Όπως αντιλαμβάνεται κανείς από το τοπογραφικό σχέδιο της Στοάς, τα αδέλφια Κουτσίνα είχαν την έμπνευση και την ευφυΐα, στον ακάλυπτο χώρο ενός οικοδομικού τετραγώνου (τριγώνου στην ουσία), μεταξύ των σημερινών οδών Πανός-Κύπρου-Ερμού-Βενιζέλου, να δημιουργήσουν μια αγορά με ποικιλία καταστημάτων. Η αγορά αυτή βρισκόταν στο κεντρικότερο και εμπορικότερο σημείο της Λάρισας, τα δε καταστήματά της υπολογίζονται ότι αριθμητικά ήταν πάνω από 25.
Επειδή η ανάγνωση των καταστημάτων στον δημοσιευόμενο χάρτη είναι δύσκολη και οι ένοικοι σε ορισμένα απ' αυτά εναλλάσσονταν συχνά, κρίθηκε σωστότερο να αριθμηθούν από 1 έως 25, για ευκολότερη εντόπιση από τους αναγνώστες. Η αρχή της καταγραφής ξεκινάει από την οδό Πανός, ακολουθώντας την δεξιά πλευρά της Στοάς, και αφού κάνει το κύκλο της, επιστρέφει πάλι στην απέναντι θέση απ' όπου ξεκίνησε, όπως διακρίνεται και από την αρίθμηση. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί ότι κατά τη διάρκεια των 65 και πλέον χρόνων ζωής της Στοάς, οι ενοικιαστές ορισμένων καταστημάτων άλλαξαν μία ή και περισσότερες φορές. Ως εκ τούτου είναι δύσκολη η καταγραφή όλων. Εδώ θα αναφερθούν όλα όσα η ισχυρή μνήμη του Βαγγέλη Βοζαλή διατήρησε αυτά τα χρόνια και θα συμπληρωθούν με εκείνα τα οποία έχει εντοπίσει η έρευνα σε παλιές εφημερίδες, περιοδικά και αρχεία[1]. Παραλείψεις ή ατέλειες προβλέπεται ότι θα υπάρξουν πολλές. Θέλω όμως να πιστεύω ότι όσοι φίλοι της στήλης εντοπίσουν παραλείψεις ή λάθη να μη διστάσουν να επικοινωνήσουν μαζί μου τηλεφωνικά (2410 287450) ή ηλεκτρονικά (nikapap@hotmail.com), ώστε να είναι τα ιστορικά δεδομένα για την περίφημη Στοά Κουτσίνα να είναι πιο ακριβής. Θα είναι για την πόλη μας μια σπουδαία ιστορική παρακαταθήκη.
Θα γράψουμε λίγα λόγια για τον Βαγγέλη Βοζαλή. Γεννήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 1932 στη Λάρισα, είναι αδελφός του οδοντίατρου και κινηματογραφόφιλου Μπαρμπή Βοζαλή, παιδιά του ράφτη Αθανασίου Βοζαλή, που ήταν από τους πρώτους οικιστές της Στοάς Κουτσίνα. Η οικογένειά του έμενε στη συνοικία Παράσχου (Αγίου Νικολάου). Φοίτησε στο Δ΄ Δημοτικό Σχολείο, τρεις τάξεις στο Β΄ Γυμνάσιο Αρρένων και συνέχισε στην Νυκτερινή Εμπορική Σχολή, απ' όπου και αποφοίτησε. Συγχρόνως εκτός από την βοήθεια στο ραφείο του πατέρα του, εργαζόταν μέχρι το 1954 και ως υπάλληλος στο κατάστημα ανδρικών υφασμάτων που αρχικά διατηρούσε ο Ευθύμιος Γκόλτσιος στην οδό Ερμού, και αργότερα στους διαδόχους του Βασίλειο Νούτσια και Μίνω Ντίνα. Τα επόμενα δύο χρόνια 1955-1956 έκανε την υποχρεωτική στρατιωτική θητεία. Μετά την απόλυσή του άνοιξε γραφείο αντιπροσωπειών υφασμάτων και νεωτερισμών μέσα στο κατάστημα του πατέρα του και όταν ο τελευταίος συνταξιοδοτήθηκε, ανέλαβε εξ ολοκλήρου το γραφείο. Στη Στοά έμεινε μέχρι το 1990. Τη χρονολογία αυτή μετέφερε το γραφείο του στην οδό Παπαφλέσσα όπου παρέμεινε μέχρι το 1995, οπότε και συνταξιοδοτήθηκε.
Στη συνέχεια θα περιηγηθούμε στα καταστήματα της Στοάς Κουτσίνα:
- 1. Με την είσοδο από την οδό Πανός, το πρώτο δεξιά κατάστημα στο ισόγειο, ήταν αρχικά το κρεοπωλείο του Γιαννικώστα, το οποίο στη συνέχεια ενοικίασε ο Ματσές όπου εγκατέστησε το κουρείο του, το οποίο διατήρησε και μετά τον πόλεμο. Στον επάνω όροφο βρισκόταν αρχικά το ραφείο του Ιωάννη Ψυχούλη. Ήταν από τους σπουδαιότερους ράπτες της Λάρισας και όλη η καλή κοινωνία της πόλης ήταν πελάτες του[2]. Όταν ο Ψυχούλης μετακόμισε στην Αθήνα, το ραφείο το λειτούργησε με επιτυχία ο Στέλλιος Τσιτώτας. Κάτω από το κουρείο του Ματσέ είχε κατασκευασθεί προπολεμικά αντιαεροπορικό καταφύγιο.
- 1α. Αμέσως μετά βρισκόταν το τυπογραφείο των αδελφών Αθανασίου και Ιωάννη Παπαθανασίου, παιδιά του Κωνσταντίνου Παπαθανασίου. Αρχικά εργάζονταν στην εφημερίδα "Λαρισαϊκή" των αδελφών Ναού[3] και όταν αυτή το 1928 ανέστειλε την έκδοσή της, άνοιξαν καλλιτεχνικό τυπογραφείο στη Στοά Κουτσίνα. Ήταν και οι δύο άριστοι τυπογράφοι και πολύ εργατικοί άνθρωποι. Επί πλέον ήταν υπερήφανοι, γιατί διέδιδαν με έμφαση ότι προέρχονταν από την γενιά του Ρήγα Βελεστινλή. Όταν το τυπογραφείο τους σταμάτησε να λειτουργεί, το κατάστημα ενοικίασε ο εμπορικός αντιπρόσωπος Νικόλαος Χατζηευθυμίου.
- 2. Ακολουθούσε το Γραφείο Αντιπροσωπειών του Σπύρου Λεβαντή, το οποίο είχε πρόσοψη και στη νότια επέκταση της Στοάς. Ο Λεβαντής είχε αποκτήσει δύο τέκνα, την Βέτα και τον Θεόδωρο (Ντορή) Λεβαντή και είχε διατελέσει για πολλά χρόνια πρόεδρος του Εμπορικού Συλλόγου Λάρισας.
- 3. Ακολουθώντας τη νότια επέκταση της Στοάς, αμέσως μετά συναντούσαμε ένα από τα πολλά τυπογραφεία που διέθετε η πόλη, του Μπαντάλη.
- 4. Στη συνέχεια ήταν το ραφείο του Πράπα, το οποίο υπήρχε στη θέση αυτή από τα προπολεμικά χρόνια.
- 5. Η επόμενη πόρτα οδηγούσε στο κατάστημα του Ιωάννου. Είχε ιδιαίτερη ικανότητα να ράβει πουκάμισα, τα οποία προωθούσε στα καταστήματα νεωτερισμών της πόλης..
- 6. Η δυτική πλευρά της επέκτασης της Στοάς τελείωνε με το κατάστημα του Δημητρίου Θωμά. Το επάγγελμά του ήταν φοντιατζής, δηλ. κατασκεύαζε φόντια. Τα φόντια ήταν το επάνω εύκαμπτο μέρος του δέρματος των παπουτσιών. Τα προωθούσαν στους υποδηματοποιούς, οι οποίοι πρόσθεταν τις σόλες και ολοκληρωνόταν η κατασκευή των παπουτσιών.
- 7. Ακριβώς απέναντι από το κατάστημα του Δημητρίου Θωμά βρίσκονταν οι χώροι υγιεινής (τουαλέτες) της Στοάς και πάνω απ' αυτές υπήρχε ένας μικρός χώρος, ο οποίος χρησίμευε ως κατοικία του νυκτοφύλακα των καταστημάτων της Στοάς Κουτσίνα Μιχάλη, αγνώστου επιθέτου, που ήταν ένας από τους πρόσφυγες που έφθασαν στην Ελλάδα με την ανταλλαγή των πληθυσμών έπειτα από την Μικρασιατική καταστροφή .
- 8. Στην ίδια πλευρά ακολουθούσε το Ραφείο του Δημητρίου Σαρίμβεη.
- 9. Στο επόμενο κατάστημα στεγαζόταν το Γραφείο Αντιπροσωπειών του Δημητρίου Λοΐζου.
- 10. Αμέσως μετά ήταν το κατάστημα υφασμάτων του Ιωάννη Παπαμαργαρίτη. Όταν αυτός μετακόμισε εκτός Στοάς, στη θέση του στεγάσθηκε ο Γεώργιος Μανδραβέλης που είχε Γραφείο Αντιπροσωπειών.
- 11. Το επόμενο κατάστημα ήταν γωνιακό και βρισκόταν εκεί όπου η νότια επέκταση της Στοάς συναντούσε την κύρια διαδρομή της. Στο σημείο αυτό η στοά ήταν ευρύτερη, όπως φαίνεται και στο τοπογραφικό διάγραμμα. Στο γωνιακό αυτό κατάστημα στέγαζε ο Βασίλειος Λευκαδίτης το ραφείο του. Μετά την σύνταξη του τελευταίου το ενοικίασε ο Καρύδας που το λειτούργησε και αυτός ως ραφείο.
- 12. Ακολουθούσε το κατάστημα του Ιάκωβου Πεταλά. Ήταν σφραγιδοποιός και χαράκτης και κατασκεύαζε τους αριθμούς και τις πινακίδες των οδών της Λάρισας και άλλων πόλεων. Κυρίως όμως το κατάστημα το κρατούσε η γυναίκα του η οποία κατασκεύαζε ανδρικά και γυναικεία πουκάμισα.
(Συνεχίζεται)
[1]. Στο σημείο αυτό θεωρώ καθήκον να ευχαριστήσω θερμά εκτός από τον Βαγγέλη Βοζαλή και τους Γεώργιο Χατζούλη, υπάλληλο της Διεύθυνσης Πολεοδομίας του Δήμου Λαρισαίων, Θανάση Μπετχαβέ, συλλέκτη και μέλος της Φωτοθήκης Λάρισας και την Μαρία Κρητικού-Παπαθεοδώρου, για την πολύτιμη βοήθειά τους.
[2]. Είναι γνωστό ότι μέχρι πριν μερικές δεκαετίες, ο ενδιαφερόμενος αγόραζε το ύφασμα από τα πολλά καταστήματα ανδρικών υφασμάτων που υπήρχαν στην πόλη και πήγαινε στον ράφτη της προτιμήσεώς του "να του πάρει τα μέτρα" για να ράψει το κουστούμι του. Έτοιμα ανδρικά ρούχα όπως πωλούνται σήμερα εν αφθονία δεν υπήρχαν την περίοδο εκείνη.
[3]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η εφημερίδα "Λαρισαϊκή", εφ. "Ελευθερία", Λάρισα, φύλλο της 18ης Ιανουαρίου2017.
* Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
