Ο πρώτος Κυβερνήτης της χώρας Ιωάννης Καποδίστριας οραματίστηκε την αξιοποίηση των «εθνικών κτημάτων», συνολικής εκτάσεως 3.150.000 περίπου στρεμμάτων (άλλα τόσα τα καταπάτησαν οι Έλληνες κοτζαμπάσηδες ή έγιναν ιδιοκτησίες με εικονικές αγοροπωλησίες), στη συστηματική εκμετάλλευση των οποίων σχεδίαζε να στηρίξει την οικονομική ανάπτυξη της χώρας. Η ξενοκίνητη όμως δολοφονία του δεν το επέτρεψε να ολοκληρώσει το όραμά του.
Η πρώτη αγροτική μεταρρύθμιση έγινε από τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο το 1871. Ο Μεσσήνιος πολιτικός διένειμε 2.650.000 στρέμματα «εθνικών γαιών», τις οποίες κατέτμησε σε 357.217 κλήρους, και αποκατέστησε με αυτές όλες τις αγροτικές οικογένειες εντός των ορίων τής τότε ελληνικής επικράτειας. Ο εκσυγχρονιστής Χαρίλαος Τρικούπης, αν και από πεποίθηση ήταν κατά της μεγάλης εγγείου ιδιοκτησίας, δεν προέβη στην κατάτμηση της γης και στη διανομή της στους ακτήμονες αγρότες, γιατί ήθελε να κρατήσει στην Ελλάδα τα χρήματα των Ελλήνων κεφαλαιούχων του εξωτερικού. Η ταραγμένη δεκαετία 1910 -1920 (Βαλκανικοί Πόλεμοι, Ά Παγκόσμιος Πόλεμος) αλλά και οι πιέσεις κυρίως των τσιφλικάδων δεν επέτρεψαν στον Ελευθέριο Βενιζέλο να υλοποιήσει τις προεκλογικές του υποσχέσεις για απαλλοτρίωση των τσιφλικιών της Θεσσαλίας. Ωστόσο, ο μεγάλος Κρητικός πολιτικός ήταν ο πρώτος που διένειμε 1.640.000 στρέμματα σε 3.100 αγροτικές οικογένειες μέχρι το 1917. Τελικά, την οριστική λύση στο Αγροτικό Πρόβλημα θα δώσει το 1923 ο Νικόλαος Πλαστήρας με την έκδοση του Διατάγματος της 15ης Μαρτίου του 1923 «Περί καθολικής απαλλοτριώσεως των τσιφλικιών». Μετά το Διάταγμα αυτό και ως το τέλος του 1936 απαλλοτριώθηκαν συνολικά 472 τσιφλίκια συνολικής εκτάσεως 2.734.340 στρεμμάτων και αποκαταστάθηκαν 38.117 αγροτικές οικογένειες.
Οι δύο πόλεμοι, ο Β΄ Παγκόσμιος και ο Εμφύλιος που κάλυψαν τη δεκαετία του ’40, δεν επέτρεψαν την αξιοποίηση των γεωργικών κλήρων από τους νέους δικαιούχους. Οι ευεργετικές συνέπειες των απαλλοτριώσεων για τους καλλιεργητές και τη χώρα φάνηκαν στις δύο πρώτες δεκαετίες μετά το 1950. Συγκεκριμένα, την περίοδο 1955-1970 ο μέσος ετήσιος ρυθμός ανάπτυξης του Α. Ε.Π. έφτασε στο 7%. Η συμβολή του γεωργικού τομέα στη θεαματική αυτή βελτίωση της εθνικής οικονομίας ήταν σημαντική, αν και το ποσοστό ανάπτυξής του ήταν κατώτερο του 7%. Ο θεσσαλικός κάμπος αρχίζει να εκσυγχρονίζεται με ταχύτατους ρυθμούς. Γίνονται έργα υποδομής, πολλαπλασιάζονται οι αρδευόμενες εκτάσεις, δοκιμάζονται νέες εντατικές καλλιέργειες και το βιοτικό επίπεδο των Θεσσαλών αγροτών ανεβαίνει κατακόρυφα. Τις τελευταίες όμως δεκαετίες ο θεσσαλικός κάμπος έχει χάσει τον δυναμισμό του. Η συρρίκνωση του αγροτικού εισοδήματος τα τελευταία χρόνια, που οφείλεται κατά κύριο λόγο στην απουσία σοβαρής αγροτικής πολιτικής από τις ελληνικές κυβερνήσεις, οδηγεί αναπόδραστα στην αποδιοργάνωση του αγροτικού τομέα. Το δυσάρεστο αυτό φαινόμενο πρέπει να προβληματίσει σοβαρά την ελληνική πολιτεία, γιατί οδηγεί σε εγκατάλειψη την ελληνική ύπαιθρο και σε πτώση την εθνική οικονομία.
* Από τον Απόστολο Γερόπουλο
