Τη μέχρι σήμερα ιστορία του κτιρίου αυτού θα περιγράψουμε, με αφορμή τη φωτογραφία που συνοδεύει το σημερινό σημείωμα, προσφορά του συμπολίτη μας ιατρού Βασιλείου Σάνδρη.
Με την έναρξη της δεύτερης δημαρχιακής του θητείας το 1925, ο Μιχαήλ Σάπκας έθεσε ως στόχο την κατασκευή ειδικού Νοσοκομείου για ασθενείς με λοιμώδη νοσήματα, ώστε να μην νοσηλεύονται μαζί με τους άλλους ασθενείς του Κουτλιμπάνειου Δημοτικού Νοσοκομείου. Την περίοδο εκείνη η φυματίωση βρισκόταν σε μεγάλη έξαρση και η θεραπεία της απαιτούσε μεταξύ των άλλων και ειδικούς χώρους και τρόπους νοσηλείας. Παλαιότερα ο Σάπκας, ως θεράπων ιατρός του Οθωμανού Χαφούζ Μεχμέτ Σερίφ Εφέντη, ο οποίος έπασχε από φυματίωση, φρόντισε να νοσηλευθεί στο Δημοτικό Νοσοκομείο και είχε σταθεί δίπλα του με αφοσίωση, καθώς την περίοδο εκείνη (1911) ήταν και πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου. Ο Χαφούζ Εφέντης, σε ανταπόδοση των ευεργεσιών του ιατρού του, στις 16 Μαρτίου 1911, λίγες ημέρες προ του θανάτου του, συνέταξε τη διαθήκη του ενώπιον του συμβολαιογράφου Ευστρατίου Γεωργιάδη. Ας δούμε πώς καταγράφεται η επιθυμία του δωρητή στην υπ’ αριθμ. 53182 δημόσια διαθήκη του: «Την ακίνητον περιουσίαν μου την κειμένην εν τω χωρίω Κιλελέρ του Δήμου Αρμενίου, συνισταμένην εκ γαιών εκτάσεως περίπου πέντε χιλιάδων οκτακοσίων (5.800) στρεμμάτων, γεωργικών οικιών και λοιπών, ήτοι ολόκληρον το κτηματομερίδιον το γνωστόν υπό το όνομα «Αλιακάς» του Εμίν Αγά[1], καταλίπω ολόκληρον εις το Δημοτικόν Νοσοκομείον Λαρίσσης, το Κουτλιμπάνειον λεγόμενον, ορίζω δε και διατάσσω ίνα τούτο εσαεί μένει αναπαλλοτρίωτον, τα δε εισοδήματα αυτού χρησιμεύωσιν εις την θεραπείαν των αναγκών του Νοσοκομείου … ίνα αυξάνονται τα έσοδα και περισσότεροι άνθρωποι δυστυχείς ευρίσκωσιν ανακούφισιν, διότι γνωρίζω πόσοι δυστυχείς υπάρχουν και λυπούμαι αν δεν ζήσω τουλάχιστον δύο τρία έτη ακόμη, δια να κανονίσω τας υποθέσεις μου και αφήσω περισσότερα εις το Νοσοκομείον».
Μετά τον θάνατο του Χαφούζ Εφέντη (19 Μαρτίου 1911) μεσολάβησαν διάφορα διεθνή και εθνικά γεγονότα (βαλκανικοί πόλεμοι, Α΄ παγκόσμιος πόλεμος, εθνικός διχασμός, Μικρασιατική καταστροφή) και η επιθυμία του δωρητή ατόνησε. Στις δημοτικές εκλογές του 1925, εκλέχθηκε δήμαρχος ο Μιχαήλ Σάπκας και αμέσως έθεσε σε ενέργεια την επιθυμία του Οθωμανού να οικοδομηθεί Νοσοκομείο Λοιμωδών Νόσων. Με πρόταση του Δημάρχου στο Αδελφάτο του Δημοτικού Νοσοκομείου και στο Δημοτικό Συμβούλιο ζητούσε να αξιοποιηθεί το κληροδότημα του Χαφούζ Εφέντη και να ανεγερθεί παράρτημα του Νοσοκομείου εκτός πόλεως, για να νοσηλεύονται ασθενείς με λοιμώδη νοσήματα. Η πρότασή του εγκρίθηκε και στη συνέχεια ακολούθησε η δραχμοποίηση της περιουσίας, η οποία απέδωσε το ποσό των 600.000 δρχ. Ακολούθως αναζητήθηκε κατάλληλος χώρος σε απόσταση 3-4 χιλιομέτρων από την πόλη. Βρέθηκε μια έκταση 8-10 στρεμμάτων σε ύψωμα βόρεια της Λάρισας, ιδιοκτησίας του Σπυρίδωνος Χαροκόπου[2], η οποία αγοράσθηκε προς 2.000 δρχ. το στρέμμα. Ανατέθηκε σε αρχιτέκτονα η εκπόνηση ειδικής μελέτης, ο προϋπολογισμός της οποίας δεν θα έπρεπε να υπερέβαινε την αξία του κληροδοτήματος. Από την δημοπρασία που επακολούθησε, την κατασκευή ανέλαβε ο πρακτικός εργολάβος Βασίλειος Ιωάννου.
Το κτίριο, όπως φαίνεται και στη φωτογραφία, ήταν σε όλη την έκτασή του ισόγειο. Αποτελούνταν από δύο πτέρυγες, ανατολική και δυτική, κεντρική αίθουσα, δωμάτια απομόνωσης και από όλες τις άλλες απαραίτητες βοηθητικές εγκαταστάσεις ενός νοσηλευτικού ιδρύματος. Η δυναμικότητα ήταν να στεγάζει άνετα 40 κλίνες, οι οποίες όμως σε καιρό επιδημίας μπορούσαν να αυξηθούν. Το προσωπικό απαρτιζόταν από έναν ιατρό, τον διοικητικό διευθυντή, μία νοσοκόμα, έναν νοσοκόμο, έναν υπηρέτη, μάγειρα και οψοκομιστή[3] με υποζύγιο για την προμήθεια και την μεταφορά των εφοδίων του Φθισιατρείου. Σαν παράρτημα του Δημοτικού Νοσοκομείου που ήταν, είχε απόλυτη οικονομική εξάρτηση απ’ αυτό. Πλην των φυματιώντων στεγάζονταν και άποροι, ανίατοι και άστεγοι γέροντες.
Η ζωή του Νοσοκομείου αυτού δεν έφθασε τη δεκαετία. Στις εκλογές του 1934 δήμαρχος εκλέχθηκε ο Στυλιανός Αστεριάδης, ο οποίος λίγους μήνες μετά την εκλογή του διέκοψε τη λειτουργία του Νοσοκομείου Λοιμωδών. Ο λόγος; Εκτός του ότι η λειτουργία του κρίθηκε οικονομικά ασύμφορη, δεν μπορούσε να ανταποκριθεί κανονικά και στον προορισμό του, λόγω κακής επιλογής της τοποθεσίας. Μετά την κατάργησή του ο Δήμος όρισε για ένα μικρό διάστημα φύλακα. Όμως μετά την απομάκρυνσή του, το κτίριο λεηλατήθηκε και ερημώθηκε. Η κατάστασή του επιδεινώθηκε ακόμα περισσότερο με την επελθούσα γερμανική κατοχή και μεταπολεμικά είχαν απομείνει ουσιαστικά μόνον οι τοίχοι του.
Το 1947 αποφασίσθηκε η ίδρυση Παιδοπόλεων σε διάφορες περιοχές της χώρας. Στην πόλη μας, έπειτα από πολλές αναζητήσεις, η ειδική προς τούτο επιτροπή έκρινε κατάλληλο οίκημα για τη στέγαση της Παιδοπόλεως Λαρίσης "Απόστολος Παύλος", το εγκαταλειμμένο Νοσοκομείο Λοιμωδών. Την επισκευή του ανέλαβε ο Δήμος Λαρίσης και στις 25 Σεπτεμβρίου του 1947 έγιναν τα εγκαίνιά της. Σήμερα το κτίριο αυτό, συμπληρωμένο και με νέες πτέρυγες, στεγάζει τη Θεραπευτική Κοινότητα «Έξοδος».
-----------------------------------------------------
[1]. Το τεράστιο αγροτεμάχιο «Αλιακάς του Εμίν Αγά» στο Κιλελέρ, εκτάσεως 5.800 στρεμμάτων, περιήλθε στην κατοχή του Χαφούζ Μεχμέτ Σερίφ Εφέντη, από κληρονομιά του παππού του Εμίν Αγά.
[2]. Ο Σπυρίδων Χαροκόπος ήταν ο νεότερος αδελφός του μεγάλου ευεργέτη Παναγή Χαροκόπου (1835-1911) και κληρονόμος του πύργου στη Γιάννουλη και μεγάλης έκτασης αγροτεμαχίων στην περιοχή. Ως γνωστόν ο γιος του Σπυρ. Χαροκόπου, Παναγής, ήταν ο πρώτος σύζυγος της Μελίνας Μερκούρη την οποία νυμφεύθηκε το 1940.
[3]. Οψοκομιστής, δηλ. όψον (τροφή) + κομιστής, μεταφορέας τροφίμων.
Του Νικ. Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
