Η φωτογραφία που δημοσιεύεται επιγράφεται από τον εκδότη «Άποψις Λαρίσης». Είναι του Λαρισαίου Ιω. Κουμουνδούρου, το κατάστημά του οποίουβρισκόταν στη γωνία των σημερινών οδών Φιλελλήνων και Κύπρου, σε ένα μονώροφο κτίριο απέναντι ακριβώς από τη Στρατιωτική Λέσχη,και έβλεπε προς την Φιλελλήνων. Στο ίδιο κτίριο στεγαζόταν και η Λαϊκή Τράπεζα, αλλά αυτή καταλάμβανε το τμήμα που κοιτούσε προς την Κεντρική Πλατεία Θέμιδος. Ο φωτογράφος ανέβηκε στον τελευταίο όροφο του τετραώροφου προπολεμικού καμπαναριού του ναού του Αγίου Νικολάου[1]. Από το σημείο αυτό κατηύθυνε τον φακό του προς βορράν και αποτύπωσε ένα μεγάλο τμήμα του κεντρικού τομέα της Λάρισας. Ο Κουμουνδούρος κατέγραψε σε φωτογραφικό χαρτί και άλλες απόψεις της πόλεως και όλες αυτές τις εμπορεύονταν σαν επιστολικά δελτάρια, η οπίσθια πλευρά των οποίων ήταν γυμνή, δηλαδή χωρίςνα φροντίσει να υπάρχουν τυπογραφικά στοιχεία, είτε προσωπικά του εκδότη, είτε διαγραμμίσεις που να διευκολύνουν τον αποστολέα. Η ποιότητα των φωτογραφιών του είναι φτωχή, οι εμφανίσεις τους φαίνεται να είναι πρόχειρες σε σύγκριση με τις άλλες που κυκλοφορούσαν την προπολεμική περίοδο και είναι όλες ασπρόμαυρες. Όμως οι απόψεις της πόλεως που έχει καταγράψει είναι ενδιαφέρουσες, πρωτότυπες και διαφορετικές από εκείνες των άλλων καρτών.
Για καλύτερη ανάγνωση της φωτογραφίας, θα την χωρίσουμε σε τρεις εγκάρσιες ζώνες. Στην κάτω ζώνη, από αριστερά στην αρχή διακρίνουμε τα κεραμίδια μέρους της δίκλινης στέγης του ναού του Αγίου Νικολάου. Στο κέντρο υπάρχουν ψηλόλιγνα κυπαρίσσια, ενώ δεξιά φαίνεται ένα μέρος από τον προστατευτικό τοίχο της αυλής. Ο τοίχος αυτός ήταν όμορφα δομημένος από πελεκητή πέτρα σε εξάγωνο σχήμα, ύψους ενός περίπου μέτρου και συμπληρώνονταν προς τα πάνω από μεταλλικό κιγκλίδωμα, εμπλουτισμένο με όμορφα σχέδια, ύψους ενός περίπου μέτρου και αυτό. Ο τοίχος περιέτρεχε όλο το τετράγωνο, μέσα στο οποίο βρισκόταν ο ναός και η τεράστια και πλούσια δενδροφυτευμένη αυλή του. Με λίγη προσοχή μπορεί να διακρίνει κανείς στη φωτογραφία αυτή και το επάνω μέρος από το μαρμάρινο εικονοστάσι που βρισκόταν στη γωνία των οδών Ηπείρου και Βασιλίσσης Σοφίας (Παπαναστασίου σήμερα).
Στη μεσαία ζώνη, αριστερά υπάρχει μια μεγάλη περιτοιχισμένη αυλή, η οποία ανήκει στο σπίτι της αρχοντικής οικογένειας των Πρωτοσύγκελων της Λάρισας, για τους οποίους θα γράψουμε σε ένα προσεχές σημείωμά μας. Η κατοικία δυστυχώς δεν φαίνεται στην άποψη αυτή.Στο μέσον υπάρχει μια σειρά από κατοικίες οι οποίες περικλείονται στο τρίγωνο μεταξύ των σημερινών οδών Μανδηλαρά, Παπαναστασίου και Ψαρών. Απ’ αυτές αναγνωρίζω μόνον την κατοικία της οικογένειας Σακελλαρίδη. Είναι η μεσαία από τις τρεις που βρίσκονται κατά μήκος της οδού Μανδηλαρά. Στην απέναντι πλευρά της Μανδηλαρά (οδός Πρωτεσιλάου τότε) διακρίνεται η κατοικία του Ξυραδάκη.Δεξιότερα, αφού μεσολαβεί η οδός Παπαναστασίου, υπάρχουν και άλλες κατοικίες, των οποίων τους ιδιοκτήτες δεν έχω εντοπίσει. Όποιος φίλος της στήλης γνωρίζει περισσότερες λεπτομέρειες για όλα αυτά τα κτίρια, το τηλέφωνό μου (2410 287450) είναι στη διάθεσή του και οι υποδείξεις ευπρόσδεκτες.
Στην επάνω ζώνη απλώνεται το κέντρο της προπολεμικής Λάρισας. Αριστερά η εικόνα είναι λίγο σκοτεινή, αλλά διακρίνεται ο ξυλότυπος της στέγης του υπό κατασκευήν τότε εργοστασίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας, γνωστής αργότερα ως ΟΥΗΛ. Σήμερα στη θέση αυτή βρίσκεται το ημιτελές Δημοτικό Θέατρο. Στο μέσον, στη γωνία των οδών Παπαναστασίου και Κουμουνδούρου, εξέχει ένα διώροφο κτίριο. Σ’ αυτό στεγαζόταν η χειρουργική κλινική του Βασιλείου Παπαδημητρίου, στενού συνεργάτη του Μιχαήλ Σάπκα στη διοίκηση του τοπικού τμήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού κατά τις δύσκολες ημέρες της κατοχής. Μεταπολεμικά, επί δημαρχίας Δημητρίου Χατζηγιάννη, στεγάσθηκε στο κτίριο αυτό το Δημαρχείο, μέχρι την ημέρα που μετακόμισε στο σημερινό ιδιόκτητο μέγαρο του Δήμου στην Κεντρική Πλατεία. Στο βάθος μπορούμε να εντοπίσουμε και πολλά άλλα κτίσματα, μεταξύ των οποίων το προπολεμικό ρολόι, το υπερώο της Εθνικής Τράπεζας, το τριώροφο «Πανελλήνιον», το μέγαρο Κατσαούνη, όπου στεγάσθηκε κάποια στιγμή το καφενείο «Παλλάδιον», κλπ.
Όσον αφορά τώρα τη χρονολόγηση της φωτογραφίας, οδηγός μας είναι η κατασκευή του κτιρίου της Ηλεκτρικής Εταιρείας. Γνωρίζουμε ότι τα εγκαίνιά της έγιναν, από τον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, επί δημαρχίας Μιχαήλ Σάπκα, στις 6 Δεκεμβρίου 1930.Επειδή στη φωτογραφία φαίνεται καθαρά ότι το κτίριο είναι υπό κατασκευή, λογικό φαντάζει ότι η χρονολογία της τοποθετείται γύρω στα 1929 με 1930.
----------------------------------------------
[1]. Για εικόνα και περιγραφή του καμπαναριού αυτού βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος,Το παλιό καμπαναριό του Αγίου Νικολάου, εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 26ης Απριλίου 2015, σελ. 4.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
