Για πρώτη φορά μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μετά από ταξίδι δυόμισι ημερών, κατέπλευσε εκεί το θωρηκτό «Αβέρωφ». Ένα θρυλικό πλοίο, που διέπρεψε στις νικηφόρες ναυμαχίες των Βαλκανικών Πολέμων (Έλλης και Λήμνου). Με κυβερνήτη τον ναύαρχο Κουντουριώτη απελευθέρωσε, ενσωματώνοντας στον εθνικό κορμό, τα νησιά του Βορείου Αιγαίου.
Το «θωρηκτό της νίκης», όπως το αποκάλεσαν, πήρε μέρος σε αποστολές και στη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ με τη συνθηκολόγηση της Τουρκίας, το «Αβέρωφ» κατέπλευσε στην Κωνσταντινούπολη, όπου ύψωσε την ελληνική σημαία ως μία από τις νικήτριες δυνάμεις του Μεγάλου Πολέμου.
Στην ουσία πρόκειται για ένα θωρακισμένο καταδρομικό, το οποίο έλαβε κατ΄ ευφημισμό τον τίτλο του θωρηκτού, καθώς παρέμενε άτρωτο. Ακόμη και όταν, ξεπερασμένο πια από την εποχή του, τον Απρίλιο του 1941 το Υπουργείο Ναυτικών διέταξε την αυτοβύθισή του για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού, οι αξιωματικοί και ναύτες του «Αβέρωφ» αρνήθηκαν και κατάφεραν με ένα ταξίδι τριών ημερών να διαπλεύσουν το Αιγαίο και το Λιβυκό πέλαγος, ξεφεύγοντας από τα γερμανικά υποβρύχια και καταπλέοντας στην Αλεξάνδρεια, μαζί με άλλα ελληνικά πλοία. Τα επόμενα χρόνια του πολέμου έκανε περιοδείες στον Ινδικό Ωκεανό.
Χιλιάδες Έλληνες κάθε ηλικίας επισκέπτονται αυτές τις ημέρες το «Αβέρωφ» στη Θεσσαλονίκη. Συχνά εκτυλίσσονται συγκινητικές στιγμές, με κάποιους να δακρύζουν ή και να σκύβουν για να φιλήσουν το κατάστρωμα του πλοίου. Ανάμεσά τους και πολλοί μαθητές σχολείων απ΄ όλη τη Βόρεια Ελλάδα, που παίρνουν ένα βιωματικό μάθημα Ιστορίας.
Αγέρωχο το ιστορικό ατμοκίνητο πλοίο σου δίνει την εντύπωση ότι μπορεί ανά πάσα στιγμή να αποπλεύσει ή να βάλει με τα επιβλητικά πυροβόλα των 234 χιλιοστών. Κι είναι το μόνο πλοίο της κλάσης του που διατηρείται ακόμη «ζωντανό» σε όλο τον κόσμο.
Όπως αναφέρει η ιστοσελίδα του Πλωτού Ναυτικού Μουσείου «Αβέρωφ», «δέκα χρόνια μετά τον Ελληνοτουρκικό Πόλεμο του 1897 το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό διέθετε μια ελάχιστη δύναμη απαρχαιωμένων τορπιλοβόλων και τριών γαλλικών θωρηκτών που είχαν κατασκευασθεί το 1889. Η επιτακτική ανάγκη για τη δημιουργία αξιόμαχου στόλου είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του στόλου – στα τέλη του 1908 – με τέσσερα καινούρια αγγλικά και τέσσερα γερμανικά αντιτορπιλικά. Σε αυτά επρόκειτο να προστεθεί το Θωρακισμένο-Καταδρομικό «Γ. Αβέρωφ».
Για την ανανέωση του Στόλου η τότε κυβέρνηση Μαυρομιχάλη είχε απευθυνθεί στα Ναυπηγεία Ορλάντο στο Λιβόρνο της Ιταλίας, όπου εκείνη ακριβώς την εποχή κατασκευαζόταν ένα θωρακισμένο–καταδρομικό το οποίο είχε παραγγελθεί και επρόκειτο να χρησιμοποιηθεί από το Ιταλικό Ναυτικό. Όμως, η ακύρωση της παραγγελίας από τη μεριά των Ιταλών και η άμεση προκαταβολή του 1/3 της συνολικής αξίας του πλοίου επέτρεψαν την απόκτηση του θωρηκτού από την Ελλάδα. Το ποσόν της προκαταβολής προήλθε από τη διαθήκη του Γεωργίου Αβέρωφ και ανήρχετο σε 8.000.000 χρυσές δραχμές, ενώ το υπόλοιπο ποσό των 15.650.000 χρυσών δραχμών καλύφθηκε από το Ταμείο Εθνικού Στόλου (Τ.Ε.Σ.). Η κυβέρνηση δαπάνησε 23.650.000 δρχ. για την απόκτησή του.
Το πλοίο καθελκύστηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1910 (12 Μαρτίου 1910 με το νέο ημερολόγιο) και παραδόθηκε στη χώρα μας στις 15 Μαΐου 1911. Την 1η Σεπτεμβρίου του ίδιου χρόνου κατέπλευσε στο Φάληρο κι έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τον ελληνικό λαό.
Το «Αβέρωφ» ήταν από τα πιο σύγχρονα πολεμικά της εποχής του. Ατμοκίνητο, έπλεε με ταχύτητα 23 κόμβων και είχε πλήρωμα 20 αξιωματικών και 670 ναυτών. Αμέσως έγινε η ναυαρχίδα του απηρχαιωμένου ελληνικού στόλου. Σε επιχειρησιακό επίπεδο άλλαξε τις ισορροπίες στο Αιγαίο».
Το 1952 διατάχθηκε ο παροπλισμός του πλοίου και για αρκετά χρόνια βρέθηκε πρυμνοδετημένο στον Πόρο, έως το 1984 οπότε ρυμουλκήθηκε στο Φάληρο, όπου με δωρεές ιδιωτών έγιναν εργασίες αποκατάστασης και μετατράπηκε σε πλωτό μουσείο.
Δ. Χατζ.
