Ο Ιωάννης Άρτης γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Μεσολόγγι, αλλά πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη Λάρισα. Γράψαμε και παλαιότερα για τον σπουδαίο αυτό στρατιωτικό, τον οποίο η Καστοριά και η Φλώρινα τον θεωρούν εθνικό ήρωα, καθώς υπήρξε το 1912 ο απελευθερωτής τους από τους Τούρκους[1] και άφησε το βαθιά το στίγμα του στην στρατιωτική και κοινωνική ζωή της Λάρισας μέχρι τον θάνατό του.
Η φωτογραφία παρουσιάζει μια μεγάλη ομάδα μαθητών και μαθητριών, μερικοί από τους οποίους φορούν μαθητικά πηλίκια, οι οποίοι είναι συγκεντρωμένοι σε έναν απομονωμένο χώρο, μπροστά από πρόχειρη αυτοσχέδια πυροστιά κάτω στο χώμα. Παρακολουθούν πως ψήνονται τα τελευταία αρνιά σε ξύλινες σούβλες. Δεξιά υπάρχουν ήδη τουλάχιστον έξη ψημένα αρνιά, τα οποία κρατούν ισάριθμοι μαθητές, οι οποίοι τα δείχνουν στον φακό, ενώ δύο οβελίες βρίσκονται ακόμα στα αναμμένα κάρβουνα. Μέσα στο μεγάλο πλήθος των μαθητών διακρίνονται μόνον τέσσερες ενήλικες. Από αριστερά πρώτος είναι ο ψήστης, που ήταν ο μάγειρας των συσσιτίων, αμέσως μετά καθιστός ο στρατηγός Άρτης και δίπλα του ένα ζευγάρι. Ο άνδρας φοράει στρατιωτική στολή αξιωματικού χωροφυλακής και στα πλάι του προφανώς η σύζυγός του. Ποιο είναι το ζευγάρι αυτό δεν έχει ταυτοποιηθεί, δεν αποκλείεται όμως να είναι οι χορηγοί του πασχαλινού γεύματος των μαθητών. Η αναζήτηση χορηγών για τα συσσίτια φτωχών μαθητών ήταν κάτι που επεδίωκε με διπλωματικό τρόπο ο εμπνευστής των συσσιτίων των φτωχών μαθητών Άρτης. Πριν από μερικούς μήνες είχαμε δημοσιεύσει ανάλογη φωτογραφία του 1934 με τους μαθητές και τους χορηγούς, ολόκληρη την οικογένεια του Ιωάννου Αλεξάνδρου, να τρώνε μαζί[2]στον χώρο του Σχολικού Γυμναστηρίου.
Ο χώρος όπου έχει ληφθεί η φωτογραφία που δημοσιεύεται σήμερα είναι μια απόμερη γωνιά του Σχολικού Γυμναστηρίου, ανάμεσα από το κτίριο των γραφείων και αποδυτηρίων που βρίσκονταν στη δυτική πλευρά του γυμναστηρίου και τον μεγάλο αύλειο χώρο που διέθετε ο διπλανός πύργος του Λεωνίδα Μπέρτολη, ο οποίος είχε πρόσοψη προς την οδό Ηπείρου. Ο ψηλός τοίχος από πλιθιά που φαίνεται αριστερά διέτρεχε όλο το Γυμναστήριο και από τις τέσσερες πλευρές.
Ανήσυχο πνεύμα ο Ιωάννης Άρης, όταν συνταξιοδοτήθηκε δεν ακολούθησε την πορεία των περισσοτέρων συνταξιούχων, αλλά βρήκε πλέον αρκετό ελεύθερο χρόνο για να προσφέρει στην πόλη διάφορες υπηρεσίες. Παράλληλα με την προσφορά του ως προέδρου του τοπικού παραρτήματος του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού που ανέλαβε το 1923, διαπίστωσε από συζητήσεις με διάφορους εκπαιδευτικούς της Λάρισας ότι πολλές φορές κατά την ώραν της διδασκαλίας παιδάκια λιποθυμούσαν επειδή έρχονταν από το σπίτι τους νηστικά και πεινασμένα και θέλησε με κάποιο τρόπο να τα βοηθήσει. Σκέφθηκε ότι ο Ε. Ε. Σταυρός του οποίου προΐστατο, είχε κατατεθειμένα στην Τράπεζα κάποια χρήματα τα οποία είχαν συγκεντρωθεί σιγά-σιγά και έμεναν αχρησιμοποίητα. Έφερε το θέμα στο Διοικητικό Συμβούλιο του ιδρύματος και πρότεινε να χρησιμοποιηθεί το ποσό αυτό για την σίτιση απόρων μαθητών υπό μορφή συσσιτίων. Το Συμβούλιο συμφώνησε με την πρότασή του, αλλά έκρινε ότι το χρηματικό ποσό ήταν μικρό και δεν θα επαρκούσε παρά μόνον για ελάχιστες εβδομάδες, καθώς ο αριθμός των απόρων μαθητών είχε φθάσει στους 70 και η δαπάνη για την αγορά των απαραίτητων σκευών ήταν απαγορευτική. Παρ’ όλα αυτά όμως επέμεινε στην πρότασή του και προθυμοποιήθηκε να αναζητήσει φιλάνθρωπους χορηγούς της Λάρισας και σε έσχατη περίπτωση θα συνέβαλλε με δικές του δαπάνες και ο ίδιος ώστε να συνεχισθούν τα συσσίτια. Έδωσε στο Συμβούλιο την υπόσχεση αυτή γιατί ήταν πεπεισμένος ότι η ενέργειά του θα προκαλούσε την συμπόνια του λαρισαϊκού κοινού και η λειτουργία των συσσιτίων θα συνεχιζόταν χωρίς ιδιαίτερα προσκόμματα. Με αυτές τις σκέψεις άρχισαν τα μαθητικά συσσίτια με 70 άπορους μαθητές και μαθήτριες. Σύντομα όμως και μάλιστα σε δέκα ημέρες, ο αριθμός τους έφθασε τα 100 άτομα. Και όταν έφθασε η λήξη του σχολικού έτους και διακόπηκαν τα συσσίτια, τα ταμείο των συσσιτίων είχε από τις διάφορες προσφορές ένα σημαντικό απόθεμα 52.000 δραχ. Ήταν κατατεθειμένα στην Εθνική Τράπεζα, έτοιμα για την επιτυχή, άνετη και έγκαιρη λειτουργία των συσσιτίων για την επόμενη σχολική χρονιά και μάλιστα με αυξημένο τον αριθμό των μαθητών κατά 50, δηλ. συνολικά θα σιτίζονταν 150 μαθητές
Τα παιδιά που επιλέγονταν ήταν τελείως άπορα, ασθενικά, αλλά και με ηθικές αρχές που είχαν από τις οικογένειές τους. Αποκλείονταν από τα συσσίτια μαθητές με επιλήψιμη σχολική συμπεριφορά, όσοι δεν ήταν τακτικοί στην παρακολούθηση των μαθημάτων και όσοι ήταν προκλητικά αμελέτητοι. Κατά την ώραν του γεύματος απαγγέλλονταν από δασκάλους, διάφορες κυρίες, ακόμα και από τον ίδιο τον Ιω. Άρτη διάφορα ψυχωφελή κείμενα. Τοιουτοτρόπως κατά το τρίτο έτος της λειτουργίας τους οι μαθητές που προσέρχονταν στα συσσίτια είχαν ξεπεράσει του 200. Ήταν μια επιτυχημένη σκέψη που πρόσφερε σε πολλά παιδιά της Λάρισας σωματική και πνευματική τροφή σε χαλεπούς καιρούς.
----------------------------------------------------------------------------------------
[1].Βλέπε: Νικόλαος Παπαθεοδώρου, Ο στρατηγός Ιωάννης Άρτης, εφ. «Ελευθερία», φύλλα της 18ης και 25ης Μαΐου 2016.
[2]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Μαθητικά συσσίτια στη Λάρισα του 1934, εφ. «Ελευθερία», φύλλο της 4ης Σεπτεμβρίου 2016.
* Από τον Νίκο Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
