Ο Αριστείδης Παπαχατζόπουλος ξεφυλλίζει τον πρώτο τόμο του βιβλίου του «Συμβολή στην ιστοριογραφία του Δικηγορικού Συλλόγου Λάρισας» και από πίσω του η Θέμιδα φαίνεται πως ρίχνει κλεφτές ματιές στην καλαίσθητη έκδοση που πραγματικά αποτελεί έναν κατά τρόπον τινά, προβολέα που φωτίζει ιστορικές πτυχές. Σημείο συνάντησης ορίζουμε (πού αλλού;) το Μέγαρο του ΔΣΛ, από τον οποίο πήρε και την τιμητική εντολή να καταγράψει από το πώς ξεκίνησαν οι πρώτοι δικηγόροι στην πόλη μέχρι και το σήμερα. Έψαξε σε βιβλιοθήκες στην Αθήνα, διάβασε αμέτρητα έγγραφα, ερεύνησε με τη βοήθεια των Νίκου Παπαθεοδώρου, Κώστα Σπανού και Θανάση Μπετχαβέ, επέλεξε, δυσκολεύτηκε αλλά τα κατάφερε. Εξέδωσε κάτι για το οποίο θα είναι περήφανος όχι μόνο ο ίδιος αλλά ολόκληρος ο επιστημονικός κλάδος της περιοχής. Οι δικηγόροι της Λάρισας.
Δικηγόρος ο ίδιος αλλά με ιστορικό υπόβαθρο ως φιλίστωρ. Αρχίζει να λέει ποιοι τον ενέπνευσαν και στέκεται στη Λένα Γουργιώτη πρόεδρο και ιδρυτή του Λαογραφικού Μουσείου Λάρισας και στον Γιώργο Ζιαζιά ιστοριοδίφη, συγγραφέα και μελετητή.
Όλα ξεκίνησαν από το 2009 και το ήξερε πως «δεν θα ήταν ένα αφήγημα με τα δρώμενα αλλά έπρεπε να το συνδέσω με την πολιτική ιστορία της χώρας και την τοπική ιστορία. Η ιστορία του ΔΣΛ είναι απολύτως συνυφασμένη με την πολιτική ιστορία. Έπρεπε να μην υπάρχουν στοιχεία υποκειμενισμού και να είναι ιστορικά τεκμηριωμένο».
Του πήρε 5 χρόνια γεμάτα αγωνία και κόπο. Διάθεση και μεράκι. Θυμάται ένα – ένα κομμάτια από αυτό το σπάνιο παζλ «Η έρευνα ήταν το πιο δύσκολο κομμάτι. Μετά από τεσσερισήμισι αιώνες άλλαξαν τα πράγματα στη Λάρισα. Στις 31 Αυγούστου 1881 από μια επαρχία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας καθίσταται πόλη της ελλαδικής περιοχής».
Τότε ήταν που έφτασαν και οι πρώτοι δικηγόροι. «Οι δικηγόροι που ήρθαν δεν ήταν γηγενείς, ήρθαν εκ μεταθέσεως ή διορισμού. Οι πρώτοι Λαρισαίοι που διορίσθηκαν ήταν το 1882 – ‘83 ο Λογιωτάτου και ο Αλέκου». Όσον αφορά στον μικρό αριθμό το εξηγεί ως εξής: «είναι πολύ λογικό όμως, γιατί ποιος αποφάσιζε να γίνει δικηγόρος σε μια τέτοια περιοχή; Η δικηγορία άρχισε να περνάει στους Λαρισαίους από τον εικοστό αιώνα και μετά. Οι πρώτοι δικηγόροι ωστόσο καθόλη τη διάρκεια εκείνων των χρόνων συνέβαλαν κατά πολύ στο να αλλάξει η κοινωνική δομή της Λάρισας που ήταν με κατεξοχήν οθωμανική φυσιογνωμία. Στα Βαλκάνια χαρακτηριζόταν η πλέον οθωμανική πόλη».
…«Οι δικηγόροι έγιναν συντελεστές του μετασχηματισμού της πόλης. Όχι με βραδύ ρυθμό αλλά με ταχύ ρυθμό γιατί είχαν την κλασική παιδεία της εποχής και συνέβαλαν τα μέγιστα για την ελληνοποίηση και τον εξαστισμό της. Αυτοί οι πρώτοι δικηγόροι αποτελούν τον πυρήνα του μετέπειτα ΔΣΛ και τους οφείλουμε ευγνωμοσύνη καθώς έθεσαν τις βάσεις».
ΜΕ ΤΙ ΑΣΧΟΛΟΥΝΤΑΝ
Αλήθεια με τι ασχολούνταν κυρίως οι πρώτοι δικηγόροι σε μια περιοχή όπως η Λάρισα στα τέλη του 19ου αιώνα, ήταν η ερώτησή μας προς τον κ. Παπαχατζόπουλο για να μας πει: «Υπήρχε συγκεκριμένη δικηγορική ύλη μετά την απαλλοτρίωση των τσιφλικιών. Έπαιξε ρόλο το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Θεσσαλίας. Μετά την προσάρτηση για όλα αυτά τα τσιφλίκια χρειάστηκε μεγάλος αγώνας για να απαλλοτριωθούν υπέρ των ακτημόνων καλλιεργητών. Αυτό ήταν ένα μεγάλο κομμάτι που αφορούσε στο εμπράγματο δίκαιο, μεταβιβάσεις, παραχωρήσεις, διαφορές μεταξύ γειτόνων και διαφορές μεταξύ αυτών που ήθελαν κλήρο και δεν τους αποδίδονταν. Πάντα υπήρχαν διαφορές» τονίζει μεταξύ άλλων.
Καθώς μας δείχνει τις φωτογραφίες του βιβλίου το μάτι πέφτει πάνω στο παλιό δικαστικό μέγαρο. «Είναι το πρώην Τουρκικό Διοικητήριο σε επιστολικό δελτάριο του 1902» εξηγεί και συνεχίζει «ήταν στη γωνία Παπαναστασίου και Κύπρου απέναντι από την Εθνική Τράπεζα και εκτεινόταν μέχρι τη Φιλελλήνων. Βρισκόταν πάνω στην πλατεία και κοιτούσε προς τη Μ. Αλεξάνδρου. Εκεί από το 1892 έγινε η εγκατάσταση των δικαστικών αρχών. Το 1905 όμως μια πυρκαγιά το κατέστρεψε. Κατά μεγάλη πιθανότητα, όπως έλεγε ο Μανώλης Καραμανώλης, δράστης ήταν ένας Τρικαλινός που είχε καταδικαστεί από το Κακουργιοδικείο. Το 1910 βρίσκει θέση στο Διδασκαλείο. Ένα κτίριο που βρίσκεται εκεί που είναι τώρα το Δικαστικό Μέγαρο. Ένα ίδρυμα που είχε σαν σκοπό να εκπαιδεύει δασκάλους αλλά το 1909 η ελληνική κυβέρνηση το κατήργησε. Με τον σεισμό του 1941 καταστράφηκε κι αυτό και μας αφήνει να περιμένουμε και τον β’ τόμο»…
Τον ρωτάμε τι του έκανε μεγαλύτερη εντύπωση από αυτήν την καταγραφή και χωρίς να το σκεφτεί πολύ λέει με σιγουριά: «η ταχύτητα της τότε πολιτικής εξουσίας με πρωθυπουργό της Ελλάδας τον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο. Είχε έξι μόνο υπουργούς. Αντίπαλος ήταν ο Χαρίλαος Τρικούπης. Ένα νέο κράτος διέθετε τη βούληση και τα κονδύλια για να κάνει όλα αυτά τα πράγματα. Έφερε τις διοικητικές αρχές και τους δικαστικούς λειτουργούς. Έγινε μια ταχύτατη επάνδρωση της Λαρίσης. Γι’ αυτό και η Λάρισα θεωρείται φύσει και θέσει πρωτεύουσα της Θεσσαλίας. Το ίδιο συνεχίστηκε με λίγους υπουργούς και επί Τρικούπη.
Δεν ήταν τυχαίο το γεγονός αυτό. Όλα έγιναν για να βάλουν τη Θεσσαλία λόγω κάμπου στην παραγωγή. Και το πέτυχαν καθώς αυξήθηκαν τα έσοδα. Αν κάνουμε μια σύγκριση με το σημερινό καθεστώς βλέπουμε πως αυτοί οι άνθρωποι ήταν όντως πατριώτες και άφησαν στην άκρη τις διαφορές τους. Επίσης μου έκανε εντύπωση η ενσωμάτωση των ξένων δικηγόρων προς την πόλη μας. Άφησαν μια ελληνοποιημένη περιοχή για μια περιοχή που ήταν έως πρότινος οθωμανική επαρχία. Χρειαζόταν θάρρος γιατί δεν ήξεραν τι να συναντήσουν. Διαχρονικά αποδεικνύεται πως η Λάρισα είναι χώρος υποδοχής ανθρώπων απ’ όλη την Ελλάδα. Άρα είμαστε φιλόξενοι» καταλήγει και το λέει με χαμόγελο. Από άγνωστη γη τελικά, φιλόξενη γη και μάλιστα ιστορικά καταγεγραμμένο…
Του Κώστα Γκιάστα
