Στους τελευταίους ανήκαν και αρκετοί Μακεδόνες, ιδιαίτερα από την περιοχή του Μοναστηρίου, οι Μπιτωλιάνοι όπως τους ονόμαζαν, από την σερβική ονομασία Bitolj του Μοναστηρίου. Ένας απ’ αυτούς ήταν και ο Πέτρος Αναστασίου Γέμτος, την πορεία του οποίου θα παρακολουθήσουμε στο σημερινό μας σημείωμα.
Ο Πέτρος Γέμτος γεννήθηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1874 στη Νιζόπολη, μια βλαχόφωνη ελληνική κοινότητα η οποία βρίσκεται 8 χιλιόμετρα νότια του Μοναστηρίου, στις υπώρειες του όρους Περιστέρι και σήμερα ανήκει στο κράτος των Σκοπίων. Κατά την διάρκεια του 19ου αιώνα και κυρίως μετά τους διωγμούς του Αλή πασά, πολλοί κάτοικοι από τα βλαχοχώρια της Ηπείρου κατέφυγαν στο Μοναστήρι, και τις γύρω κοινότητες, όπως το Μεγάροβο, η Νιζόπολη και το Τύρνοβο. Η οικογένεια Γέμτου καταγόταν από την Αετομηλίτσα και μαζί με πολλές άλλες οικογένειες εγκαταστάθηκε την περίοδο αυτή στη Νιζόπολη. Όπως ανέφερε ο ίδιος ο Πέτρος Γέμτος, το αρχικό όνομα της οικογενείας ήταν Μαυρομάτη, καθώς θυμόταν ότι η γιαγιά του ονομαζόταν Ζωή Μαυρομάτη. Όσο για την ονομασία του επιθέτου Γέμτος, η οικογενειακή παράδοση αναφέρει ότι προέρχεται από την λέξη γιε μου (παιδί μου), η οποία υπέστη με τον καιρό κάποια φωνητική αλλοίωση, η οποία κατέληξε σε Γέμτος[1].
Με το που η οικογένεια Γέμτου εγκαταστάθηκε στη Νιζόπολη συνέχισε την παλαιά επαγγελματική της δραστηριότητα, την δημιουργία μεγάλων κτηνοτροφικών μονάδων. Τα χιλιάδες πρόβατά τους το καλοκαίρι ανέβαιναν στο διπλανό όρος Περιστέρι, ενώ κάθε χειμώνα κατηφόριζαν για «χειμαδιό» στην τουρκοκρατούμενη Θεσσαλία. Προτιμούσαν την περιοχή της Χασάμπαλης, όπου εύρισκαν καλή τροφή και ήπιο κλίμα. Αυτή η ετήσια χειμωνιάτικη μετακίνηση των κοπαδιών στάθηκε αφορμή να γνωρίσει η οικογένεια Γέμτου την Λάρισα και να συνδεθεί στενά μαζί της.
Ο Πέτρος Γέμτος φοίτησε στο Ελληνικό Σχολείο της πατρίδας του και την σχολική περίοδο 1888-89 είχε τελειώσει την Γ΄ τάξη του Σχολαρχείου. Οι απόγονοί του σήμερα διατηρούν με ευλάβεια το αποδεικτικό με την βαθμολογία κάθε μαθήματος, το οποίο εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 1903 από το Σχολείο της Νιζόπολης, επικυρωμένο από τον μητροπολίτη Πελαγονίας Αμβρόσιο που ήταν ο Επόπτης των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων της ευρύτερης περιοχής του Μοναστηρίου. Από το 1889, σε ηλικία 15 ετών, άρχισε να ακολουθεί τακτικά τα κοπάδια του πατέρα του Αναστασίου Γέμτου στη Θεσσαλία. Όμως το φθινόπωρο του 1903 συνέβη μια πραγματική τραγωδία. Καθώς τα ποίμνια κατέβαιναν προς την περιοχή μας με επικεφαλής τον Πέτρο Γέμτο, οι Τούρκοι, παρακινημένοι από τους Βουλγάρους κομιτατζήδες, σταμάτησαν την πορεία τους κοντά στην Κοζάνη και έσφαξαν τρεις χιλιάδες πρόβατα και όλους τους μπιστικούς[2].Ο Γέμτος είχε την πρόνοια να προηγηθεί χρονικά της πορείας και μ’ αυτή του την ενέργεια γλύτωσε από το μακελειό.
Το γεγονός αυτό τον υποχρέωσε να εγκατασταθεί μόνιμα στη Λάρισα, με μόνα εφόδια πλέον το αποδεικτικό του Σχολαρχείου, την έμφυτη ευφυΐα του και την διάθεση για δουλειά. Παράλληλα ήλθε σε επαφή με τους Μακεδόνες της πόλεως και προσχώρησε στην «Φιλόπτωχο Μακεδονική Αδελφότητα», πρόεδρος της οποίας ήταν ο ιατρός Μιχαήλ Σάπκας, που η καταγωγή του ήταν από το Μεγάροβο, μια ελληνική κοινότητα γειτονική με την Νιζόπολη. Αρχικά ασχολήθηκε με το εμπόριο υφασμάτων με την οικογένεια Παγώνη από τον Τύρναβο[3].Η επιχειρησιακή του δραστηριότητα πήγε πολύ καλά και του απέφερε μεγάλα κέρδη. Τον Οκτώβριο του 1906, σε ηλικία 32 ετών, μνηστεύθηκε την Ελένη, κόρη του Ηλία Παγώνη. Ήταν γόνος αρχοντικής οικογένειας του Τυρνάβου, με μέλη της οποίας συνεργάσθηκε επαγγελματικά[4].Ο γάμος έγινε τον Ιούλιο του 1907[5] και η ευτυχία τους ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα, το 1910, όταν γεννήθηκε το μοναδικό παιδί τους που πήρε το όνομα του παππού του, Αναστάσιος (Τάσος) Γέμτος[6].
Εν τω μεταξύ η δραστηριότητά του είχε από καιρό επεκταθεί στο εμπόριο ξυλείας. Είχε αγοράσει μεγάλες δασικές εκτάσεις στην περιοχή Ομολίου, την ξυλεία της οποίας εκμεταλλευόταν ως καυσόξυλα και άλλες ξυλουργικές εργασίες.
Το 1914 αγόρασε από τον υποδηματοποιό Δημήτριο Κατσουλίδη ένα μικρό κατάστημα στη γωνία των οδών Παπακυριαζή και Ακροπόλεως (Παπαναστασίου). Την ιδιοκτησία του αυτή την αύξησε το 1919, αγοράζοντας την επί της οδού Ακροπόλεως συνεχόμενη με το κατάστημα οικοπεδική έκταση, η οποία διέθετε και ένα μικρό κτίσμα στο βάθος του οικοπέδου. Το 1924 οι ιδιοκτησίες αυτές, λόγω της κεντρικής τους θέσεως, θεωρήθηκε ότι έπρεπε να κατεδαφισθούν για να ανεγερθεί μια διώροφη οικοδομή με υπόγειο, χωρίς όμως να θίξει το κτίσμα που υπήρχε στο βάθος. Το νέο κτίριο είχε πρόσοψη επί της οδού Ακροπόλεως και νότια συνόρευε με το ωραίο νεοκλασικό κτίριο που στέγαζε το τοπικό υποκατάστημα της Τράπεζας Αθηνών. Η οικοδομή αυτή διέθετε καταστήματα και διάφορους χώρους προς ενοικίαση. Στον άνω όροφο στεγάσθηκαν κατά διαστήματα διάφορα σωματεία, γραφεία εταιρειών και επαγγελματίες (το Εντευκτήριο των Δημοσίων Υπαλλήλων, η Τεχνική Εταιρεία ΓΕΤΕ των αδελφών Αργυρόπουλου που εκτελούσε διάφορα δημόσια έργα, τα ιατρεία του οδοντιάτρου Γεωργίου Πρόγρη πριν μετακομίσει στο ιδιόκτητο κτίριο που έκτισε στην αρχή της οδού Παλαιστίνης και του φυματιολόγου Σωτηρίου Καραγκούνη, καθώς και η «Βιολατομική» του Σπύρου Πολυχρονόπουλου). Στα καταστήματα του ισογείου λειτούργησαν αρχικά η φαρμακαποθήκη του Λεωνίδα Πέτσα, το εργαστήριο γυναικείων πίλων (καπέλων) της Άννας Σδούγκα, το μοδιστράδικο της Αγγελικής Κατσαρού την οποία διαδέχθηκε η Δήμητρα Κούβαρου και τα γραφεία της εφημερίδας «Λαρισαϊκή» που εξέδωσαν οι αδελφοί Ναούμ[7], της οποίας οι τυπογραφικές εγκαταστάσεις στεγάσθηκαν στο υπόγειο.
Στον ακάλυπτο χώρο πίσω από το διώροφο οίκημα ο Πέτρος Γέμτος είχε εγκαταστήσει πριονοκορδέλα, με την οποία έκανε εμπορεία καυσόξυλων και παραγωγή διαφόρων ξυλουργικών κατασκευών. Πέθανε στις 29 Οκτωβρίου 1936.
Το κτίριο αυτό κατά τους βομβαρδισμούς της κατοχής δέχθηκε εμπρηστικές βόμβες και καταστράφηκε. Όμως ο γιος του Τάσος Γέμτος φρόντισε κατά τη διάρκεια της κατοχής να αποκαταστήσει μόνον το ισόγειο, στο οποίο στεγάσθηκαν διάφορα καταστήματα και υπηρεσίες. Το καλοκαίρι του 1977 κατεδαφίσθηκε και στη θέση του υψώθηκε η πολυώροφη οικοδομή που δεσπόζει μέχρι σήμερα στη γωνία των οδών Παπαναστασίου και Παπακυριαζή[8].
[1]. Η ετυμολογία αυτή δεν γίνεται εύκολα αποδεκτή γιατί η προέλευση της λέξεως υιός-γιος είναι ελληνική και δεν χρησιμοποιούνταν συχνά στους βλαχόφωνους πληθυσμούς.
[2]. Μπιστικοί ήταν μισθωτοί βοσκοί και κατ’ επέκταση αυτοί που φυλάνε και οδηγούν στη βοσκή κοπάδια ζώων, ή ξένα.
[3]. Βλέπε: Γρηγορίου Αλέξανδρος, Το Α΄ Δημοτικό Νεκροταφείο της Λάρισας(1899-1993), Θεσσαλονίκη (2013) σελ. 83.
[4]. Οι αδελφοί της Ελένης Παγώνη διατηρούσαν παλαιότερα ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά καταστήματα στην πόλη, αλλά ο πόλεμος του 1897 διέλυσε την επιχείρησή τους, η οποία δεν μπόρεσε να ορθοποδήσει μετά την αποχώρηση των Τούρκων.
[5]. Βλέπε αναγγελία των γάμων τους στην εφ. «Μικρά», Λάρισα, φύλλο της 25ης Ιουλίου 1907.
[6}. Ο Τάσος Γέμτος υπήρξε έγκριτος δικηγόρος και διετέλεσε επί σειρά ετών πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Λαρίσης. Νυμφεύθηκε το 1937 την Ελένη, κόρη του φαρμακοποιού Στέφανου Κυλικά, με την οποία απέκτησε τρία αγόρια. Το 1939 τον Πέτρο ο οποίος υπήρξε καθηγητής της Νομικής Σχολής και πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών, το 1941 τον Στέφανο και το 1947 τον Φάνη ο οποίος διετέλεσε καθηγητής της Γεωπονικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
[7]. Βλέπε: Παπαθεοδώρου Νικόλαος, Η εφημερίδα «Λαρισαϊκή», εφ. «Ελευθερία», Λάρισα, φύλλο της 18ης Ιανουαρίου 2017.
[8]. Το σημερινό κείμενο δεν θα μπορούσε να έχει τις λεπτομέρειες των ιστορικών γεγονότων που αναφέρονται, χωρίς τη συνδρομή του Στέφανου (Νούλη) Γέμτου και του αδελφού του Φάνη Γέμτου, οι οποίοι εκτός από τις πληροφορίες της διαδρομής της οικογένειας, ανέσυραν από το αρχείο και τις φωτογραφίες των προγόνων τους που δημοσιεύονται.
ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΑΘ. ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ
nikapap@hotmail.com
