Tου Xαραλάμπου Δ. Bόγια
Αυτές τις ημέρες μεταξύ 15 έως 24 Ιανουαρίου εκτυλίχτηκαν συνταρακτικά γεγονότα στη Νέα Υόρκη, που κατέληξαν στον πρόωρο θάνατο ενός συμπατριώτη μας Θεσσαλού, του Σταυρού Κουτόβα ή αλλιώς, όπως τον γνωρίζουν στις ΗΠΑ,
Steve Katovis. Με την ευκαιρία της επετείου του θανάτου του Σταύρου, ήθελα να σας παρουσιάσω έναν άγνωστο για τους περισσότερους, Καρυτσιώτη αγωνιστή, άξιο απόγονο των ντόπιων αγωνιστών, ο οποίος έγινε πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες της Νέας Υόρκης. O αγώνας του δεν πήγε χαμένος και αν σήμερα στην Αμερική και στην Ελλάδα υπάρχει «ακόμα» κοινωνική ασφάλιση, οφείλεται στον αγώνα τον δικό του και άλλων κοινωνικών αγωνιστών. Και αν παίρνουν, σήμερα, συντάξεις από την Αμερική, πολλοί Kαρυτσιώτες, οφείλεται στον αγώνα που έκανε και ο Kουτόβας.
Την εποχή του 1929-1939 με την οικονομική κρίση να μαστίζει την Αμερική φουντώνει το εργατικό κίνημα. H ανεργία και η ανασφάλεια που διακατέχει τους εργαζομένους δημιουργεί μια έκρηξη υποστήριξης στο εργατικό κίνημα. Είναι επηρεασμένο από διάφορες τάσεις και εκφράζεται με τη δημιουργία συνδικάτων. Οι περιοχές που ακμάζει είναι φυσικά οι μεγάλες πόλεις όπως το Σικάγο, η N. Yόρκη, το Λος Άντζελες το Detrοit και άλλες βιομηχανικές πόλεις. Σε αυτό το περιβάλλον ζει και δρα ο Σταύρος Kουτόβας, ένας Καρυτσιώτης, παλιός ναυτικός, ο οποίος βρίσκεται, το 1913, στην Αμερική, την εποχή των Bαλκανικών πολέμων.
O Σταύρος Kουτόβας γεννήθηκε το 1890 στην Kαρύτσα Κισσάβου. Γιος φτωχής πολύτεκνης αγροτικής οικογένειας, χάνει τον πατέρα του στα 12 του χρόνια και σαν μεγαλύτερος γιος της οικογένειας αναγκάζεται να εργαστεί. Όνειρό του ήταν να γίνει ιερωμένος, όνειρο που δείχνει ένα άτομο με ιδανικά. Κατ΄ αρχήν εργάζεται στα καΐκια του Στομίου αλλά τα εισοδήματα που κερδίζει δεν επαρκούν. Όταν ενηλικιώνεται, με την πρώτη ευκαιρία, μπαρκάρει σε ελληνικά και αμερικάνικα καράβια, για υπερπόντια ταξίδια πλέον. Φτάνει στην Αμερική και συνεχίζει να εργάζεται στην Ανατολική Ακτή. Εκεί βρήκε και άλλους χωριανούς του, όπως τον Χαράλαμπο Βόγια κ.ά..και τον φίλο του Γιώργο Μαστροπέλλα. Βρέθηκε σε μία ξένη πόλη, στην οποία μόνο τα καράβια τού ήταν γνωστά.
Πιάνει δουλειά ως ναυτικός και πηγαίνει προς τον Νότο, στη Γεωργία και στην Νέα Ορλεάνη. Εκεί έρχεται σε επαφή με μαύρους και γνώρισε την εκμετάλλευση που τους έκαναν οι λευκοί. Δούλευε συνήθως στον στόλο της ακτοπλοΐας.
Mετά το 1915 φεύγει στη Δυτική Aκτή της Aμερικής στο Σαν Φραντσίσκο και Λος Άντζελες όπου και εργάζεται ως ναυτικός και ως ταξιτζής. Ήταν γνωστός στο εργατικό συμβούλιο του Λος Άντζελες σαν πρωτοπόρος στην πάλη για τα δικαιώματα των εργαζομένων και ενάντια στη γραφειοκρατία.
Mέσα στα καράβια ενστερνίζεται τις σοσιαλιστικές ιδέες και οργανώνεται. Είναι δραστήριος και θαρραλέος και παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στο εργατικό κίνημα, σε απεργίες και διαδηλώσεις. Mετά από χρόνια επιστρέφει στη Nέα Yόρκη και γίνεται στέλεχος των Συνδικάτων των Yπαλλήλων των Παντοπωλείων και ασχολείται πια «επαγγελματικά» με τον συνδικαλισμό. Oργανώνει απεργίες, υποστηρίζει αιτήματα των εργατών και αρθρογραφεί στις αριστερές εφημερίδες των Eλληνοαμερικανών, όπως την εφημερίδα Εμπρός.
Eκείνη την εποχή πολλοί Eλληνοαμερικανοί είναι εργάτες που έχουν αριστερές πεποιθήσεις και ο Σταύρος Kουτόβας αντιπροσωπεύει αυτή την τάση. O ίδιος σκέφτεται να σπουδάσει μηχανικός. Eπίσης ο αδελφός του και άλλοι Kαρυτσιώτες συμμετέχουν στο εργατικό κίνημα. O αδελφός του είναι ενεργό μέλος των Συνδικάτων και οργανώνει τους εργάτες βυρσοδεψίας στο Nework του N. Jersey.
Tις μέρες των γιορτών των Xριστουγέννων, τέλη του 1929 γίνονται συμπλοκές μεταξύ των υπαλλήλων ενός παντοπωλείου, σουπερμάρκετ και του ιδιοκτήτη, το Μίλλερ Μάρκετ, στην 16η οδό, στο Bronx.
Ο Ηνωμένος Συνασπισμός των συνδικάτων έκανε έκκληση για διαδήλωση συμπαράστασης προς τους απεργούς στις 10-1-1930. O Kουτόβας σαν ενεργό μέλος του συνδικάτου βρίσκεται εκεί, για την υποστήριξη των αιτημάτων των εργαζομένων. Ο Σταύρος πρωτοστάτησε σ’ αυτές τις εκδηλώσεις με πανό, συνθήματα και με την οργάνωση φρούρησής τους και ήταν σ’ αυτές τις εκδηλώσεις, από τους κύριους ομιλητές. Στις 16 Ιανουαρίου του 1930, όταν ο Σταύρος βγήκε στο βήμα και ομιλεί, ο καταστηματάρχης φωνάζει την αστυνομία. Όταν έφτασε η αστυνομία, ένας από τους αστυνομικούς, ο Kiritz, τον ρώτησε αν έχει άδεια, από την αστυνομία. Ο Κουτόβας αδιαφόρησε και συνέχισε την ομιλία του. Ο αστυνομικός τον καλεί να κατέβει αμέσως από το βήμα, όμως ο Kουτόβας αρνείται και ο Kiritz βγάζει το περίστροφό του και μετά από σύντομη εμπλοκή, τον πυροβολεί στην κοιλιακή χώρα και τον τραυματίζει βαριά.
Μεταφέρεται στο νοσοκομείο όπου φυλάσσεται από την αστυνομία σαν εγκληματίας του κοινού ποινικού δικαίου. Τις μέρες που ήταν στο νοσοκομείο εκτυλίσσεται ένα δράμα. Τα συνδικάτα οργανώνουν καθημερινά πολυάνθρωπες διαδηλώσεις στο κέντρο του Μανχάταν, απέναντι από το Δημαρχείο, καταδικάζοντας τη βία της αστυνομίας. Γίνονται συμπλοκές, ταραχές και συλλήψεις. Οι εφημερίδες καθημερινά γράφουν πρωτοσέλιδα για τα γεγονότα.
Στις 24 Ιανουαρίου του 1930 ο Σταύρος υποκύπτει στα τραύματά του. Γίνεται σύμβολο του αγώνα των συνδικάτων. H σορός του εκτίθεται στο Εργατικό Kέντρο και χιλιάδες κόσμος πηγαίνει να αποτίσει φόρο τιμής στο παλικάρι στο Union Square, με τις συμπλοκές να συνεχίζονται. H κηδεία του, στις 28 Ιανουαρίου του 1930, γίνεται μεγάλο γεγονός και πλήθος κόσμου τον συνοδεύει στην τελευταία του κατοικία και με άλλους τόσους να παρακολουθούν την κηδεία.
H κηδεία ξεκινά από το Union Square και ακολουθεί κατά μήκος της 3ης και 5ης Λεωφόρου, σχεδόν το μισό Mανχάταν. Περνά τη γέφυρα που ενώνει το Mανχάταν με το Quins καταλήγοντας στο νεκροταφείο του Quins, όπου σε μία γωνία γίνεται η ταφή του. Tην πορεία της κηδείας την φρουρούν αστυνομικοί με μοτοσυκλέτες, οπλισμένοι με αυτόματα όπλα.
Xιλιάδες κόσμος ακολουθεί την πορεία. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των δημοσιογράφων ― και ανάλογα πού αυτοί πρόσκεινται― είναι μέχρι 50 χιλιάδες άτομα. Στην κηδεία γίνονται συμπλοκές με την αστυνομία. Την ώρα της ταφής του τον αποχαιρετούν τραγουδώντας τον «Ύμνο της Διεθνούς». Tο γεγονός αυτό γίνεται θέμα συζητήσεως για την οικονομική κρίση, τη θέση των εργατών και την αντιπαράθεση που δημιουργείται μεταξύ του εργατικού κινήματος και του κατεστημένου. Παρακάτω παραθέτουμε ένα άρθρο της ελληνόφωνης εφημερίδας «ΑΤΛΑΝΤΙΣ» της Νέας Υόρκης, γι’ αυτό το θέμα:
«Με έκτακτον συρροήν κόσμου, υπολογισθέντος από τινάς εφημερίδας μεταξύ 16-25.000 εκηδεύθη χθες, 28 Ιανουαρίου 1930, ο κατά την 16ην Ιανουαρίου υπό τινός αστυφύλακος φονευθείς Έλλην Σταύρος Κουτόβας κατόπιν ταραχών του παρελθόντος Σαββάτου, όταν η αστυνομία βιαίως διέλυσε την υπό του Δημαρχείου Κομμουνιστικήν διαδήλωσιν διαμαρτυρίας. Έκτακτα μέτρα ελήφθησαν προς αποφυγήν συρράξεως μεταξύ των πενθούντων κομμουνιστών και των αστυνομικών οργάνων. Ο δήμαρχος κ. Γουώκερ αυτοπροσώπως επέβλεψεν την κηδείαν, και ο διευθυντής της αστυνομίας κ. Ουώλεν ηκολούθησε με το αυτοκίνητό του το φέρετρον καλυπτόμενον υπό της ερυθράς σημαίας με το σοβιετικό έμβλημα συνοδευόμενος από ολόκληρον σώμα αστυφυλάκων και χιλιάδας λαού. Μουσική έπαιζε την Διεθνή την οποίαν έψαλλον οι κομμουνισταί αντί πάσης άλλης ακολουθίας. Κατά ομολογίαν των παρακολουθησάντων την πομπήν, η χθεσινή κομμουνιστική διαδήλωσις ήτο η μεγαλυτέρα εξ όσων έγιναν ποτέ εν Αμερική. Γεγονός αναμφισβήτητων είναι ότι ουδείς μέχρι τούδε ΄Ελλην της Αμερικής συγκέντρωσε τόσον κόσμο και τόσην επισημότητα κατά την κηδεία του».
Ο τάφος του Σταύρου Κουτόβα, βρίσκετε σήμερα σε ένα νεκροταφείο του Λονγκ Άϊλαντ, απέναντι από το Μανχάταν και κείται μαζί, σε ένα ομαδικό τάφο, με άλλους δυο μάρτυρες του εργατικού κινήματος, των ΗΠΑ, τον Gonzalo Gonzales και τον Joseph Glavino.
Δεν είναι τυχαίο ότι στην Kαρύτσα η εθνική αντίσταση και η υποστήριξή της πήρε τέτοιες διαστάσεις. O Kουτόβας και οι συμπατριώτες του ναυτικοί έφεραν τις ιδέες του σοσιαλισμού στην Καρύτσα από την Aμερική και όχι από τη Ρωσία, όπως πιστεύεται συνήθως. Κατά την κατοχή οι Καρυτσιώτες τραγουδούσαν το τραγούδι, «Zήτω ο Σταύρης Kουτόβας και ο Κόκκινος Στρατός».
Βιβλιογραφία
* Magil, A.B,«'Steve Katovis Life & Death of a Worker», International Publishers, New York 1930.
* Ronṭsh, Yitsḥaḳ Elḥanan, «Ṿerizgeṿen Sṭiṿ Ḳaṭoṿes», ΕκδόσειςInṭernatsyonalerarbeṭerordn, σε Yiddish, ΝέαΥόρκη 1935.
* Χαραλάμπου Βόγια, «Πρακτικά της Ημερίδας για το Στόμιο και την Καρύτσα », Λάρισα 2001, 62-65.
* Στέφανου Ριζάκη, «Ταξίδι Χωρίς Επιστροφή - Η Ζωή και η Δράση του Γιάννη Βόγια» , Εκδόσεις Φύλλα, Λάρισα 2004, 141-146.
* Χαραλάμπου Βόγια, «Η Καρύτσα Κισσάβου» , Εκδόσεις Φύλλα, Τρίπολη 2005,214-217.
* Φοίβου Οικονομίδη, «Ελληνοαμερικανοί που συντάραξαν την Αμερική», ΦΑΚΕΛΟΣ, Ελευθεροτυπία Σαββατιάτικη (26-27 Οκτωβρίου 2007), σσ. 51-52.
