-«Γιατί πνίγονται αυτοί οι άνθρωποι;»
Η ερώτηση, καθώς η τηλεόραση έδειχνε σκηνές τραγικές από το Αιγαίο, ξάφνιασε. Ξάφνιασε η απόλυτη λιτότητά της. Ήταν σαν να περπατάς ξένοιαστος σε έναν περιποιημένο χλοοτάπητα και ξαφνικά να βλέπεις ένα ξεμοναχιασμένο αγριολούλουδο, που γλίτωσε από την ανθρώπινη εξομοιωτική φροντίδα, χάρις στο ανθεκτικό ριζικό του. Ή το προσπερνάς αδιάφορα, από συνήθεια, ή κοντοστέκεσαι και αναρωτιέσαι για την τόση αφέλειά του να τολμήσει να ξεφυτρώσει. Και να ξεχωρίσει.
Αυτή η αφέλεια δεν βρίσκει εύκολες και ανώδυνες εξηγήσεις. Μάλιστα έχει και απαιτήσεις. Γιατί, αν «η αφέλεια είναι αδελφή της αθωότητας και ξαδέλφη της ανοησίας» (Ντε Κουρσέλ), η αθωότητα απαιτεί υπεύθυνη και έντιμη αντιμετώπιση, αδελφική φροντίδα...
Συνηθίζεται η έκφραση «Ίσως είμαι αφελής, αλλά αυτό δεν μπορώ να το καταλάβω». Ή, η παρόμοια «Πείτε με αφελή αλλά αυτό δεν το δέχομαι». Και, φυσικά, κι αυτό είναι συνηθισμένο, οι ‘αφελείς’ απορίες, ή οι ‘αφελείς’ ερωτήσεις, όταν τείνουν να ανατρέψουν και να αμφισβητήσουν παγιωμένες απόψεις δύσκολα βρίσκουν ικανοποιητική απάντηση. Συνήθως, ο «κατεστημένος» τρόπος σκέψης, όπως συνηθίσαμε να τον λέμε, βρίσκει τρόπους και αντιδρά. Δεν κοντοστέκεται στο αγριολούλουδο...
Στην καθημερινή, στην τρέχουσα πολιτική πρακτική μας οι αφέλειες δημιουργούν ενδιαφέρουσες καταστάσεις. Μερικά πρόχειρα παραδείγματα.
Είναι, λοιπόν, ακατανόητο γιατί η κυβέρνησή μας ισχυρίζεται ότι σε λίγους μήνες θα κάνει όσα δεν έγιναν εδώ και 50 χρόνια. Κατά μια άλλη εκτίμηση, εδώ και 30 χρόνια. Είναι κάτι που ισχυρίστηκαν ότι το μπορούν όλες, μα όλες οι κυβερνήσεις των τελευταίων χρόνων. Κοπιάστε λίγο και φρεσκάρετε τη μνήμη σας...
Αυτόν τον ισχυρισμό δεν μπορεί να τον καταλάβει ένας πολίτης αν διαθέτει λίγο απόθεμα φιλέρευνης αφέλειας. Διότι, διαφορετικά, θα πρέπει να πιστέψει ότι τον θεωρεί η κυβέρνηση διαρκώς αφελή. Ή, ότι είναι αφελής η ίδια...Δεν μπορώ να δεχτώ ότι έχουμε κυβερνήσεις που μας κοροϊδεύουν, ή κοροϊδεύουν τον ίδιο τους τον εαυτό...
Σε τέτοιες στιγμές ξεπετιέται ο κυνικός μακιαβελισμός, που πάντα καιροφυλακτεί, και έτσι ξεπροβάλλει το «λατινικούλι»: “Vulgus vult decipi: ergo decipiatur”, δηλαδή, στη γλώσσα μας: «Ο λαός επιθυμεί να εξαπατηθεί: ας τον εξαπατήσουμε». Μια τεχνική των Ρωμαίων αυτοκρατόρων που θέλγει και τις σημερινές εξουσίες...
Αλλά και η «ξαδέλφη» της αφέλειας, όπως σημειώθηκε παραπάνω, διεκδικεί την παρουσία της. Με ένα κομψό ερώτημα: Πώς είναι δυνατόν πολλοί εργαζόμενοι του ευρύτερου δημόσιου τομέα να διακηρύσσουν ότι η παραγωγικότητα και η αποδοτικότητά τους βρίσκονται στα υψηλότερα επίπεδα, πως παρέχουν τις καλύτερες δυνατόν υπηρεσίες και, ταυτόχρονα, πως δεν πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν; Είναι, άραγε τόσο αφελείς και δεν αντιλαμβάνονται ότι αυτές οι άριστες υπηρεσίες τους θα ανταμειφθούν πολύ καλύτερα στον ιδιωτικό τομέα; Εκτός, πια, αν δεν είναι τόσο καλοί, αν δεν είναι έτσι τα πράγματα, και χρειάζονται κάποιοι αφελείς που θα συνεχίσουν να τους πληρώνουν...
Ένα τρίτο παράδειγμα έχει να κάνει με τις μεγαλομανιακές νεφελοκοκκυγίες, με την ρεαλιστική δοκιμασία τους, και οδηγεί κατευθείαν στον προβληματισμό του...Θουκυδίδη. Υπάρχει, λοιπόν, ένα διαρκές, αφελές ερώτημα: Είναι δυνατόν η κυβέρνηση, αλλά και όποια κυβέρνηση που θέλει να αποφύγουμε το Grexit και να παραμείνουμε στην Ευρωζώνη, να τα καταφέρει «από τα αριστερά» και μάλιστα «για πρώτη φορά», με «αριστερό πρόσημο» και ταυτόχρονα να μάχεται κατά του νεοφιλελευθερισμού, με μια συμφωνία, για την οποία...διαφωνεί; Ο Θουκυδίδης το είχε προδιαγράψει: «Οι περισσότεροι άνθρωποι πιο εύκολα ανέχονται να είναι κακοί και καταφερτζήδες, παρά να είναι καλοί και να λέγονται αφελείς». Φυσικά, δεν χωρεί διάκριση και για τους λοιπούς Ευρωπαίους...
Το αρχικό ερώτημα, το...αγριολούλουδο που λέγαμε, ως αρχή δημιουργικής αφέλειας, θα μπορούσε να διατυπωθεί υποθετικά και από ένα πεντάχρονο παιδί, αλλά και από μια ογδοντάχρονη γιαγιά. Γι’ αυτό, αν επιχειρηθεί να βρεθεί η απάντηση, ας μη λησμονείται το παρελθόν αλλά και το μέλλον...
ΥΓ: Ο κ. Φίλης, επικαλέστηκε επιστημονικά κριτήρια για την κρίση του, τη σχετική με τη γενοκτονία των Ποντίων. Το ‘αφελές’ ερώτημά μου: Είναι επιστήμονας;
xatzis@hotmail.com
