Του Ηλία Κανέλλη
Πριν από τέσσερις μέρες, όταν οι ειδήσεις έκαναν λόγο για το ναυάγιο ενός πλεούμενου γεμάτου πρόσφυγες έξω από τη Λέσβο, με πολλούς νεκρούς, που σιγά σιγά μεγάλωναν, μια αθηναϊκή εφημερίδα κυκλοφορούσε με σχεδόν ολοσέλιδη πρωτοσέλιδη φωτογραφία, που απεικόνιζε ένα παιδί με ένα σωσίβιο μπροστά από μια θάλασσα, την ώρα ενός πολύχρωμου δειλινού. Πολλή συγκίνηση, η οποία γινόταν μελοδραματική, επειδή οι μεγάλοι τίτλοι της εφημερίδας χρησιμοποιούσαν τους στίχους ενός τραγουδιού, ενός σουξέ του λεγόμενου έντεχνου τραγουδιού, για να αποσπάσουν τη συγκίνηση του αναγνώστη: «Έχε το νου σου στο παιδί, / γιατί αν γλιτώσει το παιδί / υπάρχει ελπίδα» είναι οι στίχοι του τραγουδιού και, όντως, είναι συγκινητικοί. Και μετά τη συγκίνηση;
Το βράδυ της περασμένης Παρασκευής, ο Ελληνας πρωθυπουργός, μιλώντας στη Βουλή και για το μεταναστευτικό, ανάμεσα σε σαρδάμ, σολοικισμούς και αφόρητες γενικεύσεις, έκανε γενικώς και αορίστως και μια επίθεση στην Ευρώπη. «Αισθάνομαι ντροπή για την ανικανότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης», είπε μεταξύ άλλων ο Αλέξης Τσίπρας, επαναφέροντας στο πεδίο του μελοδράματος το παλαιό αποτυχημένο σύνθημα (που εγκατέλειψε ο ΣΥΡΙΖΑ, ως κυβέρνηση του Τρίτου Μνημονίου), ότι «οι άνθρωποι είναι πάνω από τους αριθμούς». «Πόσο κοστολογείτε ένα παιδάκι που πνίγεται;», έκανε τη ρητορική ερώτηση προς τους Ευρωπαίους, για να δείξει ότι προφανώς αυτοί είναι ανάλγητοι νεοφιλελεύθεροι και δεκαροφονιάδες, οπότε το μόνο που τους νοιάζει είναι τα λεφτά και όχι οι άνθρωποι. Και μετά;
***
Ο Αλέξης Τσίπρας έχει πάντα ένα ωραίο αντιευρωπαϊκό σύνθημα για να μιλήσει στο ακροατήριό του, συχνά αντλημένο από τη σκοταδόψυχη κουλτούρα του λεγόμενου ελληνικού έντεχνου τραγουδιού – που τελικά φαίνεται ότι έχει επηρεάσει ουσιαστικά τον ελληνικό πολιτικό λόγο. Το εντυπωσιακό είναι ότι, την ίδια στιγμή που αφορίζει τους Ευρωπαίους, θεωρεί ότι η κυβέρνησή του τα έχει κάνει όλα καλά. Το γεγονός ότι δεν κατάφερε (πιο σωστά: το γεγονός ότι δεν προσπάθησε) να βρει μια φόρμουλα με την Τουρκία ώστε να συνεργαστούν οι ακτοφυλακές των δύο χωρών προκειμένου να σταματήσουν αυτές οι ριψοκίνδυνες αποστολές με πλοιάρια θαλασσοπνίχτες ούτε που του πέρασε από το μυαλό, ως κυβερνητική παράλειψη. Ούτε η κωλυσιεργία του καλοκαιριού, ούτε η αλλοπρόσαλλη πολιτική της Τασίας Χριστοδουλοπούλου, ούτε η αδυναμία του κράτους να οργανώσει τα στοιχειώδη κέντρα υποδοχής στα οποία θα γίνεται ταύτιση των εισερχόμενων και θα τους δίνεται η ιδιότητα του πρόσφυγα, χώρους αξιοπρεπούς διαβίωσης, διευκόλυνση όσων έχουν νόμιμα χαρτιά που τους επιτρέπουν να φύγουν για την Ευρώπη. Χωρίς αυτά τα στοιχειώδη για οργανωμένη κοινωνία, η Ελλάδα αγνόησε ακόμα τα ζητήματα ασφαλείας (που δεν είναι μόνο η εγκληματικότητα, συχνά γίνεται λόγος, ουδείς γνωρίζει δικαίως ή αδίκως, για την ευκολία με την οποία μπορούν να περάσουν στη Δύση τζιχαντιστές τρομοκράτες) και δεν συνεργάστηκε με κανέναν και για τίποτα, προκειμένου να διεθνοποιήσει το πρόβλημα και να αρχίσει να το εκτονώνει σε συνεργασία με τους εταίρους, όχι αποδοκιμάζοντας και στην ουσία εκδιώκοντας όπως όπως τους πρόσφυγες τους οποίους αντιμετώπισε σαν να είναι βάρος. Αυτές οι πρακτικές, άλλωστε, ως γνωστόν, δίνουν «επιχειρήματα» στους ρατσιστές και, κυρίως, στη Χρυσή Αυγή, η οποία συνεχίζει να αναπτύσσεται ως ριζοσπαστικό κόμμα.
Όλα τα παραπάνω, όμως, έχουν έναν ορισμό. Είναι πολιτική. Όχι ευχολόγιο και μελοδράματα για εύπιστους – και πολιτική σημαίνει σχεδισσμό, συνεργασίες, πόρους, μηχανισμούς, δομές του Δημοσίου, συντονισμό με τους δήμους και τις περιφέρειες, τις τοπικές κοινωνίες, την Εκκλησία, τους μη κυβερνητικούς οργανισμούς, τους Έλληνες και τους ξένους εθελοντές.
Αλλά μπορεί, πράγματι, η σημερινή κυβέρνηση να χαράξει σχέδιο και να κάνει πολιτική;
***
Το μελόδραμα της ομιλίας του πρωθυπουργού, εκτός από ενδεικτικό αδυναμίας της χώρας να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις απέναντι στους χειμαζόμενους πληθυσμούς των προσφύγων, όσο είναι δυνατόν, αποδεικνύει ακόμα μια φορά την έλλειψη αναλυτικής σκέψης εκ μέρους των κυβερνώντων. Όταν ο πρωθυπουργός, π.χ., κατηγορεί συλλήβδην την Ευρώπη, αντιπαραβάλλοντας στη «γραφειοκρατική» αποστασιοποίηση που περιγράφει τους θερμούς και δοτικούς Έλληνες που κάνουν τα πάντα για να σώσουν τους πρόσφυγες, λέει ψέματα – πολύ φοβάμαι συνειδητά. Και ταυτόχρονα ενισχύει, αδίκως, την αίσθηση της αδικίας των Ελλήνων από τους εταίρους, που μαζί με τη συνωμοσιολογία και τις ψεύτικες υποσχέσεις έφεραν τις δυνάμεις του εθνολαϊκισμού στην εξουσία.
Η αλήθεια είναι, ασφαλώς, προφανής. Υπάρχουν, προφανώς, κράτη και ηγέτες στη Μέση και τη Βόρεια Ευρώπη που θέλουν να κρατήσουν μακριά το πρόβλημα – στους ηγέτες δεν συγκαταλέγεται η Άνγκελα Μέρκελ, που κινδυνεύει να πληρώσει προσωπικά βαρύ πολιτικό κόστος για την επιλογή της να δεχθεί η Γερμανία πάνω από 400.000 ξεριζωμένους. Αλλά υπάρχουν και κόμματα, και πολίτες, και πολιτικοί ηγέτες που πιστεύουν στις αρχές της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς. Το πρόβλημα είναι η άνοδος των ευρωσκεπτικιστικών δυνάμεων, των εθνικιστών, των ρατσιστών, αλλά και της δεξιάς και αριστερής συντήρησης, που συμπλέει με την άποψη για μια Ευρώπη φρούριο.
Αλλά και στην Ελλάδα, δεν υπάρχει μόνο ο φούρναρης της Κω ή ο ψαράς της Λέσβου. Ο ανταποκριτής του ΑΠΕ στη Λέσβο, περιέγραφε τις προάλλες, την κερδοσκοπία σε βάρος των προσφύγων από Έλληνες που πουλάνε πανάκριβα τα χρειώδη, στο hot-spot της Βαρειάς Μυτιλήνης. Ο Γρηγόρης Ψαριανός είχε καταγγείλει το καλοκαίρι το εμπόριο με τις μηχανές των εξωλέμβιων που φέρνουν πρόσφυγες. Και όλοι ξέρουμε ότι ο δρόμος προς τα σύνορα των προσφύγων ισοδυναμεί με εκμετάλλευση.
Ο τρόπος που ο κ. Τσίπρας μιλάει για καλούς Έλληνες εναντίον κακών Ευρωπαίων, στην ουσία ενισχύει το γνωστό στερεότυπο που κάνει τους Έλληνες εχθρικούς προς τους εταίρους. Ενώ, το ξέρει ο πρωθυπουργός, όπως υπάρχουν δυνάμεις ρατσιστικές στην Ευρώπη, εξίσου υπάρχουν και στην Ελλάδα – μεταξύ των οποίων η Χρυσή Αυγή, αλλά όχι μόνο. Πόσο φτηνό είναι να προσπαθείς να διαστρέψεις την πραγματικότητα, όταν μάλιστα υποτίθεται ότι η ιδεολογία σου εμφορείται από τη διαλεκτική...
