Η χαρά που ένιωσα, όταν πρωτάκουσα για την κρίση που χαρακτηρίζει την παγκόσμια κοινότητα, δεν περιγράφεται. «Έχουμε κρίση»! Όπου κι αν έστρεφα την προσοχή μου, όπου κι αν πήγαινα, από όποιον κι αν συναντούσα, άκουγα και διάβαζα το ίδιο πράγμα. «Έχουμε κρίση»! Και ένα μόνο δεν μπορούσα ο δύσμοιρος να καταλάβω. Την γκρίνια, τη στενοχώρια, την απαισιοδοξία όλων για ένα γεγονός που εμένα μου φαινόταν εκπληκτικά καλό.
«Τι ωραία» σκεφτόμουν, «η ανθρωπότητα απέκτησε κρίση»! Μα υπάρχει κάτι πιο τέλειο από αυτό; Να έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους με κρίση, με άτομα που μπορούν να επεξεργάζονται σωστά τα δεδομένα, να τα κρίνουν και να τα εκτιμούν ορθά, να διαμορφώνουν λογική άποψη γι’ αυτά. Τι εκπληκτικό! Τέλος οι βλακώδεις συζητήσεις για τον καιρό, για τις οικιακές ασχολίες, για τα τηλεοπτικά σκουπίδια και τις τρίχες (εννοώ τα χτενισμένα ή αχτένιστα μαλλιά). Η επικοινωνία με τους άλλους θα αποκτήσει άλλο ενδιαφέρον. Ενδιαφέρον ικανό να σε κάνει να εκτιμήσεις, να λατρέψεις και να σέβεσαι τους άλλους. Ένας άλλος κόσμος, ένας κόσμος με κρίση θα ήταν η πιο μεγαλειώδης επανάσταση της ιστορίας. Μπροστά της η αμερικανική, η γαλλική και η ελληνική επανάσταση μαζί θα ωχριούσαν. Η ιστορία ξαναγράφεται και το κάνει με κρίση.
Ο φίλος (;) που καθόταν απέναντί μου, μου τσατάλιασε το παραμύθι λέγοντάς μου ότι «η κρίση που έχουμε δεν έχει καμιά σχέση με πνευματικές βάσεις και χαρακτηριστικά. Η κρίση που έχουμε είναι κάτι άλλο». Εντάξει! Αλλά ούτε κι αυτό με χάλασε πολύ. Είχα ήδη τις εφεδρείες μου και μπορούσα να παραμείνω αισιόδοξος. Σκέφτηκα ότι η «κρίση που έχουμε» έχει να κάνει με το σύστημα. Τι καλά! Ήρθε η ώρα της αμφιβολίας και της αμφισβήτησης των δομών και των αξιών ενός συστήματος που μας τραβάει στον πάτο. Πολιτική, θρησκεία, διεθνείς σχέσεις, οικογένεια, εκπαίδευση τρέμετε. Έφτασε η πολυπόθητη στιγμή της κρίσης σας. Λογικό είναι. Όταν κάποιοι θεσμοί φτάνουν στα όριά τους, πλήττονται από το συντηρητισμό, είναι δεδομένο ότι χαρακτηρίζονται από κρίση και τότε δέχονται την κρίση του κοινωνικού συνόλου, ώστε να εκσυγχρονιστούν και να μπορέσουν να μας στηρίξουν στα νέα δεδομένα που έχουν διαμορφωθεί. Υγιές μου φαίνεται. Καμιά στενοχώρια, λοιπόν, δεν δικαιολογείται και πάλι, εκτός κι αν κάποιος επιθυμεί να μείνει πιο πίσω κι από το περιεχόμενο της Παλαιάς Διαθήκης.
Τα καλά, όμως, δεν διαρκούν πολύ. Ο φίλος (;) μου χρειάστηκε ελάχιστα δευτερόλεπτα για να διαλύσει κι αυτό το όνειρο. Εκνευρισμένος -καθόλου το καταλαβαίνω αυτό- μου δήλωνε ότι «η κρίση που έχουμε, δεν έχει ούτε κοινωνικό περιεχόμενο»! Κι εγώ τότε του δήλωσα ότι ούτε αυτό με χαλάει. Το μυαλό μου πήγε στην τελική Κρίση. Και η μεταφυσική αναζήτηση δεν με χαλάει επίσης. Ένας κόσμος που θα λειτουργεί με γνώμονα τη στιγμή της τελικής δικαίωσης ή τιμωρίας, δεν θα ήταν άσχημος! Ένας κόσμος που περιέρχεται σε συνειδησιακή κρίση γίνεται πιο ηθικός, πιο δίκαιος, πιο καρτερικός, γεμάτος καλότητα και ανθρωπιά. Κι όταν φτάσει η ώρα, εμείς οι καλοί θα πάμε στον παράδεισο και θα το ρίξουμε στη διασκέδαση ενώ οι άλλοι, οι κακοί, θα πάνε στην κόλαση και θα περάσουν όσα βασανιστήρια μπορεί ή δεν μπορεί να φανταστεί κάποιος. Και πάλι βέβαια, η στενοχώρια της ανθρωπότητας δεν είχε εξήγηση για μένα. Δηλαδή, δεν θέλουμε έναν κόσμο ηθικό αλλά έναν κόσμο ανήθικο; Τι σου είναι ρε παιδί μου όλοι αυτοί; Αυτοί δεν είναι άνθρωποι, ο ορισμός του μαζοχισμού είναι!
Ο φίλος(;) μου παράγγειλε το τρίτο ή τέταρτο, όση ώρα του παράθετα την καινούρια άποψή μου περί κρίσης που έχουμε και δείχνοντάς μου ότι η υπομονή του εξαντλείται, με ύφος πιο σκληρό κι από του Ράμπο VII μου είπε: «Λοιπόν, άκου! Η κρίση που έχουμε ούτε μεταφυσικό περιεχόμενο έχει! Η κρίση που έχουμε παγκοσμίως είναι κρίση οικονομική, γι’ αυτό στενοχωριούνται οι άνθρωποι κι αυτό τους προκαλεί νευρική κρίση και κάθε άλλου είδους κρίσεις κακές και απάνθρωπες! Εντάξει; Τίποτε καλό δεν υπάρχει σ’ αυτήν την κρίση που απειλεί τα θεμέλια της κοινωνίας, της οικονομίας και του πολιτισμού ολόκληρου»!!!
Ο κακόμοιρος πίστεψε ότι με όσα μου είπε, θα με έβαζε κι εμένα στο λούκι των αρνητικών σκέψεων. Άρα εκείνη τη στιγμή έπρεπε να σκεφτώ: «Πω πωωω! Αυτό είναι πολύ κακό για την ανθρωπότητα». Όμως, η αισιοδοξία αποτελεί για μένα κάτι έμφυτο. Μόνο θετικές σκέψεις μου προκάλεσε κι αυτή η εκδοχή για το περιεχόμενο της κρίσης που έχουμε.
Μια τόσο μεγάλη οικονομική κρίση μπορεί να επιφέρει άμεσα αρνητικά αποτελέσματα σε πολλούς αλλά μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα δεν μπορεί παρά να λειτουργήσει θετικά! Ιστορικά να το δούμε, αντιλαμβανόμαστε ότι οι επαναστάσεις, οι ριζοσπαστικές αλλαγές, η εξυγίανση μιας κοινωνίας και τα σημαντικά βήματα προόδου δεν γεννήθηκαν από την ευημερία. Μέσα σε κρίσεις του συστήματος γεννήθηκαν μεγάλες ιδέες και μέσα από κρίσεις εκδηλώθηκαν ανατρεπτικές συμπεριφορές. Η αλλοίωση του συστήματος κι όχι η υγιής πορεία του θα οδηγήσει σε προσπάθεια μεταβολής του. Όταν μάλιστα αυτή η σαπίλα γίνει αντιληπτή ακόμη και από τον πιο ηλίθιο, τότε μπορεί να περιμένουμε έξοδο από την ακινησία.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση μπορεί να αποδειχτεί θετική, αν μας βοηθήσει να σκεφτούμε πιο λογικά ελέγχοντας λίγο πιο ώριμα τις επιλογές μας (κρίση με πνευματικό περιεχόμενο), αν μας οδηγήσει σε κρίση (άσκηση ελέγχου) των δομών και των αρχών του πολιτικού, κοινωνικού, οικονομικού κατεστημένου, αν τελικά προκαλέσει κρίση (συνειδησιακή) ως προς τους στόχους μας. Αν την αφήσουμε ανεκμετάλλευτη, είναι βέβαιο ότι θα την ξαναβρούμε σύντομα μπροστά μας ακόμα πιο τρομαχτική και τότε δύσκολα θα αποφύγουμε τις απανωτές νευρικές κρίσεις!
* Ο κ. Ζάχος είναι καθηγητής στο φροντιστήριο «άποψη», http://sotiriszachos.blogspot.com
