«Υπέρ πατρίδος αποθνήσκειν σεμνότερον έστω ή γλιχόμενον του ζην» (Χαρώνδας)».
Έχει γραφεί επανειλημμένως ότι περισσότερο και από τις νίκες του ελληνικού στρατού κατά τον πόλεμο του 1940, παγκόσμια κατάπληξη προξένησε η ανθεκτικότητα του σκληροτράχηλου Έλληνα στρατιώτη και η αντοχή του στο κρύο, στην αγρύπνια, στην πείνα και εν γένει στις παντοειδείς κακουχίες και στερήσεις. Η εξήγηση πρέπει να αναζητηθεί μέσα στην ελληνική ιστορία. Οι Έλληνες, στη μακραίωνη πορεία τους έχουν δοκιμαστεί, έχουν ασκηθεί, έχουν μάθει να περνούν και να ξεπερνούν δυσπόρευτες καταστάσεις «και ψύχη και πόνους φέρειν» (Ξενοφών), έχουν μάθει να αντέχουν, να επιβιώνουν και να συνεχίζουν την πορεία τους και τους αγώνες τους που ποτέ δεν έλειψαν: «… κατά βαρβάρων πρόσταξεν η μοίρα των Ελλήνων».
Έλεγε ο Σεφέρης (10.6.41): «Ο πόλεμος τούτος δεν ήταν σημερινός ούτε χθεσινός, ήταν ο αιώνιος πόλεμος της Ελλάδος όλων των καιρών».
Στις 18.11.1940 η «Καθημερινή», είχε δημοσιεύσει ένα άρθρο του ακαδημαϊκού Σπύρου Μελά το οποίο είχε προκαλέσει παγκόσμια αίσθηση.
«Στην ψυχή μας μιλούν και με την ψυχή μας μάχονται οι ήρωες τριών χιλιάδων ετών: Είναι νεκροί; Φοβηθείτε τους νεκρούς… Τι να φοβηθεί ο στρατιώτης που ΄πεσε στον Μαραθώνα ή ο ναύτης που έδωσε τη ζωή του στη Σαλαμίνα; Το μυστικό της νίκης μας είναι αυτοί οι νεκροί… και κυκλοφορούν μεταξύ μας.
Υπάρχουν, ζουν, κινούνται ανάμεσά μας… είναι η δύναμή μας. Μ΄ αυτούς νικάμε. Ο Αχιλλεύς είναι πλάι στον Δαβάκη και ο Αίας πλάι στον τελευταίο λοχαγό. Όλοι οι λαοί μπορούν να ΄χουν παρελθόν μεγαλύτερο ή μικρότερο, δοξασμένο ή αφανές. Αλλά δεν το ζουν, όπως εμείς. Εμείς το ζούμε τόσο πολύ ώστε να το έχουμε κάνει παρόν στα βουνά της Αλβανίας.
Μελετώντας την «Κύρου Ανάβασιν» του Ξενοφώντος, ιδιαιτέρως τα κεφάλαια τα αναφερόμενα στην Κάθοδο των Μυρίων, συναντάμε αντιστοιχίες με τον πόλεμο του ΄40 που πραγματικά εντυπωσιάζουν.
Η Κάθοδος των Μυρίων, της οποίας ηγήθη ο ίδιος ο Ξενοφών προσπαθώντας να οδηγήσει πίσω στην Ελλάδα τους Έλληνες μισθοφόρους που είχαν υπηρετήσει στο στρατό του Κύρου, όταν αυτός διεκδικούσε την εξουσία από τον αδελφό του Αρταξέρξη, ήταν ένας διαρκής και καθημερινός πόλεμος, τόσο με τον εχθρό, όσο και με το κρύο, την πείνα, τις ελλείψεις, τις ανυπέρβλητες δυσκολίες που συναντούσαν σε κάθε τους βήμα, μέσα σε μια χώρα εχθρική και απέραντη… Και, όμως, τα κατάφεραν!!! Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι ο Ξενοφών περιγράφει ως πολεμικός ανταποκριτής σκηνές του έπους του 1940 («… επί της χιόνος, άνευ πυρός, και άδειπνοι και ασθενούντες…» (Δ, 5, 20).
Και όλα αυτά τα εμπόδια οι Έλληνες μέσα στη μακραίωνη πορεία όλους τα ξεπέρασαν με τη βοήθεια του θείου.
Ο Ακαδημαϊκός Άγγελος Τερζάκης στην Ελληνική Εποποιία 1940 - 1941 γράφει συγκεκριμένα: «Στο μέτωπο, σ΄ όλη τη γραμμή, από τη γαλανή θάλασσα του Ιονίου ίσαμε τις παγωμένες Πρέσπες, ο ελληνικός στρατός άρχιζε παντού να έχει το ίδιο όραμα. Έβλεπε τις νύχτες μια γυναικεία μορφή να προβαδίζει, ψηλόλιγνη, αλαφροπερπάτητη… Την ανεγνώριζε, την ήξερε από πάντα… Η Θεοτόκος Παρθένος, η Υπέρμαχος.
Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια…
… ευχαριστήρια αναγράφω σοι η πόλις σου…».
(Ακάθ. Υμνος).
«Θέοι πόλιν σώζουσιν Παλλάδος Θεάς» (Αισχύλ., «Πέρσαι»)
«Επιπυργίτις» η Θεός Αθηνά. «Άρρηκτον τείχος και προστασία» η Θεοτόκος.
Πραγματικά, το πνεύμα της οικειότητας μεταξύ λαού και Θείου, είναι αρχαία παράδοση για το γένος μας. Στον Όμηρο, η προστάτις θεότης στέκεται δίπλα στον προστατευόμενο ήρωα την ώρα της μάχης «Βαν, δι΄ ίμεναι πολεμόνδε Θεοί…» (Ιλιάς 432).
(Και οι Θεοί ξεκίνησαν να παν στον πόλεμο).
Τα τείχη της Κων/πολης επροστάτευε η Παναγία Βλαχέρνα. Ο ελληνικός στρατός εισήλθε θριαμβευτής στη Θεσ/νίκη έχοντας οδηγητή τον Άγιο Δημήτριο. «Πότε η Αθηνά και πότε η Παναγία, οδηγήτρα, του αλλόφυλου νικήτρα» (Κ. Παλαμάς).
Ένδειξη της ανυπέρβλητης ψυχικής τόλμης του Έλληνα αποτελεί ο λόγος του Αδόλφου Χίλτερ στο Ράιχσταγ, 4-5-1941: «… Εξ όλων των αντιπάλων οίτινες μας αντιμετώπισαν μόνον ο Ελλην στρατιώτης επολέμησε με παράτολμον θάρρος και υψίστην περιφρόνησιν προς το θάνατο».
Και η περιφρόνηση προς το θάνατο μέσα στη μακραίωνη πορεία της ιστορίας εκφράστηκε από τις πολεμικές ιαχές: Αρχ.: Ελελεύ - Ζεύς Σωτήρ Νίκη - Ιή Παιάν
Βυζ.: Σταυρός Νικά
1821: Ελευθερία ή Θάνατος
1940: Αέρα
* Η Καλλιόπη Φράγκου είναι υπεύθυνη Σπουδών της Ελληνικής Αγωγής.
