Η παρουσία του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη στην πόλη μας αποτελεί εύλογη αφορμή να διατυπώσει κανείς την άποψή του για την προσωπικότητά του –ή να παρουσιάσει κάποια στοιχεία της- ως πολιτικού και ειδικότερα ως πρωθυπουργού επί οκταετία της χώρας μας. Και θα διατυπώσω την άποψή μου δηλώνοντας εξαρχής ότι το σημείωμα αυτό δε διεκδικεί χαρακτήρα ιστορικού κειμένου, γιατί δεν είναι αποτέλεσμα ιστορικής έρευνας, αλλά αποτελεί έκφραση της εντύπωσης ενός πολίτη για την πολιτεία του πρωθυπουργού Σημίτη, εντύπωση που διαμορφώθηκε από την παρατήρηση των γεγονότων και από την ποικιλότροπη παρουσίασή τους από τα μέσα ενημέρωσης.
Επισημαίνω πρώτα τη διαφορά του ως προς το πολιτικό ύφος από συγχρόνους του κορυφαίους πολιτικούς. Κέρδιζε την εμπιστοσύνη των πολιτών όχι με τη σοφιστική ρητορεία του πολιτικού μπαλκονιού, αλλά με τη λογική επιχειρηματολογία. Δε γοήτευε τις καρδιές των πολιτών, αλλά έπειθε το μυαλό τους. Τα κατάφερνε καλύτερα στο μάθημα στο αμφιθέατρο ή σε μια διαλεκτική συζήτηση σε «στρογγυλό τραπέζι» παρά στην εξέδρα μιας πολιτικής συγκέντρωσης, όπου έδινε την εντύπωση ότι «έχανε τα νερά του». «Ετούτος είναι καλύτερος» είχε πει ένας ηλικιωμένος αγρότης, έμπειρος και «πρακτικός» στα πολιτικά, «γιατί λέει λιγότερα ψέματα από τους άλλους πολιτικούς». Και μεταξύ των συνεργατών του στην Κυβέρνηση έδινε την εντύπωση ότι ήταν πραγματικά πρώτος μεταξύ ίσων. Δεν υπήρχε ανάμεσά τους η απόσταση που υπήρχε π.χ. στις περιπτώσεις Κ. Καραμανλή και Α. Παπανδρέου, απόσταση και δέος που ήταν απόρροια και της ισχυρής πολιτικής προσωπικότητας των ανδρών εκείνων. Και επί οκτώ χρόνια οι Έλληνες πολίτες έδειχναν –και με τις εκλογές και με τις δημοσκοπήσεις- ότι ήταν θετικοί απέναντί του και προτιμούσαν το πολιτικό ύφος Σημίτη, γιατί τους ενέπνεε σιγουριά.
Ο Σημίτης ήταν ευρωπαϊστής πολιτικός, όπως βέβαια και άλλοι, και υποστήριξε με όλες του τις δυνάμεις, ως εκπρόσωπος βέβαια μικρής χώρας-μέλους της Ευρώπης, την ανάπτυξη και εμπέδωση της ευρωπαϊκής συνεργασίας. Αλλά ήταν και πολιτικός ευρωπαίος και πολίτης ευρωπαίος, νοοτροπία που προσπάθησε να την «περάσει» και στους Έλληνες πολιτικούς και πολίτες. Κέρδισε την εκτίμηση των Ευρωπαίων πολιτικών ηγετών, ενίσχυσε το κύρος της χώρας μας στην Ευρώπη και στα Βαλκάνια και μετά από καίριες και κρίσιμες ευρωπαϊκές συνόδους κορυφής ποτέ δε γύρισε πίσω στην Ελλάδα «με άδεια χέρια».
Ήταν εξάλλου συνεπής και στην εφαρμογή του προγράμματός του και επίμονος στην προσπάθειά του να πετύχει τους στόχους που έβαζε. Η μακρόχρονη εφαρμογή περιοριστικής οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής με στόχο τη μείωση του υψηλού πληθωρισμού και την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Ένωση είναι το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα. Και άντεξε με υπομονή και επιμονή και τη δυσαρέσκεια που προκάλεσε η πολιτική αυτή στις λαϊκές τάξεις και σε κομματικά στελέχη και την πολεμική της αντιπολίτευσης και δεν υπέκυψε σε λαϊκιστικές πιέσεις. Έδειξε έτσι ότι ήταν από τους πολιτικούς ηγέτες που καθοδηγούν το λαό και δεν παρασύρονται από λαϊκισμούς, ότι «κατείχε το πλήθος ελευθέρως, και ουκ ήγετο μάλλον υπ’ αυτού ή αυτός ήγε» (Θουκυδίδης, Β, 65) και ότι ήταν –ίσως ο μόνος- ο πολιτικός που έκανε πράξη το σύνθημα πολλών πολιτικών «προτιμώ να είμαι δυσάρεστος και ωφέλιμος παρά αρεστός και επιζήμιος». Όταν βέβαια η χώρα μας έγινε δεκτή στη ζώνη του ευρώ, τότε όλοι σχεδόν οι πολιτικοί μίλησαν για θετική εξέλιξη.
Και το έργο που επιτελέσθηκε επί Σημίτη ήταν μεγάλο και σημαντικό. Δε θα απαριθμήσω βέβαια τεχνικά αναπτυξιακά έργα, μικρά ή μεγάλα, και γιατί είναι γνωστά σε όλους και γιατί όλες οι κυβερνήσεις με μακρόχρονη θητεία συνήθως κάνουν τέτοια έργα, λίγα ή πολλά. Υπενθυμίζω μόνο μερικές σημαντικές θεσμικές κατακτήσεις των κυβερνήσεων Σημίτη: την ενίσχυση του κύρους της Ελλάδας στο εξωτερικό, την είσοδο της χώρας μας στη ζώνη του ευρώ και την αποτελεσματική συμβολή της χώρας μας στην ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Όμως ο Σημίτης επικρίθηκε από πολλούς και πολύ.
Επικρίθηκε βέβαια από τα κόμματα της αντιπολίτευσης για λάθη και παραλείψεις, που ως πολιτικός μπορεί να έκανε. Αλλά η αρνητική κριτική, θεσμικό δικαίωμα και καθήκον της αντιπολίτευσης, έφτασε μερικές φορές, κυρίως από την τότε αξιωματική αντιπολίτευση, στα όρια της πολιτικής κατασυκοφάντησης και καθύβρισης. Και χρησιμοποιώ αυτούς τους όρους, γιατί, όταν η αντιπολίτευση έγινε Κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη έπαψε να είναι, όπως έλεγαν εκείνοι, «καθεστώς», τίποτε δεν αποδείχτηκε και κανένας από τους πολλούς που «θα κλείνονταν στη φυλακή» δεν κλείστηκε, ούτε αρχιερέας, ούτε ιερέας, ούτε καν διάκος της διαπλοκής και της διαφθοράς. Αλλά κατά τις περιστάσεις η κυβερνητική παράταξη ή συνεχίζει την ίδια κριτική προς το Σημίτη ή δηλώνει ότι μπήκαμε στην ΟΝΕ με το σπαθί μας και ότι θεωρεί τιμή για τη χώρα μας την πιθανολογούμενη ανάθεση στο Σημίτη καθηκόντων αξιωματούχου της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αλλά επικρίθηκε και αμφισβητήθηκε και από στελέχη και μέλη του κόμματος του. Κάποιοι διαφώνησαν μαζί του αμέσως μετά την εκλογή του ως πρωθυπουργού και προέδρου του κόμματος, άλλοι στη διάρκεια της κυβερνητικής του θητείας γκρίνιαζαν για τα αντιλαϊκά μέτρα, ότι απομακρύνεται από την αριστερή πολιτική και ότι έτσι παραδίδει τη χώρα στη Δεξιά. Υπήρχαν δηλαδή και επί Σημίτη Τατούληδες. Αν όλα αυτά είναι αλήθεια, θα το βρει ο αντικειμενικός ιστορικός, όταν έρθει η ώρα. Εγώ περιορίζομαι μόνο σε δυο σχόλια. Είναι υπό συζήτηση αν οι πολιτικές θεωρίες, οι ιδεολογίες, βρίσκουν στην εποχή μας πλήρη πολιτική εφαρμογή σε κάποια ευρωπαϊκή χώρα. Και η αριστερή πολιτική αποτελεί σημαία όλων των πολιτικών, όταν βρίσκονται «απ’ έξω», στην αντιπολίτευση, αλλά δυσκολεύονται να την εφαρμόσουν ικανοποιητικά, όταν «μπουν μέσα», όταν αναλάβουν την εξουσία.
Και κλείνω με μια ακόμα παρατήρηση. Η σημερινή ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, όχι μόνο ο Πρόεδρος, για μεγάλο χρονικό διάστημα κράτησε μια περίεργη στάση απέναντι στην αρνητική κριτική που ασκούσε και ασκεί η σημερινή κυβερνητική παράταξη για το ΠΑΣΟΚ του Σημίτη (ως γνωστόν για όλα φταίει ακόμα το ΠΑΣΟΚ). Ή εκδήλωνε μια ήπια και χαλαρή αντίδραση ή έδειχνε μια περίεργη ανοχή έως και συγκατάθεση (εμείς πάντως κάναμε την αυτοκριτική μας). Επρόκειτο μάλλον για συνειδητή επιλογή άρνησης του ΠΑΣΟΚ και του εαυτού τους, καθώς η σημερινή ηγετική ομάδα αποτελούσε το μισό περίπου Υπουργικό Συμβούλιο του Σημίτη, με την ελπίδα ότι ως νέο πια ΠΑΣΟΚ θα κερδίσουν την εμπιστοσύνη των νέων ψηφοφόρων. Αυτό και άδικο ήταν, για το ΠΑΣΟΚ, για το Σημίτη και για τον εαυτό τους, αλλά αποδείχτηκε, όπως ήταν επόμενο, και πολιτικά ανώφελο. Ίσως η κατάσταση αυτή ήταν η αιτία που παρέσυρε το Σημίτη να δώσει στον Πρόεδρο ισχυρή αφορμή, ώστε να πάρει την παράτολμη απόφαση να απομακρύνει τον πρώην Πρωθυπουργό από την κοινοβουλευτική ομάδα.
Με όλα αυτά λοιπόν στο μυαλό μας και με την ελπίδα ότι σύντομα θα αναληφθούν εκατέρωθεν πρωτοβουλίες για την άρση του υφιστάμενου αρνητικού κλίματος και τη σφυρηλάτηση της πολιτικής ενότητας του ΠΑΣΟΚ αναμένουμε με ενδιαφέρον την αποψινή ομιλία του κ. Σημίτη.
