Η Περιφερειακή Ανάπτυξη (Development Regional) είναι μια ιδέα, που μας άφησε ο 19ος αιώνας, ως μέρος της κληρονομιάς του, καθαρά ευρωπαϊκής διάπλασης. Η ιδέα αυτή σημείωσε μεγαλύτερη ανάπτυξη στη Γαλλία, ιδιαίτερα μεταξύ των ετών 1880 και 1920, καρπός και συνέπεια της Γαλλικής Επανάστασης (1789).
Στη Χώρα μας, η ιδέα αυτή εμφανίζεται δειλά στο «Πενταετές Πρόγραμμα Οικονομικής Αναπτύξεως της Χώρας (1960-1964)», το οποίο είχε εξαγγείλει την εφαρμογή μιας γενικής πολιτικής περιφερειακής ανάπτυξης και την επεξεργασία προγραμμάτων για όλες τις περιφέρειες της Χώρας.
Σε θεωρητικό πεδίο είχε προηγηθεί η συγγραφή στην Ελλάδα ελάχιστων βιβλίων ή εμπεριστατωμένων μελετών όπως π.χ. των καθηγητών Αθαν. Κανελλόπουλου («Περιφερειακαί Διαφοροποιήσεις και Οικονομική αποκέντρωσις εν Ελλάδι», το 1959) Ξεν. Ζολώτα («Περιφερειακός Προγραμματισμός και Οικονομική ανάπτυξις, το 1961) και του αποφοίτου της Ecole Nationale d' Administration (Εθνική Σχολή Διοικήσεως της Γαλλίας) Δημ. Αθανασόπουλου («Περιφερειακή Ανάπτυξις - Έννοια και Προϋποθέσεις», το 1962).
Η Περιφερειακή ανάπτυξη στη Χώρα μας από την Εθνική της ολοκλήρωση και μέχρι σήμερα αντιμετωπίζει δύο θεμελιώδη προβλήματα: το πρόβλημα ανισορροπίας μεταξύ πόλεων και υπαίθρου και το πρόβλημα ανισορροπίας μεταξύ περιφερειών.
Η μεγάλη ευκαιρία για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων δόθηκε με τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου (1949), η οποία χάθηκε δυστυχώς, λόγω του συγκεντρωτικού συστήματος που κυριάρχησε, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί το υδροκέφαλο τέρας των Αθηνών σε βάρος της Περιφέρειας.
Η υλοποίηση της ιδέας, της περιφερειακής ανάπτυξης πραγματοποιείται με την εκπόνηση και εκτέλεση των περιφερειακών προγραμμάτων, τα οποία θα πρέπει να είναι αυστηρά εναρμονισμένα μεταξύ τους, επί πλέον δε θα πρέπει να είναι δυνατή η ένταξή τους στο Εθνικό πρόγραμμα. Τρεις μέθοδοι ακολουθούνται για την εκπόνηση των προγραμμάτων αυτών, η συγκεντρωτική, η αποκεντρωτική και η μικτή. Στη συγκεντρωτική μέθοδο όλα τα περιφερειακά προγράμματα διαμορφώνονται κεντρικά. Έτσι παρέχεται η δυνατότητα του εναρμονισμού τους και η ένταξη τους στο Εθνικό πρόγραμμα.
Η μέθοδος αυτή, όμως, παρουσιάζει ένα πολύ μεγάλο μειονέκτημα. Επιβάλλονται τα προγράμματα εκ των άνω, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η θέληση και η επιθυμία των κατοίκων των περιφερειών. Έτσι τα προγράμματα αυτά στερούνται του δημοκρατικού χαρακτήρα που πρέπει να τα διέπει.
Στην αποκεντρωτική μέθοδο, αντίθετα, η όλη διαδικασία εκπόνησης των προγραμμάτων διεξάγεται αποκλειστικά στις περιφέρειες.
Και η μέθοδος αυτή παρουσιάζει σοβαρό μειονέκτημα. Παρά τον δημοκρατικό τους χαρακτήρα τα προγράμματα αυτά δεν είναι εναρμονισμένα μεταξύ τους, επί πλέον δε είναι αμφίβολο αν μπορούν να ενταχθούν στο Εθνικό πρόγραμμα.
Στη μικτή, τέλος, μέθοδο επιχειρείται ο συγκερασμός των δύο πιο πάνω μεθόδων. Μια Κεντρική Υπηρεσία Περιφερειακής Αναπτύξεως παρέχει τις γενικές κατευθυντήριες γραμμές των περιφερειακών προγραμμάτων και η εκπόνησή τους ανατίθεται στην ειδική σε κάθε περιφέρεια υπηρεσία, η οποία διαθέτει το κατάλληλο στελεχιακό δυναμικό όλων των ειδικοτήτων (οικονομολόγους, γεωπόνους, κτηνιάτρους, μηχανικούς κλπ.). Την υπηρεσία αυτή θα συνδράμει το Περιφερειακό Συμβούλιο Αναπτύξεως, το οποίο θα απαρτίζεται από όλους τους φορείς της Περιφέρειας (Δημόσιες υπηρεσίες, Ο.Τ.Α συνδικάτα, επιμελητήρια κλπ).
Στη Χώρα μας στα μέσα της δεκαετίας του '60 ιδρύθηκαν η Κεντρική Υπηρεσία Περιφερειακής Αναπτύξεως (Κ.Υ.Π.Α.) με έδρα την Αθήνα και σε κάθε περιφέρεια Υπηρεσία Περιφερειακής Αναπτύξεως (Υ.Π.Α) και ήταν υπηρεσίες του Υπουργείου Συντονισμού.
[Παρέκβαση 1: Στο θεσσαλικό χώρο η Υ.Π.Α. Θεσσαλίας είχε την έδρα της στη Λάρισα και ως πρώτο μέλημά της ήταν η σύνταξη μελέτης με τίτλο «Χωροταξική Μελέτη Θεσσαλίας». Για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκε μια σοβαρή προσπάθεια συλλογής και επεξεργασίας στοιχείων που αφορούσαν και τους τρεις τομείς της Οικονομίας, τον πρωτογενή (Γεωργία, Δάση Αλιεία), τον δευτερογενή (Βιομηχανία, Βιοτεχνία, Ορυχεία - Μεταλλεία, Ενέργεια) και τριτογενή (Εμπόριο, Χρηματοδότηση της Οικονομίας, τουρισμός, Εκπαίδευση κλπ)].
[Παρέκβαση 2: Ο γράφων ευτύχησε να εργασθεί στην Υ.Π.Α. Θεσσαλίας και να συμβάλει στην πραγματοποίηση των σκοπών της. Η Υπηρεσία διατύπωσε πολλές ιδέες, εκ των οποίων άλλες υλοποιήθηκαν και άλλες όχι.
Πρωτοστάτησε στην εκτροπή του άνω ρου του Αχελώου με διοργάνωση ημερίδας και ομιλητή τον υδρομηχανικό Μαγειριά, πρότεινε το «δίπολο ανάπτυξης» Βόλου - Λάρισας (όρος από τότε καθιερωμένος) και Καρδίτσας - Τρικάλων με τη δημιουργία κοινών Βιομηχανικών Ζωνών, την κατασκευή της οδού Τρικάλων - Άρτας, την οδική σύνδεση των παραλίων του Νομού Λάρισας με το κύκλωμα Πηλίου, την αναδιάρθρωση των καλλιεργειών του Θεσσαλικού κάμπου, τη δημιουργία Ζωνών Καλλιέργειας, την κατασκευή πολιτικού αεροδρομίου στο κέντρο της Περιφέρειας για τις ανάγκες του τουρισμού και τη διοχέτευση οπωροκηπευτικών στις αγορές της Ευρώπης κλπ, την εκπόνηση μελέτης για τα Κέντρα Έλξεως της Θεσσαλίας από τον Γάλλο συνεργάτη του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών Michel Sivignon, ανθρωπογεωγράφο και μετέπειτα καθηγητή Πανεπιστημίου του Παρισιού. Η περιφερειακή ανάπτυξη δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα, γιατί δεν υπήρχαν οι αναγκαίοι πόροι, ισχυροί Ο.Τ.Α., πλήρης αποκέντρωση αλλά και πολιτική βούληση].
Για να επιτύχει η περιφερειακή ανάπτυξη πρέπει να υπάρχουν λίγοι και ισχυροί Ο.Τ.Α. σε κάθε Περιφέρεια, η δε περιφέρεια θα είναι αποκεντρωμένη σε τέτοιο βαθμό ώστε να έχει τη μορφή ενός «οιονεί», ομόσπονδου Κράτους.
Σήμερα είναι περίεργο να ισχυρίζεται κάποιος ότι μπορεί να καταστρώσει ένα πρόγραμμα Περιφερειακής Ανάπτυξης όταν αγνοεί τους ανθρώπους για τους οποίους προορίζεται, όταν αγνοεί το χώρο όπου θα εφαρμοσθεί. Η επικοινωνία με τις περιφερειακές και τοπικές υπηρεσίες, με τους κατά τόπους οργανισμούς, με τις οργανώσεις, με τις επιχειρήσεις, ακόμη και με τα επί μέρους άτομα, η γνωριμία τέλος με τη γη οξύνουν την αντίληψη, πλουτίζουν την πείρα και διευρύνουν τους ορίζοντες στο έπακρο (Δ. Αθανασόπουλος). Το αποτέλεσμα που θα προέλθει από αυτή την επικοινωνία θα ανταποκρίνεται πλήρως προς τις ανάγκες της Περιφέρειας, επί πλέον δε θα προσφέρει σε όλους τους πιο πάνω παράγοντες την ικανοποίηση ότι συμμετείχαν και αυτοί ενεργά στην κατάρτιση του προγράμματος.
Το Σχέδιο «Καλλικράτης» που πρόκειται να εφαρμόσει η Κυβέρνηση έχει όλα εκείνα τα στοιχεία που θα επιτρέψουν την υλοποίηση της ιδέας της Περιφερειακής ανάπτυξης. Με αυτό καθιερώνονται δύο νέοι θεσμοί το Συμβούλιο Διαβούλευσης Περιφέρειας (Σ.Δ.Π.) και το Συμβούλιο Διαβούλευσης Δήμου (Σ.Δ.Δ.).
Στο Σ.Δ.Π. συμμετέχουν ο Περιφερειάρχης, οι Αντιπεριφερειάρχες, οι επικεφαλής των περιφερειακών παρατάξεων, οι δήμαρχοι των Δήμων της Περιφέρειας, εκπρόσωποι της κοινωνίας των πολιτών, μη κυβερνητικών οργανώσεων, οργανώσεων εργοδοτών, εργαζομένων επαγγελματικών συλλόγων κ.ο.κ. και εκπονείται Οδικός Χάρτης Λήψης Απόφασης, ο οποίος περιλαμβάνει όλα τα στάδια και το περιεχόμενο των σχετικών διαδικασιών (διαβούλευση, ανάρτηση στο διαδίκτυο κλπ).
Στο Σ.Δ.Δ. συμμετέχουν ο δήμαρχος, οι επικεφαλής των δημοτικών παρατάξεων και οι λοιποί φορείς που αναφέρονται πιο πάνω (Σ.Δ.Π.). Και σ' αυτό εκπονείται Οδικός Χάρτης Λήψης Απόφασης.
Οίκοθεν νοείται ότι για να επιτύχει το Σχέδιο «Καλλικράτης» και να υλοποιηθεί η ιδέα της Περιφερειακής Ανάπτυξης θα πρέπει να εκχωρηθούν οι αναγκαίοι πόροι και η αποκέντρωση να λάβει σαρωτική μορφή, σε σημείο που τα Υπουργεία θα διαδραματίζουν μόνον επιτελικό ρόλο, γιατί διαφορετικά θα έχει τα ίδια πενιχρά αποτελέσματα που είχε και η προσπάθεια του τότε Υπουργείου Συντονισμού αλλά και ο σχετικά πρόσφατος «Καποδίστριας».
Ο Θρασύβουλος Καβασίδης είναι Επ. Δικηγόρος
