Ξεφυλλίζοντας οποιοδήποτε εγχειρίδιο «γλώσσας του σώματος», μπορεί κανείς να δει σε εικονογράφημα με τίτλο «εδαφικά δικαιώματα», ένα άτομο να κάθεται αναπαυτικά και να απλώνει τα μέλη του σε διπλανά καθίσματα. Είναι κάτι που φέρνει στο νου μας τη στάση πολλών νεοελλήνων σε χώρους συνάθροισης. Μας θυμίζει εικόνες από τις καφετέριες που επεκτείνονται με τα τραπεζάκια τους, τα καταστήματα που «κερδίζουν» χώρο σε βάρος των πεζοδρομίων, τα θορυβώδη μηχανάκια στις πλατείες με τα αδέσποτα, τους κάδους των απορριμμάτων που διαρκώς αλλάζουν θέση, τα αυτοκίνητα που πλένονται στο δρόμο με το λάστιχο και τόσες άλλες γραφικές τριτοκοσμικές καταστάσεις. Πρόκειται για χωροταξικές εκδηλώσεις που αντικατοπτρίζουν ένα ευρύτερο έλλειμμα παιδείας, αγωγής και πολιτισμού και μια εξωτερικευμένη τάση για θορυβώδη διεκδίκηση. Έχοντας διαστάσεις ανομίας και λαϊκισμού, ενοχλούν έντονα την αισθητική.
Η οριοθέτηση που παλαιότερα παρουσίαζε πολιτειακό οργανωτικό πρόβλημα, σήμερα αντιμετωπίζεται ανεπαρκώς από τις αρμόδιες αρχές, κυρίως τις τοπικές. Περισσότερο όμως, ευθύνεται μια ιδιότυπη νοοτροπία που προσπαθεί να επεκτείνει τα όρια του καθενός εις βάρος των υπολοίπων. Έτσι η χώρα μας που επιθυμεί να είναι ευρωπαϊκή, ταυτίζεται χωροταξικά με τα κράτη της Μέσης Ανατολής. Οι πόλεις μας υστερούν σε ρυμοτομία. Τα κίνητρα της αντιπαροχής γκρεμίζουν τα εναπομείναντα παραδοσιακά κτίσματα νικώντας κατά κράτος - με κρατική συνδρομή - την καλαισθησία και το ρομαντισμό. Η άναρχη δόμηση συμπορεύεται με τα «άλλοθι» και την αυθαιρεσία των πολιτών. Η καταπάτηση εκτάσεων από αυθαίρετα κτίσματα και η κατάληψη των πεζοδρόμων από οχήματα, διαρκώς χαμηλώνουν το χωροταξικό πολιτισμικό μας δείκτη...
Μέσα σ’ αυτή την αναρχία, ο νεοέλληνας προτάσσει μια προσωπική μανία διεκδικήσεων. Εδαφικών διεκδικήσεων με καταβολές ψυχο-κοινωνικές που αφορούν στο χώρο που θεωρεί ότι δικαιούται. Έτσι, θα απαιτήσει και θα αντιπαρατεθεί με οτιδήποτε τον περιβάλλει. Ως οδηγός, θα προσπαθήσει να επιβληθεί κερδίζοντας τη μάχη της ταχύτητας ή της στάθμευσης - νόμιμης και παράνομης. Ως καταστηματάρχης, θα φροντίσει να τοποθετήσει τη μεγαλύτερη δυνατή ταμπέλα, κρύβοντας εκείνη του γείτονα. Ως πολίτης, θα αγνοήσει ή θα αποδεχθεί κατά το δοκούν την οποιαδήποτε σήμανση ή οριοθέτηση που αντανακλά σε ανεπιθύμητους περιορισμούς. Στις ταβέρνες, θα τονίσει την παρουσία του φωνασκώντας, και, απλώνοντας τα κορμί του, θα αποθέσει με ιεροτελεστία μπρελόκ, τσαντάκι, κινητό, κλειδιά, εφημερίδα, πακέτο, αναπτήρα κι όσα άλλα αξεσουάρ, για να οικειοποιηθεί το χώρο καταλαμβάνοντάς τον...
Κοινό γνώρισμα της πλειοψηφίας των νεοελλήνων, είναι να διεκδικούν περισσότερα από ό,τι τους χρειάζονται ή δικαιούνται. Έτσι, τείνουν να καταλάβουν τον μέγιστο ζωτικό χώρο. Σήμερα, οι περισσότεροι θεωρούν αυτονόητο να απαιτούν τα καλύτερα και τα μεγαλύτερα του συλλογικού χώρου συμβίωσης. Ως αποτέλεσμα, προκύπτει μια χαρακτηριστική αδιαφορία για το περιβάλλον που συνυπάρχει με έναν «ανάδελφο» εγωπαθή αυταρχισμό...
Πέρα, λοιπόν, από την τήρηση των νόμων, ο νεοέλληνας χρειάζεται μια ψυχο-οριοθέτηση, έναν αυτοσεβασμό που θα τον οδηγήσει στο να σέβεται συνανθρώπους και περιβάλλον. Αρκεί για τον καθένα να γνωρίσει τη θέση και τα όριά του. Αλλιώς, απλά θα συνεχίσουμε να σβαρνιζόμαστε σε μια Ελλάδα που θα πληγώνουμε για να μας πληγώνει. Πρόκειται για μια αρρωστημένη σχέση που αναπαράγει τον ανατολίτικο ωχαδελφισμό μας κι εξωτερικεύεται με έναν ιδιότυπο χωροταξικό αναρχισμό...
* Ο Μιλτιάδης Γ. Δεληχάς είναι διδάκτωρ της Ιατρικής Σχολής του Α.Π.Θ.
