Οι «Δρόμοι Ανάπτυξης» - σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι - μαζί με την Εγνατία αποτελούν τα μεγαλύτερα έργα που κατασκευάστηκαν ποτέ στη χώρα μας και θα επηρεάσουν καθοριστικά την εικόνα και την πρόοδο της Ελλάδας. Οι πέντε (5) «Δρόμοι Ανάπτυξης» είναι: α) Ιόνια οδός, β) Κόρινθος – Τρίπολη – Καλαμάτα και Σπάρτη, γ) Κόρινθος – Πάτρα – Πύργος – Τσακώνα, δ) Μαλιακός, Κλειδί, ε) Ε65 (Λαμία – Καρδίτσα – Καλαμπάκα – Παναγιά Εγνατίας). Στα υπάρχοντα τμήματα προβλέπεται ριζική βελτίωσή τους.
Μετά από τις αναγκαίες τεχνικές, γεωλογικές, περιβαλλοντικές μελέτες και απολύτως διαφανείς διαγωνισμούς άρχισε από το 2007 και 2008 η κατασκευή τους, με τη μέθοδο της παραχώρησης. Οι πέντε αυτοκινητόδρομοι είναι συνολικού μήκους 1.400 χλμ. και συνολικού προϋπολογισμού περίπου 8,5 δισ. €.
Στο παραπάνω ποσό, μόνο το 12,5% προέρχεται από τον προϋπολογισμό του κράτους, ενώ άλλο ένα 12,5% χρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το υπόλοιπο ποσό είναι της ευθύνης του παραχωρησιούχου με ίδια κεφάλαια και δάνεια, για την αποπληρωμή των οποίων αλλά και για τη συντήρηση και λειτουργία των έργων εισπράττονται διόδια τα οποία φυσικά βαρύνουν μόνον τον χρήστη.
Η μέθοδος της παραχώρησης την οποία είχα προτείνει ήδη από το 1988 ως υπεύθυνος κατάρτισης του προγράμματος της ΝΔ εφαρμόζεται σχεδόν σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Πολύ περισσότερο, είναι αναγκαία για την υπερχρεωμένη Ελλάδα, λόγων των σχεδόν μηδενικών οικονομικών δυνατοτήτων της χώρας μας να κατασκευάσει τα έργα αυτά μόνον με δημόσια χρήματα.
Για τα διόδια λέχθηκαν και γράφτηκαν αρκετά, μερικά των οποίων είναι ανακριβή και με το άρθρο αυτό θα ήθελα να ξεκαθαρίσω ορισμένα πράγματα που βοηθούν στην κατανόηση του μηχανισμού των διοδίων.
1. Από τα τεύχη δημοπράτησης προκειμένου οι ενδιαφερόμενοι που συμμετείχαν στον διαγωνισμό να καθορίσουν τις προσφορές τους περιλαμβάνονται με λεπτομέρεια και ακρίβεια τα εξής:
α) Σε ποια σημεία μπορεί ο παραχωρησιούχος να εγκαταστήσει σταθμούς διοδίων.
β) Οι τιμές των διοδίων και οι αυξήσεις τους οι οποίες γίνονται σε σαφείς ημερομηνίες (που εξαρτώνται από την κατασκευή συγκεκριμένων εργασιών).
γ) Ορίζεται ότι μετά από τις σταδιακές αυξήσεις το τελικό μέγιστο ύψος των διοδίων ανά χιλιόμετρο δεν μπορεί να ξεπερνά 0,04 € σε τιμές 2003. (εξαιρούνται οι σήραγγες των Τεμπών).
Τα στοιχεία αυτά για τα διόδια φυσικά περιλαμβάνονται στις συμβάσεις που εγκρίθηκαν από την Ε.Ε. και ψηφίσθηκαν στη Βουλή από τη ΝΔ, το ΠΑΣΟΚ και το ΛΑΟΣ. Επομένως το ύψος των διοδίων και πότε αυτά αυξάνουν δεν εξαρτώνται από αποφάσεις του Υπουργείου ούτε του παραχωρησιούχου και θα ήταν αδιανόητο και διαβλητό να μπορούσε να γίνει αυτό.
Η επιλογή της χρέωσης των 0,04 ευρώ ανά χιλιόμετρο είχε γίνει το 2003 από την Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ και κατόπιν μελέτης τη διατηρήσαμε και εμείς. Επισημαίνουμε στο σημείο αυτό ότι το αντίστοιχο μέγεθος στην Πορτογαλία είναι 0,09, στην Ισπανία 0,07, στη Γαλλία 0,06.
2. Στους μετωπικούς σταθμούς διοδίων ο χρήστης του αυτοκινητοδρόμου πληρώνει διόδια που αντιστοιχούν σε τόσα χιλιόμετρα όσα είναι το άθροισμα της μισής απόστασης από τον προηγούμενο σταθμό και της μισής απόστασης από τον επόμενο σταθμό. Όσο πυκνότερα είναι τα μετωπικά διόδια τόσο πιο δίκαιο είναι το σύστημα - αλλά όμως δυσκολεύεται η διαδρομή. Με την εφαρμογή ηλεκτρονικών διοδίων που προβλέπουν οι συμβάσεις ο χρήστης θα επιβαρύνεται ακριβώς βάσει της διανυόμενης διαδρομής.
Για όσους δεν θέλουν να χρησιμοποιήσουν τους αυτοκινητόδρομους και να πληρώσουν διόδια, υπάρχουν και πρέπει να υπάρχουν εναλλακτικές διαδρομές. Πάντως είναι άλλο εναλλακτική διαδρομή και άλλο παράπλευρο δίκτυο η κατασκευή του οποίου είναι υποχρεωτική από τις συμβάσεις παραχώρησης για την εξυπηρέτηση των παρόδιων ιδιοκτησιών.
3. Ένα κρίσιμο μέγεθος για το αποτέλεσμα των διαγωνισμών ήταν το ποσοστό των ακαθάριστων εσόδων από τα διόδια που θα περιέλθει στο Δημόσιο. Επί των ημερών μας βελτιώθηκε η θέση του Δημοσίου με την επιλογή να υπολογίζεται η συμμετοχή του στα ακαθάριστα έσοδα που μετρώνται αντικειμενικά -και όχι στα κέρδη του παραχωρησιούχου όπως έγινε σε προηγούμενες περιπτώσεις (Αττική Οδός).
Τα αποτελέσματα των διαγωνισμών σε συνθήκες σκληρού ανταγωνισμού ήταν πράγματι πολύ καλά για το Δημόσιο. Στην διάρκεια των παραχωρήσεων (30 χρόνια) το Δημόσιο θα εισπράξει περίπου 11 δισ. ευρώ σε τιμές 2009 (περίπου το 60% των ακαθάριστων εσόδων). Τα έσοδα αυτά θα αρχίσουν να εισπράττονται σταδιακά από το 2012 και από τότε μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη μείωση των διοδίων και σταδιακά για την βελτίωση του οδικού δικτύου της χώρας.
4. Οι συμβάσεις παραχώρησης είναι αποτέλεσμα διαφανών διαγωνισμών - οι προσφορές άνοιξαν ενώπιον όλων - έχουν ελεγχθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έχουν κυρωθεί με νόμους (με την ψήφο Ν.Δ, ΠΑΣΟΚ, ΛΑΟΣ), εμπλέκουν σημαντικό δανεισμό από τις μεγαλύτερες διεθνείς και Ελληνικές Τράπεζες και ελέγχονται συνεχώς στην εφαρμογή τους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι συμβάσεις περιέχουν ένα σύνολο διατάξεων οι οποίες ρυθμίζουν εξαντλητικά όλα τα θέματα (μεταξύ των οποίων, φυσικά, και τα διόδια) χωρίς να επιτρέπουν περιθώρια διακριτικής ευχέρειας είτε στο Δημόσιο είτε στον Παραχωρησιούχο.
Τα διόδια κατά το χρόνο της κατασκευής εξασφαλίζουν μέρος της χρηματοδότησης κατασκευής του έργου. Επομένως, η μείωση των διοδίων πρέπει να συνδυασθεί με επιπλέον επιδότηση του παραχωρησιούχου από το Δημόσιο. Όμως, δεν υπάρχουν χρήματα και το δηλώνει η Κυβέρνηση.
Όσο για την προεξόφληση (προείσπραξη) των εσόδων του Δημοσίου από τα διόδια, την αποπειραθήκαμε και εμείς και το αποτέλεσμα ήταν να ζητούν οι Τράπεζες επιτόκια διπλάσια από αυτά που δανείζεται το Δημόσιο, πράγμα απολύτως ασύμφορο. Εάν η Κυβέρνηση έχει στο μυαλό της κάποιον άλλο (μαγικό) τρόπο, ας τον αποκαλύψει και εφαρμόσει. Και φυσικά, η μείωση αυτή θα πρέπει να γίνει σε όλους τους αυτοκινητοδρόμους.
Μέχρι τότε, θα ήθελα να τονίσω ότι δεν αντιλαμβάνομαι τη σπουδή της Κυβέρνησης να εξαγγείλει μείωση των διοδίων εντός μηνών όπως είπε, προτού καν να μελετήσει το θέμα και εκτιμήσει τις επιπτώσεις στη χρηματοδότηση της κατασκευής των έργων, στην οικονομία και στην αξιοπιστία του Δημοσίου καλλιεργώντας παράλληλα ψευδαισθήσεις στους πολίτες.
Το σίγουρο πάντως όπως προανέφερα είναι ότι μπορεί να αρχίσει η μείωση των διοδίων από το 2012.
Τέλος, με αφορμή αυτό το θέμα, θα ήθελα να τονίσω ότι ο μόνος τρόπος να αναβαθμιστεί πραγματικά η δημόσια ζωή της χώρας είναι όλοι όσοι τοποθετούνται δημόσια, πολιτικοί, εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης και ΜΜΕ, να μελετούν καλά τα θέματα και στη συνέχεια με γνώση και ευθύνη να λέγουν στον πολίτη την αλήθεια και μόνον την ΑΛΗΘΕΙΑ.
Ο κ. Γεώργιος Σουφλιάς είναι πρώην υπουργός ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ.
