Οι παλαιότεροι θυμούνται το μνημόνιο του Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος αμέσως μετά την εκλογική του νίκη το 1981, ζήτησε την επαναδιαπραγμάτευση των όρων ένταξης της χώρας μας στην τότε ΕΟΚ. Η πρότασή του απορρίφθηκε κατά το σκέλος των ειδικών προνομίων, ενώ έγινε δεκτό το σκέλος της οικονομικής ενίσχυσης που οδήγησε στα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ). Η σημασία των ΜΟΠ όμως ήταν πολύ μεγαλύτερη των πρόσθετων πόρων που εγκρίθηκαν τότε για την Ελλάδα, γιατί εγκαινίασαν την προσπάθεια για την ανάπτυξη διαρθρωτικής πολιτικής από πλευράς Ε.Ε., η οποία εκκίνησε με τα πρώτα πακέτα Delors και συνεχίστηκε με το Γ’ ΚΠΣ και σήμερα με το ΕΣΠΑ. Το μνημόνιο του Ανδρέα Παπανδρέου υπήρξε ο πρόδρομος των διαρθρωτικών πολιτικών της Ε.Ε. και ευνοήθηκαν εξ αυτού οι χώρες του ευρωπαϊκού νότου, υποστήριξε αργότερα ο ίδιος ο Ζακ Ντελόρ, του οποίου το όνομα έφεραν τα δύο πρώτα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης.
Ας έρθουμε όμως στο σημερινό μνημόνιο, γνωστό και ως μνημόνιο της Τρόικας. Πριν τη δημιουργία του ευρωπαϊκού μηχανισμού στήριξης με τη συμμετοχή και του ΔΝΤ, διατυπώθηκε μια σχεδόν άγνωστη στην κοινή γνώμη, ωστόσο ρεαλιστική πρόταση των ευρωπαίων σοσιαλιστών, η οποία όμως δυστυχώς δεν υιοθετήθηκε. Συνοπτικά η πρόταση είχε ως εξής: Η Κομισιόν – με το πλεονέκτημα επιτοκίου ΑΑΑ και την εγγύηση του ίδιου του προϋπολογισμού της ΕΕ - θα μπορούσε κάλλιστα να δανειστεί από τις αγορές με το χαμηλότερο επιτόκιο και να μεταφέρει το δάνειο της στο κράτος μέλος που το έχει ανάγκη, με ξεκάθαρους και συγκεκριμένους όρους. Μάλιστα, η μεταφορά ή «πώληση» του δανείου της Κομισιόν με ένα εύλογο επιτόκιο προς το κράτος που το έχει ανάγκη, όχι μόνο δεν θα στερούσε χρήματα από τα υπόλοιπα κράτη μέλη, αλλά θα δημιουργούσε υπεραξία και οικονομικό όφελος.
Έτσι απέριττα και εύληπτα παρουσίασε την παραπάνω πρόταση ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος και πρώην Πρωθυπουργός της Δανίας κ. Πωλ Νίρουπ Ράσμουσεν. Η συμμαχία όμως της ευρωπαϊκής σοσιαλιστικής πτέρυγας δεν ήταν αρκετή, και τελικά ο ευρωπαϊκός μηχανισμός στήριξης με τη συμμετοχή του ΔΝΤ, επικράτησε ως προϊόν των διστακτικών και συντηρητικών ευρωπαίων πολιτικών. Κάποιοι μίλησαν για απόφαση του κατώτατου παρανομαστή. Και εδώ η αφωνία της ΝΔ υπήρξε εκκωφαντική, η οποία θα έπρεπε να συνδράμει στην προσπάθεια της χώρας αφενός μεν ως πατριωτική υποχρέωση, αλλά και για τον λόγο ότι, ως απερχόμενη κυβέρνηση είχε επιτρέψει η ίδια τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό. Ανεξάρτητα από το παραπάνω γεγονός, σχεδόν αμέσως συμφωνήθηκαν μεταξύ της Τρόικας και της ελληνικής πλευράς μια σειρά από μέτρα, προκειμένου η χώρα μας να εισπράξει τα περιβόητα 110 δισ. ευρώ. Εκτός όμως από την εισοδηματική πολιτική, που εν πολλοίς είναι και άδικη – σύμφωνα και με την ομολογία του Πρωθυπουργού – και γι’ αυτό απαιτείται άρση των αδικιών, επιβάλλεται να περιορισθεί η πολιτική λιτότητας στις πραγματικές σπατάλες του κράτους. Και επειδή η τελευταία ενοχική αυτοαξιολόγηση των εκπροσώπων της Τρόικας περί λάθους κατευθύνσεων είναι ένα σημάδι ενθαρρυντικό, είναι καιρός μάλλον, αφού αναθεωρηθούν τα άδικα μέτρα, να υλοποιηθούν οι απαραίτητες διαρθρωτικές αλλαγές και να δοθούν κίνητρα και πόροι για την πραγματική ανάπτυξη, με τη δημιουργία πάντα ενός προστατευτικού μηχανισμού υπέρ των αδυνάτων. Όχι μόνο γιατί αυτό συνάδει με το ιστορικό κεκτημένο του ΠΑΣΟΚ, αλλά γιατί αυτό επιβάλλει ο εγγυητικός ρόλος του κράτους, ο οποίος είναι και συνταγματικά κατοχυρωμένος. Εκτός των άλλων, η αναπτυξιακή διαδικασία τονίζεται ρητά τόσο στο πρώτο, όσο και στο αναθεωρημένο κείμενο του μνημονίου. Ιδιαίτερα για τις αιτήσεις πληρωμών από τα διαρθρωτικά ταμεία της Κοινότητας για λογαριασμό του ΕΣΠΑ προβλέπονται προς απορρόφηση 2,750 δισ. ευρώ για το έτος 2010, 3,350 δισ. ευρώ για το έτος 2011, 3,730 δισ. ευρώ για το έτος 2012 και 3,890 δισ. ευρώ για το έτος 2013.
Είναι καιρός ΕΣΠΑ και αναπτυξιακός νόμος να χαράξουν το μονοπάτι της ανάπτυξης και να δείξουν δειλά έστω την έξοδο από την ύφεση.
