Ψηφίστηκε πρόσφατα το νομοσχέδιο του υπουργείου Υγείας για την «Αναβάθμιση του ΕΣΥ». Όπως είναι γνωστό, συγκέντρωσε τα πυρά και τις αντιδράσεις όλων των επαγγελματικών φορέων των γιατρών. Οι αντιρρήσεις των Ιατρικών Συλλόγων, εκφραστών κυρίως της πλειοψηφίας των ιδιωτών συναδέλφων επικεντρώθηκε στις εξαγγελίες περί ολοήμερης λειτουργίας καθώς κατά την κρίση τους η κυβέρνηση επιχειρεί να μεταφέρει ένα κομμάτι της «πίτας» από την ιδιωτική ιατρική στα δημόσια νοσοκομεία. Ταυτόχρονα, εκπρόσωποι των συνδικαλιστικών φορέων των νοσοκομειακών γιατρών απέρριπταν απερίφραστα την ολοήμερη λειτουργία των νοσοκομείων καταγγέλλοντάς την σαν προσπάθεια «ιδιωτικοποίησης» και «εμπορευματοποίησης» της Δημόσιας Υγείας. Παράλογο και αντιφατικό εκ πρώτης όψεως.
Σαν νοσοκομειακός γιατρός δυσκολεύομαι πολύ να απορρίψω οποιοδήποτε μέτρο αποσκοπεί στη διευκόλυνση της πρόσβασης των ασθενών στα Δημόσια Νοσοκομεία. Βρίσκω άλλωστε τις αιτιάσεις για ιδιωτικοποίηση ή εμπορευματοποίηση είτε «προφάσεις εν αμαρτίαις» είτε προϊόν ιδεολογικών αγκυλώσεων με παραπομπές στην ηρωική δεκαετία του ‘70. Και αυτό γιατί στην Ελλάδα ισχύει ένα σύστημα υβριδικό όπου ο «ιδιωτικός τομέας» απορροφά ένα μεγάλο μέρος των πόρων των δημόσιων ασφαλιστικών ταμείων. Στο πλαίσιο αυτό η μεταφορά έργου και πόρων στα Δημόσια νοσοκομεία, ειδικά αν συνοδευτεί με οικονομίες κλίμακας, δεν μπορεί να απορριφθεί επί της αρχής από κανέναν δημόσιο λειτουργό.
Είναι όμως η ολοήμερη λειτουργία η απάντηση στο πρόβλημα των νοσοκομείων και της δημόσιας περίθαλψης; Είναι όντως, όπως ισχυρίζεται το υπουργείο, ένα είδος Ελντοράντο που με την εφαρμογή του όχι μόνο θα βελτιωθεί η δημόσια υγεία αλλά και θα γεμίσουν τα ταμεία των νοσοκομείων;
Η αυθόρμητη απάντηση είναι αρνητική. Οι περισσότεροι συνάδελφοι αναρωτιούνται πώς μπορεί να εφαρμοστεί ολοήμερη λειτουργία σε νοσοκομεία που ασθμαίνουν στην πρωινή λειτουργία και στην εξυπηρέτηση των επειγόντων. Παρόμοιες απορίες φαίνεται πως έχει και το ίδιο το υπουργείο. Σε θέματα που αφορούν στην ουσία, τον τρόπο δηλαδή οργάνωσης, τον τρόπο πληρωμής κι ένα σωρό άλλες ουσιαστικές λεπτομέρειες το νομοσχέδιο παραπέμπει αμήχανα σε υπουργικές αποφάσεις.
Κομβικό σημείο για την αναβάθμιση του δημοσίου συστήματος υγείας είναι η οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Περίθαλψης. Δεν υπάρχει κυβέρνηση ή υπουργός τα τελευταία 25 χρόνια που να μην έχει δεσμευτεί για τη λύση του γόρδιου δεσμού. Η παρούσα κυβέρνηση έχει δεσμευτεί για τη συγκρότηση των περίφημων Πρωτοβάθμιων Φορέων Υγείας. Αν και η ακριβής μορφή των ΠΦΥ είναι εξίσου θολή με αυτή της ολοήμερης λειτουργίας, η συγκρότησή τους (αν και όταν) θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη συμμετοχή των νοσοκομείων με στόχο τη βελτίωση των υπηρεσιών και την εξοικονόμηση πόρων.
Τα προβλήματα των νοσοκομείων δεν λύνονται δυστυχώς με την επιμήκυνση του ωραρίου λειτουργίας. Είναι προβλήματα που προκύπτουν από τη χρόνια κακοδιοίκηση, από το ανεπαρκέστατο πρότυπο λειτουργίας των διοικητικών υπηρεσιών- αν δεχθούμε πως υπάρχει τέτοιο- , που σαν αποτέλεσμα έχει την πλήρη αποδιάρθρωση της λειτουργίας τους.
Η εκτίμησή μου είναι πως ένα μεγάλο μέρος των ασθενών που το υπουργείο φιλοδοξεί να απορροφήσει με την ολοήμερη λειτουργία θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί κατά τη διάρκεια του πρωινού ωραρίου, ακόμα και με τις παρούσες σημαντικότατες ελλείψεις σε προσωπικό, αν αντί να αναλώνεται σε μεγαλεπήβολα σχέδια επιχειρούσε την αναδιοργάνωση του τρόπου λειτουργίας των εξωτερικών ιατρείων, των χειρουργείων και των λοιπών υπηρεσιών σύμφωνα με μοντέρνα διεθνή πρότυπα. Άπειρες εργατοώρες γιατρών και ασθενών χάνονται εξαιτίας του χάους της καθημερινότητας. Εκεί που οι κουτόφραγκοι μελετούν, εφαρμόζουν και προσαρμόζουν διαρκώς τον τρόπο λειτουργίας, ακόμη και τον αριθμό των νοσοκομείων τους, στη χώρα μας εφαρμόζεται παραδοσιακά το γνωστό μοντέλο «όπως λάχει».
Δεν θυμάμαι ειλικρινά κανέναν, μα κανέναν να μιλά ή ακόμη περισσότερο να επιχειρεί να παρέμβει σ’ αυτό το – ουσιαστικότατο- επίπεδο καθημερινής λειτουργίας. Μπορώ να απαριθμήσω ευκολότατα όμως τρεις-τέσσερις «θεσμικές τομές στην υγεία» που θα άλλαζαν, υποτίθεται, το τοπίο. Από τη θεσμοθέτηση των Υγειονομικών Περιφερειών το 2000 έχει αλλάξει ο τίτλος τους τρεις τουλάχιστον φορές: Από ΠΕΣΥ σε ΔΥΠΕ και μετά σε ΥΠΕ αποτελούν ένα καλό παράδειγμα «Θεσμικών παρεμβάσεων»: όποιος δεν θέλει να ζυμώσει...
Η αλήθεια είναι- και η ουσία- πως η αναβάθμιση της λειτουργίας του ΕΣΥ, όπως άλλωστε και όλης της κρατικής μηχανής προϋποθέτει μια βασική υπέρβαση: Την άρνηση του παραδοσιακού πελατειακού συστήματος διακυβέρνησης. Η εφαρμογή ουσιαστικών λύσεων σε έναν άκρως εξειδικευμένο , πολύπλοκο και δαπανηρό χώρο όπως της υγείας προϋποθέτει ανάλυση, μελέτη και ειδικές τεχνοκρατικές γνώσεις. Τέτοιου είδους λύσεις δεν μπορούν δυστυχώς να συλλάβουν και να εφαρμόσουν διοικήσεις νοσοκομείων με πτυχία Θεολογίας ή κομματικά εύσημα σε τομείς άσχετους με την υγεία και τη διοίκησή τους, ούτε μπορούν να εφαρμοστούν σε νοσοκομεία που οι κομματικές ταυτότητες υποκαθιστούν την εμπειρία, τη γνώση και την αποτελεσματικότητα.
Η Πολιτική αποστρέφεται στην Ελλάδα τους τεχνοκράτες, την εξειδικευμένη παρέμβαση στην ουσία, τα αυστηρά πρότυπα λειτουργίας, τη συνεχή αξιολόγηση του αποτελέσματος. Είναι λογικό: Σε τέτοια πρότυπα δεν έχουν θέση ούτε οι κουμπάροι, ούτε οι σύντροφοι, ούτε οι νηπιαγωγοί και οι θεολόγοι με... «κοινωνικό έργο». Απομένει έτσι η «Θεσμική Παρέμβαση»: το αέναο ανακάτεμα δηλαδή του θεσμικού πλαισίου, διακηρύξεις αρχών χωρίς περιεχόμενο, η μετονομασία φορέων, η αναδιάταξη υπηρεσιών και πάει λέγοντας.
Το κακό είναι πως στα ίδια περίπου πλαίσια κινείται και η συνδικαλιστική πρακτική. Όταν δεν παραμένει δέσμια κοντόφθαλμων συντεχνιακών λογικών προσεγγίζει τα θέματα της λειτουργίας του ΕΣΥ είτε οχυρωμένη πίσω από «προοδευτικά» ιδεολογικά αναχώματα είτε με φοβικά σύνδρομα και καταγγελίες συνωμοσιών – όπως στην περίπτωση της ιδιωτικοποίησης μέσω της ολοήμερης λειτουργίας. Οδηγούμαστε έτσι σε ένα ιδιότυπο καταγγελτικό λόγο και μια πολιτική στάση ακραία συντηρητική, καθώς στο όνομα της διαφύλαξης κεκτημένων, αρχών και ιδεολογικών θεσφάτων, πολλοί εξ ημών, αρνούνται πρακτικά οποιαδήποτε αλλαγή ανάγοντας στην ουσία το σημερινό κατάντημα σε σημείο αναφοράς. Απαιτώντας τη διατήρηση του παλιού και αρνούμενο να διεκδικήσει ένα ρεαλιστικό, δίκαιο και βιώσιμο σύστημα εφημεριών το συνδικαλιστικό κίνημα, μετά από τρείς δύσκολους μήνες κινητοποιήσεων ξαναβρέθηκε στην αρχή: Το σύστημα εφημεριών που ψηφίστηκε είναι πρακτικά χειρότερο από τις περικοπές του Μαρτίου.
Πολλοί λένε πως αν είχε εφαρμοστεί η μεταρρύθμιση Γιαννίτση στο Ασφαλιστικό δέκα χρόνια πριν, η προσαρμογή δεν θα ήταν τόσο επώδυνη σήμερα. Δεν ξέρω αν είναι έτσι. Φοβάμαι όμως πως το ίδιο μίγμα πολιτικών αδυναμιών, ατολμίας και ουτοπικών μαξιμαλιστικών διεκδικήσεων οδηγεί την υγεία σε παρόμοιο αδιέξοδο. Μόνο που ο χρόνος που απομένει μετριέται σε μήνες και όχι σε χρόνια.
Κ. Μπαργιώτας, Ορθοπαιδικός Επιμελητής Α’ ΕΣΥ
