Ο Αντώνιος Κυριαζής, όπως ήταν το πραγματικό όνομα του Ρήγα, γεννήθηκε στο Βελεστίνο το 1757. Εκτός από δάσκαλος του Γένους και πολιτικός αναμορφωτής, ήταν αναμφισβήτητα ο κυριότερος πρόδρομος του ελληνικού απελευθερωτικού αγώνα του '21. Μεγάλωσε στη Θεσσαλία, όπου και μορφώθηκε στα Σχολεία του Πηλίου. Εν συνεχεία δίδαξε στο Ελληνομουσείο της Ζαγοράς, στο Σχολείο του Κισσού, κ.ά. Γύρω στο 1780 εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συμπλήρωσε τις ανώτερες σπουδές του και ήρθε σε επαφή με τους Φαναριώτες. Το 1788, σύμφωνα με τις δικές του σημειώσεις, βρισκόταν στη Μολδοβλαχία εργαζόμενος ως γραμματέας του ηγεμόνα Νικολάου Μαυρογένη (1786-90). Λίγο αργότερα εγκατέλειψε τη θέση του αυτή εξαιτίας του σκληρού χαρακτήρα και της βίαιης συμπεριφοράς του εργοδότη του. Εν συνεχεία εργάστηκε στην υπηρεσία του ελληνικής καταγωγής βαρώνου του Λάγκενφελντ, ακολουθώντας τον το 1790 στην Βιέννη. Εκεί εξέδωσε και τα πρώτα του βιβλία: «Το Σχολείο των ντελικάτων εραστών», μεταφρασμένα από τα γαλλικά μυθιστορήματα του Ρεστίφ ντε λα Μπρετόν και το βιβλίο αστρονομίας και φυσικής «Φυσικής Απάνθισμα». Ο Ρήγας επηρεάστηκε βαθύτατα από την «απελευθερωμένη» γαλλική λογοτεχνία, τον ευρωπαϊκό Διαφωτισμό και τον πολιτικό φιλελευθερισμό. Σε αντίθεση με τους περισσότερους Έλληνες λόγιους της εποχής δεν περίμενε τη βοήθεια εξ Ανατολών, δηλαδή από τη Ρωσία, αλλά από το κίνημα του Διαφωτισμού και την επαναστατημένη Γαλλία. Ειδικά μετά την υπογραφή της Ρωσοτουρκικής συνθήκης του 1792, που επιβεβαίωνε την άποψη του Ρήγα για την εγκατάλειψη των Ελλήνων από τη Ρωσία, στράφηκε ολοκληρωτικά προς τη «δημοκρατική και τυραννομάχο» Γαλλία. Το 1791 επέστρεψε στη Μολδοβλαχία και άρχισε να προετοιμάζει το επαναστατικό πρόγραμμά του. Η μεγάλη πίστη του στη γαλλική βοήθεια ενισχύθηκε ιδιαίτερα μετά το 1796, χρονιά κατά την οποία ο Ναπολέων Βοναπάρτης διέσχιζε τις Άλπεις διακηρύσσοντας την απελευθέρωση των λαών από τους τυράννους του. Έτσι τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου επέστρεψε στη Βιέννη. Εκεί δημοσίευσε τη Μεγάλη Χάρτα της Ελλάδος (1796-7), τη Νέα Χάρτα της Βλαχίας (1797) και τη Γενική Χάρτα της Μολδαβίας. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε και το έργο Νέος Ανάχαρσις, σε μετάφραση από το ομώνυμο έργο του Μπαρτελεμί, στο οποίο περιγράφεται ένα φανταστικό ταξίδι στην αρχαία Ελλάδα. Παράλληλα οργάνωνε συνωμοτικά διάφορους οπαδούς του στις ελληνικές παροικίες της Αυστρουγγαρίας και της Ιταλίας. Μετά την κατάκτηση από τους Γάλλους της Επτανήσου, ο Ρήγας έστειλε ένα μήνυμα στον Ναπολέοντα, προσδοκώντας βοήθεια. Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς εξέδωσε το επαναστατικό του μανιφέστο στο οποίο συμπεριλαμβανόταν ο Θούριος, μια επαναστατική προκήρυξη για όλους τους λαούς που στέναζαν κάτω από την τουρκική σκλαβιά και τη «Νέαν πολιτικήν Διοίκησιν των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων νήσων και της Βλαχομπογδανίας», κείμενο που βασίζονταν στις αρχές του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Άλλα έργα του της ίδιας περιόδου ήταν το «Εγκόλπιον», με στρατιωτικούς κανονισμούς και η «Δημοκρατική κατήχησις», έργα που έμειναν ανέκδοτα. Κατόπιν έστειλε τρία κιβώτια με επαναστατικά φυλλάδια στο κατάστημα του φίλου του Αν. Νιώτη, ενώ παράλληλα ειδοποίησε τον έμπορο Αν. Κορωνιό να τα παραλάβει και να τα φυλάξει μέχρι την άφιξη του ιδίου στην Τεργέστη. Είχε σκοπό να επιβιβαστεί από εκεί για την Ελλάδα για την οργάνωση της επανάστασης. Τα κιβώτια όμως αυτά τα παρέλαβε λόγω απουσίας του Κορωνιού ο συνέταιρος του Δημ. Οικονόμου, ο οποίος «κάρφωσε» τον Ρήγα στην αυστριακή Αστυνομία. Έτσι με το που πάτησε το πόδι του ο Ρήγας στην Τεργέστη, στις 17/12/1797, συνελήφθη από τις αυστριακές αρχές. Ακολούθησε η σύλληψη των περισσοτέρων συνεργατών του στη Βιέννη, την Πέστη και αλλού. Στις 30 Δεκεμβρίου ο Ρήγας ενόψει της μεταγωγής του στις τουρκικές αρχές αποπειράθηκε να αυτοκτονήσει. Τελικά τη 10η Μαΐου του 1798, παραδόθηκε μαζί με επτά συντρόφους του στις οθωμανικές αρχές στο Βελιγράδι, όπου και φυλακίστηκε στο κάστρο του Καλεμένκταρ και στον πύργο Νεμπόισα, της ίδιας πόλης. Εκεί αφού βασανίστηκε άγρια από τους δεσμοφύλακές του, την 24η Ιουνίου του ίδιου έτους, στραγγαλίστηκε αυτός και οι υπόλοιποι αγωνιστές (Ε. Αργέντης, Δ. Νικολίδης, Αν. Κορωνιός, Ιωάννης Καρατζάς, Θ. Τουρούνζιας, Ι. και Π. Εμμανουήλ). Το μαρτυρικό τέλος του Ρήγα είχε τεράστια απήχηση στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Στο έργο του συνεχιστής θεωρήθηκε η Φιλική Εταιρεία, που ιδρύθηκε το 1814. Ο Κοραής προφήτευσε «... του αθώου αίματος η έκχυσις αύτη αντί του να καταπλήξη τους Γραικούς, θέλει μάλλον τους παροξύνει εις εκδίκησιν.Πράγματι αυτό επαληθεύτηκε λίγα χρόνια αργότερα με τον Αγώνα της Εθνεγερσίας.
www.scribd/oikonomoukon kao@in.gr
