Του Φίλιππου Ζάχαρη (phil.zaharis@gmail.com)
Δόθηκε πριν από λίγες ημέρες στη δημοσιότητα η καθιερωμένη ετήσια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας, με πολλά στοιχεία και αποκαλύψεις από όλες τις περιοχές του πλανήτη. Σε γενικές γραμμές, παρατηρείται, σε παγκόσμιο επίπεδο, έξαρση της βίας και των παραβιάσεων των ανθρώπινων δικαιωμάτων, την ίδια όμως στιγμή η επιθυμία για ελευθερία του λόγου και έκφρασης υποβοηθιέται σημαντικά από τα αποκαλούμενα social media, που διαδραματίζουν πλέον σημαντικό ρόλο στις περιοχές όπου η επίσημη πληροφόρηση είναι από πενιχρή έως ανύπαρκτη. Μια κρίσιμη μάχη λοιπόν είναι σε εξέλιξη για τον έλεγχο της πρόσβασης στην ενημέρωση, στα μέσα επικοινωνίας και στην τεχνολογία δικτύωσης, καθώς τα δίκτυα κοινωνικών μέσων πυροδοτούν ένα νέο ακτιβισμό τον οποίο οι κυβερνήσεις παλεύουν να ελέγξουν. Όπως παρατηρήθηκε στην Τυνησία και την Αίγυπτο, οι κυβερνητικές προσπάθειες να εμποδιστεί η πρόσβαση στο Διαδίκτυο ή να κοπούν τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας ήταν κάτι παραπάνω από εντατικές, οι δε κυβερνήσεις αυτές αγωνίζονται να χρησιμοποιήσουν αυτή την τεχνολογία κατά των ακτιβιστών. «Πενήντα χρόνια από τότε που το κερί της Αμνηστίας άρχισε να ρίχνει φως στην καταστολή, η επανάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων βρίσκεται τώρα στο κατώφλι ιστορικής αλλαγής», δήλωσε ο Salil Shetty, γενικός γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας. Μακριά από τους διεθνείς τίτλους, χιλιάδες υπέρμαχοι των ανθρώπινων δικαιωμάτων, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία της οργάνωσης, απειλήθηκαν, φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και σκοτώθηκαν, μεταξύ άλλων, στο Αφγανιστάν, στην Ανγκόλα, τη Βραζιλία, την Κίνα, το Μεξικό, τη Ρωσία, τη Μιανμάρ, την Τουρκία, το Ουζμπεκιστάν, το Βιετνάμ και τη Ζιμπάμπουε. Η φετινή έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας τεκμηριώνει συγκεκριμένους περιορισμούς στην ελευθερία λόγου σε τουλάχιστον 89 χώρες, επισημαίνει περιπτώσεις κρατούμενων συνείδησης σε τουλάχιστον 48 χώρες, τεκμηριώνει βασανιστήρια και άλλου είδους κακομεταχείριση σε τουλάχιστον 98 χώρες και αναφέρει άδικες δίκες σε τουλάχιστον 54 χώρες. «Οι αυξανόμενες απαιτήσεις για ελευθερία και δικαιοσύνη σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική και η άνοδος των κοινωνικών μέσων προσφέρουν μια πρωτοφανή ευκαιρία αλλαγής για τα ανθρώπινα δικαιώματα ωστόσο, αυτή η αλλαγή βρίσκεται στην κόψη του ξυραφιού», αναφέρει η Διεθνής Οργάνωση, που παρουσίασε την παγκόσμια έκθεσή της για τα ανθρώπινα δικαιώματα την παραμονή της 50ής επετείου της.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΚΘΕΣΗΣ
Η έκθεση 2011 εστιάζει το ενδιαφέρον της σε πολλά σημεία και υπογραμμίζει μεταξύ άλλων:
-Τις επιδεινούμενες καταστάσεις χωρών, όπως η φρικτή εικόνα για τους ακτιβιστές στην Ουκρανία, τη Λευκορωσία και το Κιργιστάν, αλλά και η ζοφερή εικόνα της δίνης βίας στη Νιγηρία και μιας κλιμακούμενης κρίσης που προκλήθηκε από μαοϊστές ένοπλους αντάρτες στην κεντρική και βορειοανατολική Ινδία.
-Τις τάσεις στην περιφέρεια, όπως η αύξηση των απειλών ενάντια σε ιθαγενείς λαούς στην αμερικανική ήπειρο, η χειροτέρευση της νομικής κατάστασης για τις γυναίκες που επιλέγουν να φορούν μαντίλα που καλύπτει όλο το πρόσωπο στην Ευρώπη, και μια ολοένα και μεγαλύτερη προθυμία εκ μέρους των ευρωπαϊκών κρατών να στέλνουν ανθρώπους πίσω σε μέρη όπου κινδυνεύουν να υποστούν διώξεις.
-Τις συγκρούσεις που έχουν προκαλέσει όλεθρο στην Κεντρική Αφρικανική Δημοκρατία, το Τσαντ, την Κολομβία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Ιράκ, το Ισραήλ και τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη, το Βόρειο Καύκασο της Ρωσίας, τη Σρι Λάνκα, το Σουδάν και τη Σομαλία, με τους αμάχους συχνά να στοχοποιούνται από ένοπλες ομάδες και κυβερνητικές δυνάμεις,
-Αλλά και τα σημάδια προόδου όπως, η σταθερή μείωση χρήσης της θανατικής ποινής, ορισμένες βελτιώσεις στη μητρική υγειονομική περίθαλψη, σε χώρες όπως η Ινδονησία και η Σιέρα Λεόνε, και η αποπομπή στη δικαιοσύνη ορισμένων υπεύθυνων για εγκλήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων από πρώην στρατιωτικά καθεστώτα στη Λατινική Αμερική.
Η εγκατάλειψη των Ρομά στην Ευρώπη
Όπως καταγράφει η έκθεση, εκατομμύρια Ρομά σε όλη την Ευρώπη παρέμειναν σε πολύ μειονεκτική θέση λόγω των υψηλών επιπέδων αναλφαβητισμού και της κακής ή ελλιπούς εκπαίδευσης. Η εκπαίδευση, μια διέξοδος από το φαύλο κύκλο της φτώχειας και της περιθωριοποίησης, δεν παρεχόταν σε πολλά παιδιά Ρομά που συνέχισαν να τοποθετούνται σε υποβαθμισμένα, φυλετικά διαχωρισμένες τάξεις ή σχολεία, συμπεριλαμβανομένης της Κροατίας, της Δημοκρατίας της Τσεχίας, της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, της Ρουμανίας και της Σλοβακίας. Η δημιουργία αρνητικών στερεοτύπων, καθώς και η φυσική και πολιτισμική απομόνωση, κατέστρεψε τις μελλοντικές προοπτικές. Η εκπαίδευση, μια διέξοδος για την έξοδο από το φαύλο κύκλο της φτώχειας και της περιθωριοποίησης, δεν παρεχόταν σε πολλά παιδιά Ρομά, που συνέχισαν να τοποθετούνται σε υποβαθμισμένες, φυλετικά διαχωρισμένες τάξεις ή σχολεία, σε χώρες όπως η Κροατία, η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Σλοβακία.
ΕΝΔΟΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΒΙΑ
Η ενδοικογενειακή βία, από την άλλη μεριά, κατά των γυναικών και των κοριτσιών, συνέχισε να είναι πανταχού παρούσα κατά μήκος της περιφέρειας της Ευρώπης αλλά και της Ασίας, για όλες τις ηλικίες και κοινωνικές ομάδες. Μόνο ένα μικρό ποσοστό των γυναικών ανέφεραν επισήμως αυτή την κακοποίηση. Αποθαρρύνονται από το φόβο των αντιποίνων από βίαιους συντρόφους, την ιδέα της «ντροπής» για την οικογένειά τους, ή λόγω οικονομικής ανασφάλειας. Οι παράνομες μετανάστριες, ιδίως, φοβούνταν την έγγραφη καταγγελία στην αστυνομία, λόγω του κινδύνου της απέλασης σε περίπτωση ανακάλυψης του καθεστώτος τους. Κατά κύριο λόγο, η γενικευμένη ατιμωρησία που απολαμβάνουν οι δράστες σήμαινε ότι γνώριζαν ότι δεν είχε ιδιαίτερο νόημα να κάνουν καταγγελίες.
Λευκορωσία: ο τελευταίος εκτελεστής της Ευρώπης
Ανάμικτα μηνύματα συνέχισαν να εκπέμπονται από τη Λευκορωσία, τον τελευταίο εκτελεστή στην ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης. Σε ένα διαρκώς θετικό κλίμα, οι κρατικοί εκπρόσωποι εξέφρασαν την προθυμία τους να συνεργαστούν με τη διεθνή κοινότητα όσον αφορά στη θανατική ποινή, καθώς και την πρόθεσή τους για διαμόρφωση της κοινής γνώμης υπέρ της κατάργησης. Παρόλα αυτά όμως, εκδόθηκαν τρεις καταδίκες σε θάνατο και δύο άνθρωποι εκτελέστηκαν στο πλαίσιο ενός προβληματικού συστήματος ποινικής δικαιοσύνης, που συνέχισε να υφίσταται και εντός του 2010.
Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
Αξιοσημείωτα, τέλος, είναι μερικά από τα στοιχεία που αποκαλύπτει η ετήσια έκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας 2011 για τη χώρα μας. Πράγματι, και εντός του 2010, όπως αναφέρει η έκθεση, συνεχίστηκαν οι αναφορές για υπερβολική χρήση βίας και η κακομεταχείριση από αστυνομικούς. Η Ελλάδα, σημειώνεται, εξακολούθησε να στερείται ενός λειτουργικού συστήματος ασύλου, και οι υποτυπώδεις συνθήκες κράτησης σε τμήματα συνοριακής φύλαξης και σε κέντρα κράτησης μεταναστών, εξακολούθησαν να προκαλούν ανησυχία. Αυξήθηκαν επίσης εντός του 2010 τα περιστατικά ρατσιστικής βίας κατά μεταναστών και αιτούντων άσυλο. Οι υποτυπώδεις συνθήκες κράτησης στα τμήματα συνοριακής φύλαξης και τα κέντρα κράτησης μεταναστών, όπως ο συνωστισμός, η παρατεταμένη κράτηση σε εγκαταστάσεις που δεν έχουν σχεδιαστεί για μακρά παραμονή, η έλλειψη υγιεινής, η έλλειψη άσκησης και άλλα πολλά, συνέχισαν να αναφέρονται σε πολλές φυλακές στη διάρκεια του έτους. Στην έκθεση καταγράφηκε ότι τον Δεκέμβριο του 2010, περίπου 8.000 κρατούμενοι σε όλη την Ελλάδα αρνήθηκαν γεύματα και περίπου 1.200 προχώρησαν σε απεργία πείνας αξιώνοντας, μεταξύ άλλων, βελτιώσεις όσον αφορά το συνωστισμό και τις συνθήκες κράτησης ή την κατάργηση της περιορισμένης πρόσβασης σε ιατρική περίθαλψη. Τα περιστατικά ρατσιστικής βίας κατά μεταναστών και αιτούντων άσυλο αυξήθηκαν, σύμφωνα με τις αναφορές, ιδίως στην Αθήνα. Διατυπώθηκε επίσης ο ισχυρισμός ότι η αστυνομία δεν προστάτευσε τα θύματα στην περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα στην Αθήνα στη διάρκεια τέτοιων επιθέσεων. Αναφορά γίνεται, τέλος και στους αντιρρησίες συνείδησης αλλά και την ενδοοικογενειακή βία.
