Η συζήτηση για την προετοιμασία της 5ης προγραμματικής περιόδου 2014-2020 είναι σε πλήρη εξέλιξη τους τελευταίους μήνες. Η συζήτηση αυτή θα διαρκέσει μέχρι τα μέσα του 2012. Δυστυχώς η συνεχής μας ενασχόληση με τους όρους και την εφαρμογή του μνημονίου δεν μας επιτρέπει την ουσιαστική παρακολούθηση και συμμετοχή στα ευρωπαϊκά τεκταινόμενα.
Οι δαπάνες για την υλοποίηση της Περιφερειακής πολιτικής ανέρχονται σε 50 δισ. ευρώ κατ’ έτος. Αποτελούν περίπου το 1/3 του συνολικού προϋπολογισμού της Ε.Ε.
Η εμπλοκή όλων των περιφερειών, ο περιορισμός των προτεραιοτήτων, η ενίσχυση της διακυβέρνησης, η απλοποίηση των διαδικασιών και ο καλύτερος συντονισμός τους, είναι μερικές από τις βασικές προτεραιότητες της μελλοντικής περιφερειακής πολιτικής της Ε.Ε. Όπως όλοι γνωρίζουμε, σήμερα, οι περιφέρειες είναι ταξινομημένες σε 2 μεγάλες κατηγορίες. Αυτές, των οποίων το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν [ΑΕΠ] δεν ξεπερνά το 75% του κοινοτικού μέσου όρου, και εκείνες που το ξεπερνούν και αποκαλούνται «πλούσιες». Μάλλον, στην επόμενη περίοδο (2014-2020), θα δημιουργηθεί και μία ενδιάμεση, τρίτη, κατηγορία, όπου το ΑΕΠ των περιφερειών αυτών θα κυμαίνεται μεταξύ 75% και 90%. Από τα κλασικά, όπως γνωρίζουμε, Επιχειρησιακά Προγράμματα [ΕΠ – ΠΕΠ], μέσα στα οποία ορίζονταν τα μέτρα-προτεραιότητες, τα οποία συγχρηματοδοτούσαν σε κάθε Περιφέρεια τα διαρθρωτικά Ταμεία [Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο και Ταμείο Συνοχής], θα περάσουμε στα «συμβόλαια/συμφωνίες συμπόρευσης». Είναι πολύ πιθανό να έχουμε κάτι ανάλογο με τα παλαιά Τοπικά Σύμφωνα Απασχόλησης [ΤΣΑ], αλλά με τη μορφή «Γεωγραφικών – Περιφερειακών Συμφώνων». Αυτό δεν συνεπάγεται την κατάργηση των Ε.Π., απλά θα αλλάξει ριζικά ο τρόπος δόμησή των.
Ουσιαστικά πρόκειται για τον προσδιορισμό των επενδυτικών προτεραιοτήτων σε κάθε χώρα, αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης [κατά τα γνωστά] μεταξύ Κράτους και Επιτροπής. Για τον σκοπό αυτό, στα διαρθρωτικά Ταμεία προστίθενται οι πόροι τόσο του Αγροτικού Ταμείου, όσο και των πόρων της Αλιείας, με στόχο τον προσανατολισμό του συνόλου των πόρων στην επίτευξη των στόχων που έχουν ορισθεί στο «Ευρώπη 2020».
Οι στόχοι του «Ευρώπη 2020» συνοψίζονται σε 5 σημεία:
1. Το ποσοστό απασχόλησης των ατόμων μεταξύ 20 – 64 ετών να ανέλθει από 69% σε 75% αυξάνοντας σημαντικά τη συμμετοχή των γυναικών.
2. Να επιταχυνθεί η έρευνα και η ανάπτυξή της, ώστε οι δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις στον τομέα αυτό να φθάσουν το 3% του ΑΕΠ.
3. Να επιτευχθεί ο στόχος 20/20/20, στο θέμα του κλίματος και της ενέργειας: να μειωθούν οι εκπομπές αερίων υπεύθυνες για το φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 20% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990, να πετύχουμε κατανάλωση ενέργειας που να προέρχεται κατά 20% από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τέλος να βελτιωθεί κατά 20% η ενεργειακή αποτελεσματικότητα.
4. Η βελτίωση του επιπέδου εκπαίδευσης, ώστε μεταξύ των ατόμων ηλικίας 30-34 ετών, το 40% να είναι απόφοιτοι τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και τέλος η εγκατάλειψη του σχολείου να κατέβει κάτω από το 10%.
5. Να μειωθούν κατά 20 εκατομμύρια τα άτομα που υφίστανται κοινωνικό αποκλεισμό και ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας.
Η επιθυμία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είναι σε κάθε χώρα «η συστράτευση» των Εθνικών και Κοινοτικών πόρων προς έναν περιορισμένο αριθμό προτεραιοτήτων σαφώς προσδιορισμένων σε συνάρτηση με τα ειδικά προβλήματα της χώρας. Ο λόγος της συγκεκριμένης συσσώρευσης πόρων σε ελάχιστες προτεραιότητες έχουν να κάνουν με την επιθυμία επίτευξης συγκεκριμένων, ορατών αποτελεσμάτων. Είναι πιθανόν κάποιες προτεραιότητες να είναι υποχρεωτικές. Διαφαίνεται ότι ιδιαίτερη βαρύτητα θα δοθεί σε τομείς όπως: η προστασία του περιβάλλοντος, η ευελιξία στην εργασία, η εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτομία, τομείς στενά συνδεδεμένοι με την πολιτική της συνοχής.
Οι συνέπειες αυτής της επιλογής θέτουν μια σειρά άλλων προϋποθέσεων που θα πρέπει να υλοποιηθούν και αφορούν στην αξιολόγηση της Περιφερειακής πολιτικής. Π.χ. ποιοι δείκτες θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν; Οι δείκτες αυτοί οφείλουν να είναι εύκολα αναγνωρίσιμοι, στατιστικά αξιόπιστοι, πραγματικά συνδεδεμένοι με την εφαρμοζόμενη πολιτική, με ευκολία και ταχύτητα στην απόκτησή τους και εύκολα κατανοητοί από το ευρύ κοινό. Προφανώς οι δείκτες αυτοί θα πρέπει να είναι διαθέσιμοι πριν το ξεκίνημα της νέας προγραμματικής περιόδου. Άλλα θέματα εξίσου σημαντικά προς επίλυση είναι: η χρησιμοποίηση μεθοδολογιών αξιολόγησης ιδιαίτερα των επιπτώσεων, η απλοποίηση των διαδικασιών διαχείρισης τόσο από τους υπευθύνους των προγραμμάτων όσο και από τους φορείς υλοποίησης, η ενίσχυση των ελέγχων σε επίπεδο χρηστής διαχείρισης αλλά και η βελτίωση των μηχανισμών ελέγχου της ποιότητας.
Οι διαπραγματεύσεις θα είναι ιδιαίτερα δύσκολες καθότι για πρώτη φορά, ο προϋπολογισμός για την Κοινή Αγροτική Πολιτική και ο Προϋπολογισμός για την Πολιτική της Συνοχής συζητιούνται μαζί στα Ευρωπαϊκά όργανα σε ένα περιβάλλον παγκόσμιο και ευρωπαϊκό ιδιαίτερα ασταθές. Ήδη έχουν αρχίσει να διαφαίνονται οι αποκλίσεις των απόψεων μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Στην κορυφή είναι η Μ. Βρετανία η οποία επιθυμεί μείωση της συμμετοχής των χωρών στο 0,86% από 1% του ΑΕΠ τους που είναι σήμερα. Χώρες όπως η Δανία, η Ολλανδία, η Γερμανία και η Εσθονία φαίνεται να μην επιθυμούν αύξηση των πόρων του προϋπολογισμού. Μάλλον για επιτυχία θα πρέπει να μιλάμε αν ο προϋπολογισμός της Ε.Ε., για την περίοδο 2014-2020, παραμείνει στα ίδια ποσά με αυτόν της περιόδου που διανύουμε 2007-2013. Τελειώνοντας, και σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα, φέτος το καλοκαίρι θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι προτάσεις για τους νέους κανονισμούς, μέχρι τέλος του 2012 να έχουν υιοθετηθεί και επισημοποιηθούν οι κανονισμοί αυτοί και να υπάρχει μια συμφωνία σε επίπεδο Συμβουλίου Κορυφής για τον νέο προϋπολογισμό 2014-2020, κατά τη διάρκεια του 2013 να προετοιμαστούν τα επίσημα προγραμματικά έγγραφα [προγράμματα] και να αρχίσει η υλοποίηση όλων αυτών από το 2014.
