«Είναι σαφές ότι η κυριότερη διακύβευση των επόμενων χρόνων θα αφορά στη διάδοση της φιλαναγνωσίας, κυρίως στους νέους, και στο να κρατήσει το βιβλίο την αξία του και τον ρόλο του στον πολιτισμό και τις πολιτιστικές πολιτικές. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να τεθούν νέα θεμέλια στην πολιτική βιβλίου και μια νέα στρατηγική για το βιβλίο και τη φιλαναγνωσία», είπε μεταξύ άλλων στη συνέντευξή του με το ΕΚΕΒΙ ο υπουργός Πολιτισμού και Τουρισμού κ. Γερουλάνος (13/12/2010). Διατυπώθηκαν ακόμα ποικίλες προτάσεις και στρατηγικές υλοποιήσιμες στα μεγάλα αστικά κέντρα, ως επί το πλείστον, σε θεωρητικό επίπεδο όμως για την περιφέρεια.
Είναι γεγονός, ότι μειώθηκαν φέτος δραματικά οι επιχορηγήσεις στα σχολεία που προσπαθούν να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες, όπως θέρμανση, επισκευές, υλικοτεχνικές δαπάνες, με δανεικά. Άρα, ένας από τους βασικούς στόχους του ΥΠΕΠΘ, όπως η προώθηση της φιλαναγνωσίας στα σχολεία χωλαίνει εκ των πραγμάτων, ενώ το ίδιο το Υπουργείο πετά όπως πάντα το μπαλάκι στους εκπαιδευτικούς και στους συλλόγους Γονέων και Κηδεμόνων. Οι γονείς, μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα της οικονομικής ανασφάλειας, όντες άνεργοι αρκετοί, αδυνατούν να πληρώσουν ακόμα και τη βασική συνδρομή, ενώ μέχρι σήμερα στα περισσότερα σχολεία με την παρότρυνση των εκπαιδευτικών οι μαθητές φέρνουν δικά τους βιβλία δημιουργώντας κύκλους δανεισμού σε κάθε τάξη. Και βέβαια δεν μπορεί να εκπονούνται προγράμματα φιλαναγνωσίας και να δίνονται κατευθύνσεις για εφαρμογή τους στους εκπαιδευτικούς στην ελεύθερη ώρα της Ε.Ζ, όταν οι σχολικές βιβλιοθήκες έχουν χρόνια να εμπλουτιστούν με καινούριες εκδόσεις ή όταν παρουσιάζουν ολοσχερή έλλειψη βιβλίων. Κι αν έχουν, σίγουρα αφορούν σε σχολικές μονάδες αστικών κέντρων που ευνοούνται από χορηγίες. Έτσι το σημερινό σχολείο, παρ’ όλες τις εξαγγελίες για εκσυγχρονισμό βαδίζει στον αστερισμό της κρίσης, αντιμετωπίζοντας ένα ακόμα αδιέξοδο.
Η ηλεκτρονική ανάγνωση στο σχολείο -όταν αυτή πραγματώνεται- δημιουργεί προοπτικές ελκυστικές. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου δίνει αυτή τη δυνατότητα με τη δημιουργία ενός κόμβου για παιδιά που είναι ο Μικρός Αναγνώστης (http://www.mikrosanagnostis.gr/). Πρόκειται για ένα σύγχρονο βραβευμένο site με ιστορίες on line, θεματικές ενότητες, συνεντεύξεις, παιγνίδια, διαγωνισμοί, ατζέντα εκδηλώσεων κ.ά. Επίσης στην «ψηφιακή γραμμή γνωριμίας», κάθε εβδομάδα, οι μαθητές όλων των Δημοτικών σχολείων της Ελλάδας θα έχουν την ευκαιρία, στην «ελεύθερη ώρα» να συνομιλούν διαδικτυακά με έναν δημιουργό μέσω του ΕΚΕΒΙ. «Η λογοτεχνία στο διαδίκτυο» ακόμα, που αφορά ιστοσελίδες- αφιερώματα σε λογοτέχνες αποτελεί ένα αξιόλογο βήμα – προσφορά στην εκπαίδευση και ξεκίνησε πιλοτικά από το 2010.
Προγραμματίζεται επίσης για φέτος η παραγωγή φιλολογικών τηλεοπτικών εκπομπών για παιδιά, ενώ επεκτείνεται το επιτυχημένο πρόγραμμα του ΕΚΕΒΙ «Συγγραφείς στα σχολεία» και οι Λέσχες Ανάγνωσης στην εκπαίδευση γενικά.
Οι μαθητές πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαβάζουν τον κόσμο με διαφορετικούς τρόπους, όπως προτείνεται μέσα από τις βασικές αρχές της Κριτικής Παιδαγωγικής. Όσο όμως κι αν προχωρήσει η ηλεκτρονική διάδοση του βιβλίου, η βιβλιοθήκη παραμένει ο κυρίαρχος και ο πιο σημαντικός χώρος ανταλλαγής πολιτισμικών αγαθών και διακίνησης ιδεών από την επικοινωνία με το βιβλίο.
Η πόλη μας σε αυτόν τον τομέα υστερεί σημαντικά, αν και γίνεται φιλότιμη προσπάθεια στη Δημοτική Βιβλιοθήκη του «Χατζηγιάννειου» Πνευματικού Κέντρου, ενώ απαιτείται εκ βαθέων εμπλουτισμός και ανανέωση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης για να γίνει ανταγωνιστική και να προσελκύει μεγαλύτερο κοινό. Τώρα το πως θα γίνει αυτό, όταν αδυνατεί να πληρώσει ακόμα και τα βασικά έξοδά της, είναι ένα μείζον θέμα.
Στις αρχές του Μάρτη φέτος, στην πλατεία Τραφάλγκαρ στο Λονδίνο, μοιράστηκαν 1.000.000 βιβλία δωρεάν σε ανθρώπους που δεν είχαν ποτέ την ευκαιρία και τα χρήματα να πλησιάσουν σε ένα βιβλιοπωλείο. Ήταν μια μεγάλη βραδιά για το βιβλίο στην Αγγλία και μια μεγαλειώδη συγκέντρωση (Γ. Μπασκόζος, «Βήμα», 13/3/2011). Το φιλόδοξο αυτό σχέδιο εκπονήθηκε με τη βοήθεια χορηγών, εκδοτών, βιβλιοπωλών, εθελοντών, του BBC και του RTE.
Η τοπική αυτοδιοίκηση έχει το χρέος, παρ’ όλες τις τεράστιες οικονομικές δυσκολίες, να σταθεί αρωγός και σε αυτή την πολιτισμική πρόκληση που θα έπρεπε να είναι πάγιο μέλημα από τις προηγούμενες δεκαετίες. Να αναφέρω μόνο τούτο: Η διπλανή μας Καρδίτσα, εδώ και αρκετά χρόνια πρωτοστατεί στον τομέα αυτόν πανελλαδικά, ιδρύοντας μέχρι σήμερα γύρω στις δέκα βιβλιοθήκες με παιδικό βιβλίο για να δανείζονται τα παιδιά όλων των συνοικιών.
«Η εβδομάδα παιδικής λογοτεχνίας» καθιερώθηκε ως θεσμός τα τελευταία χρόνια από το Πολιτιστικό Κέντρο Εκπαιδευτικών και τον Πολιτιστικό Οργανισμό του Δήμου για να προάγει τη φιλαναγνωσία και να ανοίξει καινούριους ορίζοντες για τη γνωριμία των παιδιών με το καλό βιβλίο και τους δημιουργούς του. Όμως η ανταπόκριση και το ενδιαφέρον από τα σχολεία της πόλης, στο μεγαλύτερο βαθμό, είναι χλιαρή.
Σε αυτή τη δύσκολη περίοδο ο πολιτισμός που εκπέμπει SOS πρέπει να επαναπροσδιοριστεί, να στηριχτεί από εμάς τους ίδιους με οποιοδήποτε μέσο και τρόπο μπορούμε, γιατί η γενιά που ακολουθεί θα αντιμετωπίσει αναγκαστικά και χρόνια την οικονομική απίσχναση και λιτότητα. Είναι δική μας ευθύνη όμως, αν μαζί με την οικονομική δυσπραγία καταδικάσουμε τους νέους και στην πνευματική στέρηση και μαρασμό.
* H Ζωή Καλαφάτη είναι εκπαιδευτικός- μελετήτρια π. λογοτεχνίας
