A’ Η σφαγή της Βουλγαρινής (Έλαφος) 5/2
Εισαγωγή: Από τα τέλη του 1878 η Οθωμανική αυτοκρατορία, που είχε εμπλακεί σε πόλεμο με τη Ρωσία και τη Βουλγαρία, είχε περιέλθει σε δεινή θέση.
Την 8η Ιανουαρίου με ταχύτατη επέλαση οι σύμμαχοι καταλαμβάνουν και την Αδριανούπολη, έχοντας ήδη απωθήσει τους Οθωμανούς από τη Σόφια και την Φιλιππούπολη. Οι Σέρβοι και οι Μαυροβούνιοι, επίσης, έχοντας κηρύξει τον πόλεμο στην Τουρκία, απελευθερώνουν και νέα εδάφη στα Δυτικά. Αντίθετα η Ελλάδα, φορτωμένη εσωτερικά προβλήματα δεν κινείται επιθετικά, παρά τις επαναστάσεις στη Θεσσαλία, Κρήτη, Μακεδονία, που ήδη είχαν εκδηλωθεί. Και ενώ η ελληνική κυβέρνηση δεν παίρνει τη σχετική πρωτοβουλία, ο βασιλιάς Γεώργιος διατάσσει το στρατηγό Σκαρλάτο Σούτσο να μετακινήσει τα στρατεύματα από τη Χαλκίδα προς τα σύνορα, την περιοχή της Λαμίας. Τότε η κυβέρνηση παραιτήθηκε και ανέλαβε ο Κουμουνδούρος. Την ίδια περίοδο οι Έλληνες πληροφορούνταν ότι οι Οθωμανοί ήταν έτοιμοι να υπογράψουν συμφωνία με τους νικητές, παραχωρώντας, φυσικά, εδάφη στους νικητές, δηλαδή και στους Βουλγάρους, πράγμα που, όπως αναμενόταν, δυσαρεστούσε τον ελληνικό λαό, διότι έτσι η Βουλγαρία θα νέμονταν, πιθανώς, περιοχές με απαράγραπτα ελληνικά συμφέροντα και πλειοψηφία ελληνικού πληθυσμού, κινδυνεύοντας κατ' αυτόν τον τρόπο να βουλγαροποιηθούν όλες οι βορείως του Αλιάκμονα περιοχές. Τότε ξέσπασαν στην Αθήνα βίαια επεισόδια κατά των πολιτικών, απειλώντας μάλιστα τη ζωή και τα σπίτια τους. Τις επόμενες μέρες τα επεισόδια σταμάτησαν διότι η αναμενόμενη ρωσοτουρκική συμφωνία δεν είχε τελικώς επιτευχθεί. Μάλιστα ο πρέσβης του τσάρου στην Αθήνα προέτρεψε τον Γεώργιο, έστω και την τελευταία ώρα, να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Τουρκίας, διότι έτσι θα μπορούσε και η Αθήνα να αξιώσει μερίδιο εδαφών βάσει της συμφωνίας που θα επακολουθούσε. Από τότε ο Κουμουνδούρος κατέστρωσε ένα σχέδιο δράσης. Αρχικά κάλεσε τους επικεφαλής των πατριωτικών οργανώσεων «Εθνική άμυνα» και «Αδελφότης» και τους ανακοίνωσε ότι στο εξής η Κυβέρνηση θα αναλάμβανε το συντονισμό της δράσης σ' όλα τα επαναστατικά μέτωπα και κατά συνέπεια από εκείνη τη στιγμή όλες οι εθνικές ομάδες θα έπρεπε να ακολουθούν τις εντολές της. Εν συνεχεία στις 21/1 (2 Φεβρουαρίου) ο υπουργός εξωτερικών Δεληγιάννης ανακοίνωνε στις μεγάλες Δυνάμεις την εισβολή του ελληνικού στρατού στην Οθωμανική αυτοκρατορία (Θεσσαλία), χωρίς την επίσημη κήρυξη πολέμου. Εν τω μεταξύ οι επαναστατικές ενέργειες στη Θεσσαλία, άρχισαν να αποδίδουν καρπούς σε πολλές περιοχές, ανάμεσά τους και στο Πήλιο.
Τα γεγονότα στην Όσσα: Η προσωρινή κυβέρνηση των επαναστατών του Πηλίου έστειλε στις αρχές Φεβρουαρίου τα μέλη της Σακελλαρίδη, Ζαμανούδη, Γαρέφη και άλλους, επικεφαλής δύναμης 250 ενόπλων, στην Αγιά με σκοπό την εξάπλωση της επανάστασης. Κάποιοι απ' αυτούς είχαν προορισμό τη Βουλγαρινή (Έλαφο) και της αποθήκες της με το σιτάρι που θα έπαιρναν για τις ανάγκες της επανάστασης. Όμως μια διαταγή τους έκανε να επιστρέψουν προς τα Καλύβια Κερασιάς. Κάποιοι απ' αυτούς, παρά τις διαταγές, ξαναγύρισαν στη Βουλγαρινή κυνηγώντας 4-5 Αλβανούς που φύλαγαν τις αποθήκες. Έτσι οι επαναστάτες που είχαν στο μεταξύ μαζευτεί στο χωριό πήραν 750 κοιλά σιτηρών (περίπου 15 τόνους), 10 άλογα, 2000 γιδοπρόβατα καθώς και άλλα 200 που άρπαξαν από το τουρκοχώρι Αληφακλάρ (Καλαμάκι). Στη συνέχεια κατέστρωσαν σχέδια για την κατάληψη της θέσης. Νικόλαος Φονιάς, με στόχο τη διακοπή της επικοινωνίας των Τούρκων Λάρισας και Αγιάς. Την 4η Φεβρουαρίου το σώμα των 500 περίπου επαναστατών χωρίστηκε σε δυο ομάδες. Η μία, έχοντας επικεφαλής τον Κατσούδα θα πήγαιναν στη Μακρινίτσα ενώ οι υπόλοιποι θα οχυρώνονταν στη Μονή Καμπάνας, στη Έλαφο, για να αντιμετωπίσουν τον επερχόμενο Αμούς αγά που βρισκόταν στη γειτονική Κουκουράβα (Αμυγδαλή), με 700 ενόπλους και αναμενόταν να τους χτυπήσει. Όμως, εξαιτίας ενός λάθους του μάλλον μεθυσμένου οπλαρχηγού Κολωνιάτη και των δικών του, που αντί να πάνε στο ορισμένο τόπο άμυνας επιτέθηκαν στον Αμούς, παρασέρνοντας μαζί τους και άλλους επαναστάτες, τα γεγονότα πήραν δυσάρεστη τροπή. Γρήγορα ο Αμούς ξεπέρασε τον αιφνιδιασμό και έφερε τους ατάκτους επαναστάτες σε θέση άμυνας. Έτσι οι Έλληνες έφυγαν άτακτα από τη μάχη αφήνοντας πίσω τους 4 νεκρούς. Εν συνεχεία ο Αμούς κατευθύνθηκε προς τη Βουλγαρινή πνέοντας εκδικητικό μένος. Στο μεταξύ η δολοφονία δύο Οθωμανών αιχμαλώτων από τον Κολωνιάτη, έκανε τους ντόπιους να ανησυχούν πλέον πολύ σοβαρά. Έτσι οι πρόκριτοι του χωριού Γ. Κουμπουρδογιάννης, Θ. Χρήστου, Γ. Παπαδόπουλος, Δ. Μακρούλης και Ι. Παπαγεωργίου, βγήκαν να προϋπαντήσουν τον Αμούς προσφέροντάς του χρήματα με σκοπό να τον εξευμενίσουν και να γλυτώσουν την πιθανή σφαγή των κατοίκων. Ο Αμούς πήρε τα χρήματα αλλά κατακρεούργησε τους προκρίτους καίγοντας μάλιστα στη συνέχεια τις σωρούς τους. Κάποια μέλη των θυμάτων αυτής της θηριωδίας ανακάλυψε ο ανταποκριτής των Τimes. Οι υπόλοιποι κάτοικοι μαθαίνοντας τα καθέκαστα έσπευσαν να αναχωρήσουν από τη Βουλγαρινή, πλην 15 οικογενειών που τις έφτασαν οι Αλβανοί του Αμούς και τις κακοποίησαν. Σύμφωνα με τον Γ. Κορδάτο οι νεκροί μεταξύ των κατοίκων της Ελάφου ήταν περισσότεροι. Έτσι έχουμε κάποια άλλα ονόματα μεταξύ των θυμάτων της αλβανικής θηριωδίας. Αυτοί ήταν: ο Ν. Βασβανάς, ο Απ. Γαλάνης, ο Αθ. Ευσταθίου, ο Ιωάν. Κουρδούμπας, ο Ι. Μακρής, ο Θ. Μπαλταγιάννης, ο Ι. Παπαγεωργίου, ο Γ. Παπαθανασίου, ο Γρ. Τζήκας και ένας ποιμένας βλάχικης καταγωγής του οποίου το όνομα δεν αναφέρεται1.
Εν τω μεταξύ στην περιοχή του Αγιοκάμπου, στις 25 Φεβρουαρίου, αποβιβάστηκε νέο στρατιωτικό σώμα του Βούλγαρη, το οποίο συνενώθηκε σε μια ισχυρή δύναμη 500 ανδρών με την είσοδο σ' αυτήν και δεκάδων αγωνιστών του Πηλίου. Τις επόμενες μέρες στην ίδια περιοχή έφτασαν και άλλα σώματα κυρίως ληστρικά, όπως αυτά του Λελούδα, του Ζούρκα και του Φαρμάκη, και, χωρίς προσυνεννόηση με την ηγεσία του αγώνα, προσπάθησαν ανεπιτυχώς, την 2α Μαρτίου να καταλάβουν την Αγιά. Μετά την απόκρουσή τους από τους Οθωμανούς, οι διασωθέντες εγκατέλειψαν την περιοχή της Όσσας για το Πήλιο όπου υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια. Έτσι τα χωριά που έμειναν ανυπεράσπιστα στην Όσσα δέχτηκαν την εκδικητική μανία των Οθωμανικών στρατευμάτων. Η μανία του τακτικού στρατού αλλά και των εγκληματιών Αλβανών, ξέσπασε πάνω στους απλούς κατοίκους, μη εξαιρουμένων και των γυναικοπαίδων, πληρώνοντας κατ' αυτόν τον τρόπο τη συμπαράσταση που έδειξαν στους επαναστάτες.
- Β΄ Ο αγώνας στη Δ. Θεσσαλία – Μάχες Σέκλιζας και Ματαράγκας 9-12/2 1878: Στο Μεσενικόλα, που ήταν το Επαναστατικό κέντρο της Δ. Θεσσαλίας, το 1878 οι συγκεντρωμένοι Θεσσαλοί αγωνιστές εξέλεξαν επαναστατική επιτροπή με πρόεδρο τον ντόπιο Απόστολο Βασαρδάνη. Στην περιοχή οι επαναστατικές δυνάμεις είχαν σημειώσει σημαντικές επιτυχίες στην περιοχή των Τρικάλων και της Καρδίτσας προκαλώντας σημαντικές απώλειες στους Τούρκους. Οι επαναστάτες, έχοντας εξασφαλίσει τα ορεινά μετώπισθέν τους, είχαν επεκτείνει την κυριαρχία τους στα πεδινά της Δ. Θεσσαλίας, κυρίως δε μετά της νικηφόρες μάχες της Σέκλιζας, του Μουζακίου και των Σοφάδων, που επετεύχθησαν το δίμηνο Φεβρουαρίου-Μαρτίου.
Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΕΚΛΙΖΑΣ
Ενα αλβανικό σώμα 200 στρατιωτών είχε οχυρώσει το λόφο του Αι-Θανάση στη Σέκλιζα (Καλλίθηρο), ενώ τα ελληνικά τμήματα με επικεφαλής τους Δ. Τερτίπη, Γ. Λάιο, Π. Θεοδώρου, Δ. Σούτσο, Καλαμάρα, Ζουλούμη και άλλους κατείχαν τα γειτονικά χωριά Ζωγλόπι, Σμόκοβο, Βελέσι, Θραψίμι, Κέδρο. Στις 9 Φεβρουαρίου ο οπλαρχηγός Γαλής προσπάθησε να πολιορκήσει τους Τούρκαλβανούς στη Σέκλιζα. Ο αιφνιδιασμός όμως δεν πέτυχε. Την 10η Φεβρουαρίου οι επαναστάτες απέκρουσαν μια ίλη τουρκικού ιππικού. Λίγο αργότερα κατέφθασε από την Καρδίτσα μεγάλη τουρκική δύναμη με 1.000 πεζούς και 150 ιππείς. Οι Έλληνες απέκρουσαν και αυτή την επίθεση διώχνοντας τους επιτιθέμενους. Τη νύχτα η αλβανική φρουρά αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το λόφο του Αι-Θανάση και κατέφυγε στην Καρδίτσα. Στις 6 το πρωί την άλλη μέρα (11/2/1878) ξεκίνησε από την Καρδίτσα πολυάριθμος οθωμανικός στρατός από 2.500 πεζούς, με αρκετούς ιππείς και δύο τηλεβόλα, κάτω από τις διαταγές του αρχιστρατήγου Χασάν πασά. Όλη την ημέρα έγιναν σκληρές μάχες γύρω από τον Αι-Θανάση. Οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν προς την Καρδίτσα, αφήνοντας στο πεδίο της μάχης περί τους 250 νεκρούς. Η τριήμερη μάχη της Σέκλιζας έληξε νικηφόρα για τους επαναστάτες. Μετά από αυτές τις επιτυχίες τους οι επαναστάτες στράφηκαν κατά των πλούσιων Οθωμανών γαιοκτημόνων της περιοχής καίγοντας και καταστρέφοντας τις περιουσίες τους.
1. Κ. Σπανός, «Η επανάσταση του 1878 και τα γεγονότα στη Βουλγαρινή της Αγιάς», εφημ. Ελευθερία- Πολιτισμός, 15/3/2009, σ. 31.
* Ο κ. Κων/νος Α. Οικονόμου είναι δάσκαλος, συγγραφέας. kao@in.gr www.scribd/com/oikonomoukon
