Από τον Αντώνη Σούρμπη
30 Δεκεμβρίου του 1936. Οι εργάτες στο εργοστάσιο της Τζένεραλ Μότορς στο Μίσιγκαν των ΗΠΑ, ξεκίνησαν μια κατάληψη που σύντομα απλώθηκε στα 150 εργοστάσια της εταιρίας. Η Αμερική συγκλονίστηκε. Εκατομμύρια εργαζόμενοι μετείχαν στις απεργίες και τις καταλήψεις εκείνων των ημερών. Ο αγώνας αυτός οδήγησε τελικά στην αναγνώριση των εργατικών ενώσεων, στα πρώτα προγράμματα περίθαλψης και στην έκρηξη των δημοσίων επενδύσεων που μείωσαν την ανεργία.
3 Μαΐου του 1968. Αρχίζουν οι πρώτες διαμαρτυρίες των φοιτητών στο Παρίσι. Απαιτούν, μεταξύ άλλων, το άνοιγμα των Πανεπιστημίων της Ναντέρ και της Σορβόνης που είχαν κλείσει οι Αρχές. Η κυβέρνηση αντιδρά με σκληρότητα. Ξεσπά κύμα απεργιών και καταλήψεων. 21 Φεβρουαρίου 1973. Οι φοιτητές καταλαμβάνουν το κτίριο της Νομικής Σχολής Αθηνών και καλούν τον λαό να συμπαρασταθεί στον αγώνα τους. Ξεκινά η μεγαλύτερη πράξη αντίστασης κατά της χούντας. Συνεχίζεται το Νοέμβριο στο Πολυτεχνείο με τη γνωστή σε όλους μας κατάληξη.
Το αίτημα αναγνώρισης των εργατικών ενώσεων, ο ακραίος αυταρχισμός μιας κυβέρνησης και η βαρβαρότητα της δικτατορίας αποτέλεσαν τη θρυαλλίδα των τριών παραπάνω εξεγέρσεων. Οι καταλήψεις προέκυψαν ως αναπόδραστη αναγκαιότητα, ως το έσχατο ξέσπασμα της λαϊκής αντίδρασης. Οι Αμερικανοί εργάτες σταμάτησαν την παραγωγή για να πιέσουν την εργοδοσία, οι φοιτητές στο Παρίσι ζήτησαν το δικό τους χώρο όταν καταλείφθηκε από την αστυνομία και οι φοιτητές στο Πολυτεχνείο έπραξαν ό,τι δεν έκαναν οι γονείς τους. Και οι τρεις καταλήψεις δικαιώθηκαν ιστορικά. Καταγράφηκαν στη συλλογική συνείδηση ως ορόσημα, πράξεις σπάνιες και ηρωικές.
Τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, οι καταλήψεις έγιναν στοιχείο της καθημερινότητας, συνηθισμένος τρόπος αγώνα επαγγελματικών τάξεων και άλλων ομάδων που νιώθουν την ανάγκη να διαμαρτυρηθούν. Δυστυχώς, η κατάχρηση και η σχεδόν εθιμική επανάληψή τους σε κάποιες περιπτώσεις, τις αφυδάτωσαν από τον ριζοσπαστικό χαρακτήρα που θα έπρεπε να έχουν. Οι μαθητικές καταλήψεις των σχολείων ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Οι μαθητές μας κάνουν μια-δυο καταλήψεις ετησίως, σαν να είναι προγραμματισμένη υποχρέωση, όπως οι παρελάσεις και οι σχολικές εορτές, εδώ και πάνω από μια δεκαετία. Φυσικά, τα τρία χρόνια που μένουν τα παιδιά στο λύκειο είναι μικρός χρόνος για να αντιληφθούν πως η ατελείωτη επανάληψη μιας πράξης την απαξιώνει στις συνειδήσεις, της αφαιρεί το βάρος και την καθιστά ανάλαφρη, καρικατούρα των αντίστοιχων που βιώσαμε στο παρελθόν. Η κατάληψη είναι μια μέγιστη πράξη αντίδρασης, με υψηλή στόχευση, κι είναι κρίμα που τόσα χρόνια σπαταλήθηκε αλόγιστα το φορτίο που έφερε.
Σήμερα τα σχολεία αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, όπως άλλωστε ολόκληρη η χώρα. Τις αιτίες λίγο πολύ τις αντιλαμβάνονται οι περισσότεροι Έλληνες. Τα κόμματα που είχαν την ευθύνη της διακυβέρνησης του τόπου έχουν ονοματεπώνυμο και στο χέρι του λαού είναι ο καταλογισμός και ο επιμερισμός των ευθυνών. Η σημερινή κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, δυστυχώς, δεν φαίνεται μόνο ανίκανη να διαχειριστεί τα σημαντικά -όπως την οικονομική κρίση-, αλλά και τα τετριμμένα, όπως την έκδοση των σχολικών βιβλίων. Η έλλειψη βιβλίων είναι το κύριο αίτημα που θέτουν οι μαθητές και είναι δίκαιο και λογικό, αλλά δεν αντιμετωπίζεται με την απώλεια διδακτικών ωρών. Η δυσχέρεια στη διδασκαλία που προκαλείται από το πρόβλημα των βιβλίων δεν λύνεται με την κατάργησή της. Τα προβλήματα να τα θέτουμε, να τα αναδεικνύουμε και να αγωνιζόμαστε για τη θεραπεία τους, δίχως όμως να αναστέλλουμε το θεμέλιο της εκπαίδευσης που είναι η διδασκαλία. Το κρυφτούλι με την πραγματικότητα πρέπει να πάρει τέλος. Οι καταλήψεις στις περισσότερες περιπτώσεις ξεκινούν από μειοψηφίες. Χωρίς να προηγηθεί μια μαζική συνέλευση με καθολική ψηφοφορία των μαθητών, μια μικρή ομάδα εισέρχεται στο σχολικό κτίριο και το κλειδώνει. Αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια, με την πολιτική κάλυψη και την καθοδήγηση μιας ή δυο πολιτικών νεολαιών, στήνονται τα λεγόμενα «συντονιστικά των μαθητών». Με μεγάλα όπλα όχι τόσο τα υπαρκτά προβλήματα όσο την αδράνεια και τη διαχρονική διάθεση των μαθητών να χάσουν μάθημα, απαξιώνουν και αυτοί με τον τρόπο τους το δημόσιο σχολείο. Τελικά, η κατάχρηση της κατάληψης ευνοεί όσους συνειδητά επιζητούν τη φθορά της δημόσιας εκπαίδευσης, πριμοδοτεί τα ιδιωτικά σχολεία και παρεμποδίζει τη μόρφωση των φτωχών μαθητών που δυσκολεύονται να πληρώσουν για τη φροντιστηριακή ενίσχυσή τους. Κι αυτό έρχεται σε ευθεία αντίθεση με τις προθέσεις εκείνων που πρωτοστατούν.
Στις εθιμοτυπικές καταλήψεις των σχολείων πρέπει να δώσουν τέλος πρώτα οι μαθητές. Λόγο και δικαίωμα παρέμβασης έχουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί. Ας μείνουν μακριά οι εισαγγελείς και η αστυνομία που μόνο ένταση μπορούν να προσφέρουν. Η κατάληψη θα ξαναγίνει όπλο της νεολαίας μας όταν πάψει να χρησιμοποιείται ως πεδίο αλίευσης κομματικών μελών, ως χώρος επαναστατικής εκγύμνασης ή ως χαβαλές-απόδραση από την πιεστική καθημερινότητα.
Ακόμα και στους καλούς καιρούς, οι κυβερνήσεις στάθηκαν ανίκανες να οργανώσουν μια ποιοτική εκπαίδευση. Προγράμματα έγιναν, βιβλιοθήκες, γραφεία και κέντρα διάφορων δραστηριοτήτων στήθηκαν, καθηγητές πολλοί διορίσθηκαν, πόροι σπαταλήθηκαν και στο τέλος κανείς δεν έμεινε ευχαριστημένος από το αποτέλεσμα. Ποιο αποτέλεσμα δηλαδή; Ποιος έκανε το κόπο να το μετρήσει, να το αξιολογήσει, να δει τι φταίει; Τώρα στους δύσκολους καιρούς που ο ένας απαξιώνει τον άλλο, τώρα που οι αμοιβές και οι χρηματοδοτήσεις μειώνονται, ο εκπαιδευτικός κόσμος έχει τη δύναμη να δώσει το καλύτερο στη νεολαία μας. Τα περισσότερα σχολεία πια είναι ανοικτά.. Οι μαθητές έχουν δικαίωμα να απαιτήσουν με πάθος καλύτερη και ουσιαστικότερη μόρφωση. Εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να την προσφέρουμε. Εμείς, που στο κάτω-κάτω δεν τους παραδίδουμε και τον καλύτερο κόσμο για να ζήσουν.
Ο Αντώνης Σούρμπης είναι εκπαιδευτικός, μέλος της Δημοκρατικής Αριστεράς
