Μπορούμε να μιλάμε για την προσευχή σήμερα που ο άνθρωπος αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της ολοκληρωτικής οικολογικής καταστροφής; Διακόσιες οικογένειες συγκέντρωσαν σχεδόν όλο τον πλούτο της γης και οι χώρες του Νότου ζουν στην πλήρη εξαθλίωση. Οι αναπτυγμένες χώρες στο δίλημμα «συγκέντρωση του πλούτου ή αποφυγή του κινδύνου της οικολογικής καταστροφής που δεν θα περιοριστεί στις εξαθλιωμένες χώρες του Νότου, αλλά θα περιλάβει και τις ίδιες», προτιμούν τη συγκέντρωση του πλούτου. Το πρόβλημα είναι τεχνικό ή είναι ηθικό; Η αδικία οφείλεται στη λογιστική ή στην απληστία;
Ο Θεός δεν μας έδωσε πνεύμα δειλίας, αλλά πνεύμα δυνάμεως και αγάπης. Ο λόγος αμύνεται να διατηρήσει το πνεύμα δυνάμεως και αγάπης με το όπλο της προσευχής. Τίποτε δεν πάει τον άνθρωπο πιο κοντά στον Θεό, από την προσευχή.
Δυο χιλιάδες χρόνια με τη Διδασκαλία του Ιησού η γενεά αυτή αντί να θεραπευτεί ηθικά, βρίσκεται σε χειρότερη ηθική κατάσταση από εκείνη των χρόνων του Ιησού. Πότε η απληστία των ανθρώπων απειλούσε όλη τη γη;
«Όταν το ακάθαρτο πνεύμα εξέλθη από του ανθρώπου, εξέρχεται δι’ ανύδρων τόπων ζητούν ανάπαυσιν και ουχ ευρίσκει. Τότε λέγει. Εις τον οίκον μου επιστρέψω όθεν εξήλθον, και ελθόν ευρίσκει σχολάζοντα και σεσαρωμένον και κεκοσμημένον. Τότε πορεύεται και παραλαμβάνει μεθ’ εαυτού επτά έτερα πνεύματα πονηρότερα εαυτού, και εισελθόντα κατοικεί εκεί, και γίνεται τα έσχατα του ανθρώπου εκείνου χείρονα των πρώτων. Ούτως έσται και τη γενεά τη πονηρά ταύτη».
Ο εξαμερικανισμός πρόσβαλε περισσότερο από όλα την προσοχή του νου. Δείτε την εξωτερική εμφάνιση των πολλών. Δεν τους έμεινε πια ούτε ίχνος καλαισθησίας. Εμφανίζονται στους δρόμους και στις πλατείες με τα εσώρουχα, όπως οι κλόουν στο τσίρκο ή οι χαζοί, στα χωριά, έναν καιρό. Δεν γνωρίζουν πού βρίσκονται και τι κάνουν. Με τέτοια αδυναμία συγκέντρωσης του νου η προσευχή είναι αδύνατη.
Πριν, λοιπόν, να μιλήσουμε για την προσευχή πρέπει να πούμε λίγα λόγια για την προσοχή του νου. Οτιδήποτε κάνουμε μπορούμε να το κάνουμε δίχως προσοχή, δηλαδή χωρίς να έχουμε το νου μας εκεί όπου βρισκόμαστε και σ’ αυτό που κάνουμε. Οτιδήποτε μπορούμε να το κάνουμε δίχως την προσοχή του νου, μηχανικά. Αυτός είναι ο χειρότερος τρόπος να κάνεις κάτι. Μπορείς π.χ. να οδηγήσεις το αυτοκίνητό σου από τη Θεσσαλονίκη μέχρι τη Λάρισα με το νου σου να κοιμάται, εντελώς μηχανικά. Αν σκεφτείς μετά πώς το οδήγησες, θα διαπιστώσεις μέσα στη σκέψη σου ένα κενό. Πολλοί εφαρμόζουν την τακτική αυτή στη ζωή τους και περνούν όλοι τη ζωή τους μισοκοιμισμένοι. Αυτοί δεν ζουν. Απλά φυτοζωούν. Ξυπνούν μόνο στις ξαφνικές δυσκολίες της ζωής. Αν δεν συναντήσουν δυσκολίες, δεν θα καταλάβουν πότε πέρασε η ζωή τους! Αυτός είναι ο χειρότερος τρόπος να κάνεις κάτι, από την άποψη της δημιουργικότητας.
Άλλος τρόπος να κάνεις κάτι, από την άποψη της συγκέντρωσης του νου είναι ο τρόπος να κάνεις κάτι με το νου σου συγκεντρωμένο σ’ αυτό που κάνεις.
Δοκίμασε π.χ. να πάρεις ένα ποτήρι με νερό από το τραπέζι και να το φέρεις στα χείλη σου για να πιεις, με συγκεντρωμένο το νου σου σ’ αυτό που κάνεις. Το πρώτο που θα δεις είναι ότι η κίνηση του χεριού σου είναι αργή, απαλή, όμορφη! Αν πιεις με την ίδια προσοχή του νου ίσως και το νερό να σου φανεί πιο νόστιμο.
Άλλος τρόπος ακόμα πιο όμορφος είναι να κάνουμε κάτι με την καρδιά μας. Θυμηθείτε την παροιμία που όταν κάνουμε κάποια αδεξιότητα ή κάποια ζημία, όταν δίνουμε κάτι σε κάποιον, και μας λένε, «δεν το έδωσες με την καρδιά σου». Άρα δίνουμε πράγματα με την καρδιά μας και χωρίς την καρδιά μας, όπως κάνουμε κάτι με το νου μας ή χωρίς το νου μας. Το να κάνουμε κάτι με την καρδιά μας είναι ο καλύτερος τρόπος επίσης για την προσευχή.
Όλα αυτά τα ταιριαστά ή αταίριαστα έγραψα για να καταλήξω σ’ αυτό που με ενδιαφέρει, η Ευχή του Ιησού όταν λέγεται με την καρδιά. Η προσοχή του νου στα λόγια της Ευχής, στο «Κύριε Ιησού Χριστέ Υιέ του Θεού ελέησόν με τον αμαρτωλό» εξαρτάται πώς λέγεται, με τη φωνή μας ή δίχως να ακούγεται, αν λέγεται μόνο με τα χείλη, η μόνο με τη γλώσσα ή αν λέγεται νοερά ή λέγεται με την καρδιά.
Υπάρχουν, καθώς λένε οι Πατέρες οι νηπτικοί, από την εμπειρία τους, υπάρχουν τουλάχιστον οι εξής τρόποι να λέμε την Ευχή του Ιησού: Ένας τρόπος είναι να τη λέμε ήσυχα, με απαλή φωνή, προσέχοντας τα λόγια της Ευχής. Άλλος τρόπος είναι να τη λέμε με τα χείλη, χωρίς φωνή. Άλλος τρόπος είναι να τη λέμε με τη γλώσσα, να σχηματίζει τα λόγια της Ευχής. Άλλος τρόπος είναι αυτός με την καρδιά. Αυτός είναι ο τρόπος των τελείων. Οι Πατέρες λένε ότι με αυτόν τον τρόπο της καρδιακής προσευχής ο νους μοιάζει σαν τον ξενιτεμένο που γύρισε στον τόπο του, τόση είναι η χαρά και η αγαλλίαση αυτού που ο Θεός του χάρισε την καρδιακή προσευχή.
Σε όλους τους τρόπους της προσευχής παρεμβάλλονται ανάμεσα στα λόγια της Ευχής άσχετες σκέψεις, τις οποίες πρέπει να μεταχειριζόμαστε όπως τους ανεπιθύμητους επισκέπτες. Τους επισκέπτες όσο περισσότερο τους προσέχεις τόσο περισσότερο μένουν και δεν φεύγουν κι όσο δεν τους προσέχεις σηκώνονται και φεύγουν από μόνοι τους. Με τον ίδιο τρόπο πρέπει να φερόμαστε με τις άσχετες σκέψεις που παρεμβάλλονται στα λόγια της Ευχής, για να είναι η Ευχή καθαρή.
Τέλος, πρέπει να έχουμε πάντοτε υπόψη μας ότι η Ευχή είναι μέσον και δεν είναι σκοπός. Ο σκοπός είναι η ένωσή μας με το Θεό, η οποία απαιτεί καθαρότητα της καρδιάς. Η προσευχή δεν πρέπει να αυτονομείται από την τήρηση των Εντολών. Η προσευχή πρέπει να συμβαδίζει με την άσκηση και να μη γίνεται μια αυτόνομη ψυχοτεχνική μέθοδος.
Αυτή ίσως είναι η μεγαλύτερη δυσκολία, το μεγαλύτερο εμπόδιο που κάνει πολλούς να αποφεύγουν τη Διδασκαλία της Ορθοδοξίας. Δεν έχουν όλοι το θάρρος να το ομολογήσουν, όπως έκανε ο Αμερικανός συγγραφέας Τζακ Κέρουακ. Ο Κέρουακ είπε, πως για να γίνει χριστιανός πρέπει να κόψει το πιοτό. Έγινε βουδιστής και στα 42 του χρόνια πέθανε αλκοολικός.
Ποιος θα πει στα παιδιά μας, ότι πρέπει να τηρούν τις Εντολές και να προσεύχονται, για να μην πέσουν στα χέρια των γιατρών;
Προσέξτε πως σήμερα ο Εχθρός επιτίθεται στους νέους για να τους στερήσει την ικανότητα να σκέφτονται και να συγκεντρώνουν το νου τους εκεί όπου βρίσκονται και σ’ αυτό που κάνουν. Η προσευχή είναι το ακαταμάχητο όπλο της άμυνας του λόγου στον αόρατο πόλεμο κατά του πνεύματος.
Ο Θεός δεν μας έδωσε πνεύμα δειλίας, αλλά πνεύμα δυνάμεως και αγάπης!
