Είναι λογικό να σκέφτεται κανείς πως την παγκόσμια οικονομική κρίση θα την αντιμετωπίσουν πιο αποτελεσματικά χώρες όπως η Δανία ή η Νορβηγία και γενικότερα οι βόρειες της Ευρώπης δεδομένου ότι οι κοινωνίες τους είναι «εθισμένες» στην προληπτική πολιτική και στον προγραμματισμό. Αντίθετα τα νότια κράτη, με τον εκτεταμένο οικονομικό παρασιτισμό και τις εν γένει παραλειτουργίες, θα αργήσουν να βγουν από αυτή και έως τότε θα υποστούν μεγάλες απώλειες σε πολλά επίπεδα, ιδιαίτερα όμως σε θέματα συνοχής και ψυχικής ενότητας των λαών τους.
Δυστυχώς η Ελλάδα ανήκει στο Νότο και μάλιστα είναι «πρωτοπόρος» στην έλλειψη προγραμματισμού και δη του μακροχρόνιου. Φαντάζει θαυμαστό το ότι καταφέραμε να επιβιώσουμε μέχρι σήμερα και μάλιστα να κατέχουμε και μια αρκετά καλή θέση (κάπου μεταξύ 20ης και 30ης ) παγκοσμίως από την άποψη του βιοτικού επιπέδου.
Το μεταναστευτικό, το ναυτιλιακό και το τουριστικό συνάλλαγμα σε συνδυασμό με την ανάπτυξη του τομέα των υπηρεσιών συνέβαλαν σ’ αυτό αλλά τα ευρωπαϊκά πακέτα ήταν κυρίως εκείνα που μας έδωσαν την ευκαιρία να ζήσουμε το «καπιταλιστικό μας όνειρο» και να βυθισθούμε σε ένα απύθμενο λάιφ-στάιλ διογκώνοντας τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό μας χρέος. Ταυτόχρονα οι σύγχρονοι Σάιλοκ εξωθούσαν τον κοσμάκη σε αυξανόμενη λήψη εορτο-δανείων, διακοπο-δανείων, γενεθλιο-δανείων κ.ο.κ. αποκομίζοντας υπερκέρδη.
Ορισμένα μάλιστα κοινωνικά στρώματα λόγω των μακροχρόνιων στερήσεων και λόγω έλλειψης της απαραίτητης κουλτούρας όχι μόνο δεν αξιοποίησαν σωστά την όποια χρηματοδότηση έλαβαν εκ της Εσπερίας αλλά αντίθετα σπατάλησαν και την τελευταία ευκαιρία εκσυγχρονισμού τους. Τέτοιο παράδειγμα είναι ο αγροτικός κόσμος ο οποίος θα υποστεί στον μέγιστο βαθμό τις συνέπειες της κρίσης.
Εν τω μεταξύ ανεδείχθησαν πλήρως και όλα τα μακροχρόνια διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας όπως: η υπερφορτωμένη και ασυντόνιστη κρατική μηχανή που κάποιοι -παρά τις διακηρύξεις τους- δεν τόλμησαν να επανιδρύσουν, το κρατικοδίαιτο και επιδοτούμενο (παρασιτικό εν πολλοίς) επιχειρείν, η τεράστια φοροδιαφυγή και εισφοροδιαφυγή , ο ανοργάνωτος και δίχως όραμα και σχέδιο αγροτοκτηνοτροφικός τομέας, η έλλειψη μακροχρόνιου σχεδιασμού και στρατηγικής στον τουρισμό, οι παλινδρομήσεις στο χώρο της παιδείας και της εκπαίδευσης, ο εκφυλισμός του Ε.Σ.Υ. ( π.χ. ακόμη και τώρα- κι ενώ υπάρχουν νέοι επιστήμονες με σπουδές στη διοίκηση μονάδων υγείας- η πελατειακή λογική και ο κομματισμός «επιβάλλουν» παρακοιμώμενους σε τέτοιες κρίσιμες θέσεις) κ.α.
Έγινε πλέον «ηλίου φαεινότερο» ότι ο δικομματισμός εξάντλησε τα καύσιμά του και δεν μπορεί να δώσει λύσεις φοβούμενος το λεγόμενο πολιτικό κόστος. Τα κατά καιρούς διακηρυσσόμενα ότι «εμείς (π.χ. ο κ. Παπανδρέου) δεν λογαριάζουμε το πολιτικό κόστος» δεν συνιστούν παρά «έπεα πτερόεντα». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η πάταξη της φοροδιαφυγής η οποία συνεχώς «συλλαμβάνεται» και συνεχώς διογκώνεται. Σε συνδυασμό δε με τα πέρα-δώθε του θέματος των αποδείξεων δίνουν- εκεί που πρέπει- σταθερό σήμα για πλήρη ασυδοσία.
Επιπροσθέτως η παντελώς άδικη κατανομή των βαρών προκειμένου να εισπράξουμε την 5η δόση ή για να πάρουμε το νέο δάνειο μαμούθ ακόμη κι αν αναγνωρίζεται ως άδικη από επίσημα χείλη (π.χ. δήλωση Ε. Βενιζέλου στη Βουλή) δεν μπορεί να αιτιολογήσει την έλλειψη βούλησης τόσο για τον περιορισμό της σπατάλης του δημοσίου όσο και για την αύξηση των εσόδων του κράτους. Για παράδειγμα κράτη της Κεντρικής ή της Βόρειας Ευρώπης με παραπλήσιο προς εμάς ΑΕΠ (περίπου 250 δισ. ευρώ) έχουν κρατικές δαπάνες περίπου 10-12 δισ. μικρότερες και έσοδα 15-20 δισ. περισσότερα. Το άθροισμα αυτών (περίπου 30 δισ. ευρώ ετησίως) μπορεί να απαλείψει το δημόσιο χρέος ή να το μειώνει δραστικά στα επόμενα 10 χρόνια. Προς τι τότε ο υπερβολικός δανεισμός που μεταφέρει το πρόβλημα στην επόμενη ή στις επόμενες γενεές;
Τέτοια φαινόμενα είναι που οδηγούν στις μεγάλες «λαοσυνάξεις» του Συντάγματος («με το νόημα που έχει κάτι από τις φωτιές...») και των άλλων πόλεων της Ελλάδας αλλά και αλλού. Η αδυναμία των πολιτικών να πάρουν ουσιαστικές και δίκαιες αποφάσεις οδήγησε και οδηγεί στη ραγδαία επιδείνωση των σχέσεων πολιτών-πολιτικών και πολιτικής. Η χειρότερη, λοιπόν, επιδείνωση υπήρξε στον τομέα του ελλείμματος εμπιστοσύνης του κόσμου ως προς την ικανότητα του «συστήματος» να αντεπεξέλθει ικανοποιητικά στην κρίσιμη συγκυρία που διανύουμε. Αυτό το έλλειμμα εμπιστοσύνης αυξήθηκε περισσότερο και από το δημόσιο χρέος οδηγώντας, μάλλον, στο ναδίρ την υπόληψη του πολιτικού κόσμου.
Αυτό το –όπως ξανάπαμε- «εξαντλημένο» πολιτικό σύστημα είναι που οφείλει να βρει τη δύναμη να υπερβεί εαυτόν αφήνοντας κατά μέρος την παραθεσμική φιλολογία (πρόωρες εκλογές, μικροπολιτικές «μπλόφες» κ.λπ.) και δίνοντας πρώτο το παράδειγμα για πραγματικές θυσίες να προχωρήσει με πνεύμα συναίνεσης και συνεργασίας στις αναγκαίες πρωτοβουλίες που αφενός θα περισώσουν όσο το δυνατό περισσότερα στη διάρκεια της κρίσης που κορυφώνεται και αφετέρου θα θέσουν τα θεμέλια για μια καλύτερη πορεία μετά την κρίση.
Η ικανότητά του λοιπόν να προχωρήσει στις απαραίτητες συνεργασίες και στην κατά το δυνατό ευρύτερη συναίνεση (consensus) ίσως αποδειχθεί το κλειδί για τη σωτηρία του και την αποκατάσταση της τρωθείσης** αξιοπιστίας του. Τότε ίσως υφίσταται και η πιθανότητα να μην αποτιμηθεί αρνητικά από την Ιστορία και να μην χαρακτηρισθεί η πολιτική μας εκπροσώπηση αυτής της όντως κρίσιμης περιόδου ως ανεπαρκής και ανάξια να κατέχει τα σκήπτρα της εξουσίας. Ίσως τότε και οι πλατείες να είναι άδειες «από το νόημα που έχει κάτι από τις φωτιές...».
* O Δημήτρης Νούλας είναι Χημικός
* Γενική συναίνεση. (Ομότιτλο άρθρο γράψαμε στην «Ε» το Φεβρουάριο του 2009 όταν στην κυβέρνηση ήταν η Νέα Δημοκρατία)
** Οι πρόσφατες, πάντως, παραιτήσεις δύο βουλευτών από την έδρα τους στο κοινοβούλιο συνιστούν ενθαρρυντικά δείγματα γραφής.
