Από τον Στέλιο Θ. Καραφέρια
Συνεχίζονται αυτές τις μέρες οι συζητήσεις γύρω από τα θέματα της παιδείας, πολλές φορές σε ιδιαίτερα υψηλούς τόνους. Απόψεις κατατίθενται εκατέρωθεν για το σχεδιασμό, το μέλλον και την προοπτική του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Το παρόν άρθρο έχει ως στόχο να θέσει ένα ζήτημα το οποίο είναι ταμπού για ένα μέρος των καθηγητών της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και της συνδικαλιστικής τους ηγεσίας. «Ακυρώνουμε στην πράξη, έγραφε η ανακοίνωση που εξέδωσε η ΟΛΜΕ στις 24.2.12, την προσπάθεια επιβολής αξιολόγησης, που οδηγεί σε απολύσεις και κλείσιμο σχολείων». Η συνδικαλιστική ηγεσία των καθηγητών προσπαθεί με αυτή την ανακοίνωση να διαιωνίσει την πλήρη απουσία, εδώ και δεκαετίες, μηχανισμού σχεδιασμού και αποτίμησης του εκπαιδευτικού έργου, η οποία (απουσία αξιολόγησης) δεν επέτρεψε την καλύτερη λειτουργία του εκπαιδευτικού συστήματος μέσα από την ανατροφοδότηση και αναμόρφωση όλων των μεγεθών του.
Οι εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες από την άλλη, έβαζαν μονίμως σε δεύτερο πλάνο την κοινωνική ωφέλεια, προέτασσαν την εξυπηρέτηση της κομματικής τους ιδιοτέλειας και, με ανάξιο αλλά καταλυτικό μέσον τον καταστροφικό κρατισμό τους, εξοβέλιζαν στο «πυρ το εξώτερον» κάθε υγιή φωνή που μιλούσε για την ανάγκη αξιολόγησης όλου του εκπαιδευτικού έργου.
Σήμερα, ήρθε η ώρα να επιδιώξουμε την ομαλή προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος στα νέα δεδομένα. Έχουμε την πεποίθηση ότι η συνεχής αξιολογική αποτίμηση όλων των παραμέτρων της εκπαιδευτικής πράξης είναι αναγκαία και χρήσιμη, για να δούμε επιτέλους πού χωλαίνει η εκπαίδευση και κυρίως πώς μπορούμε να παρέμβουμε βελτιωτικά. Θα ήταν μέγιστη ανευθυνότητα η εκπαιδευτική κοινωνία να απορρίψει κάθε αξιολογική διαδικασία που θα αποκάλυπτε ευθύνες, ελλείψεις, στρεβλώσεις, σκοπιμότητες και πολιτικές επιλογές, που βυθίζουν την εκπαίδευση σε μια διαρκή κακοδαιμονία. Και αυτή η αξιολόγηση αφορά στους πάντες και τα πάντα.
Ξεκινά από το σύστημα παραγωγής της εκπαιδευτικής πολιτικής (στόχοι, αναλυτικά προγράμματα, οργάνωση και λειτουργία του, επιλογή στελεχών, βιβλία, μέσα διδασκαλίας, υποδομές, κατάρτιση, επιμόρφωση και αμοιβή των εκπαιδευτικών κ.λπ.) και καταλήγει στην εφαρμογή της μέσα στη σχολική τάξη, στον εκπαιδευτικό. Είναι σαφές ότι κρίσιμο και καθοριστικό ρόλο στην ποιότητα του παραγόμενου έργου παίζει ασφαλώς ο εκπαιδευτικός. Υπάρχει ένας ζωτικής σημασίας χώρος ατομικής ευθύνης του εκπαιδευτικού, που πρέπει να αναληφθεί από τον καθένα, χωρίς υπεκφυγές, χωρίς μετάθεση ευθυνών, ως μια συνειδησιακή επιταγή, για να υπηρετηθεί με μεγαλύτερη επάρκεια το δημόσιο σχολείο και κατ' επέκταση το μέλλον των παιδιών μας.
Το να αρνείται ο εκπαιδευτικός αυτόν τον ζωτικό χώρο ατομικής ευθύνης στο όνομα της προσφερόμενης συντεχνιακής εκτίμησης ότι όλα στο σχολείο καθορίζονται από την ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική αποτελεί τη χειρότερη και πλέον επικίνδυνη μορφή ενσωμάτωσης και υποταγής του σε αυτήν, γιατί έτσι ο ίδιος εκμηδενίζει το ρόλο του και τις όποιες δυνατότητες παρέμβασης του. Ο καθηγητής δεν είναι μια διακοσμητική γλάστρα ή μια μαριονέτα της ασκούμενης εκπαιδευτικής πολιτικής, αλλά συνδιαμορφώνει, έστω και σε προκαθορισμένα όρια, την ποιότητα του παραγόμενου έργου. Το άρωμα του, που είναι διάχυτο στο ζωτικό χώρο της προσωπικής του ευθύνης, (στην αίθουσα, στο σχολείο), δεν μπορεί να το εξουδετερώσει η δυσοσμία της εκπαιδευτικής πολιτικής.
Η θεσμική αξιολόγηση θα επιβεβαιώσει κατά τρόπο αναντίρρητο την επάρκεια του εκπαιδευτικού, θα καταρρίψει μυθοπλασίες ότι για όλα τα στραβά φταίει αυτός, θα προσδώσει κύρος και αναγνώριση στο έργο του και στις διεκδικήσεις του. Η αξιολόγηση εν τέλει θα δώσει τη δυνατότητα να γνωρίσουν οι ίδιοι την ποιότητα και την αποτελεσματικότητα της δουλειάς τους. Σε τελική ανάλυση οι εκπαιδευτικοί δεν είναι ιερείς που δίνουν λογαριασμό μόνο στο θεό, αλλά επιτελούν κρίσιμη και κορυφαία κοινωνική λειτουργία.
Έχουμε την αίσθηση ότι οι καθηγητές στη συντριπτική τους πλειονότητα θεωρούν αναγκαία και επιβεβλημένη την αξιολόγηση, με όρους βέβαια και προϋποθέσεις αντικειμενικότητας, διαφάνειας και αξιοπιστίας. Κορυφαία πανεπιστήμια στον κόσμο έχουν επεξεργαστεί διάφορες μεθόδους αξιολόγησης επιχειρήσεων, οργανισμών, φορέων και πρακτικών. Φρονούμε λοιπόν ότι, αν συμφωνήσουμε όλοι για την αναγκαιότητα του εγχειρήματος της αξιολόγησης, θα βρούμε το κατάλληλο μοντέλο που ταιριάζει στην ελληνική πραγματικότητα και στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ξεπερνώντας τα φοβικά σύνδρομα, οφείλουμε να είμαστε θετικοί απέναντι στην αξιολόγηση της βελτίωσης. Την αξιολόγηση της χειραγώγησης με τις επιλογές των στελεχών της εκπαίδευσης μέσω κομματικών επετηρίδων τη ζήσαμε και δεν μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για τα αποτελέσματά της.
Αντί επιλόγου. Χρόνια τώρα, διευθύνω ένα εκπαιδευτήριο στο οποίο αξιολογούνται οι πάντες και τα πάντα – και, πρώτα απ` όλους, η ίδια η διεύθυνση, η οποία φέρει και την πρωταρχική, την κεντρική ευθύνη των εκπαιδευτικών δράσεων. Όμως, στόχος αυτού του σημειώματος, δεν είναι η κατάθεση μιας προσωπικής ιστορίας. Στόχος είναι να κατανοήσουμε όλοι ότι η εκπαίδευση μπορεί και πρέπει να αξιολογείται, με διαδικασίες απλές, σαφείς και, προπάντων, απολύτως ανθρωποκεντρικές και ευαίσθητες. Η αξιολόγηση κάνει την εκπαίδευση αποδοτικότερη, καλύτερη, προς όφελος όλων των μετόχων της. Των μαθητών, των εκπαιδευτικών, των γονέων, της κοινωνίας. Η αντίθετη άποψη έρχεται σε αναντιστοιχία με την πραγματικότητα, αγνοεί το συνεπή καθηγητή, ο οποίος καταθέτει την ψυχή του στην αίθουσα και είναι υποχρεωμένος, εκτός των άλλων, να απολογείται για τους λίγους ανεπαρκείς συναδέλφους του, που, λόγω της ανεπάρκειάς τους, αρνούνται να υποστούν τη «βάσανο της αξιολόγησης».
* Ο Στέλιος Θ. Καραφέριας είναι καθηγητής – φροντιστής, μέλος της Δημοκρατικής Αριστεράς
