Της Άννας Σπανοπούλου, φιλολόγου, ιστορικού της Τέχνης, μέλους Δ.Σ. Μουσείου Αμπελακίων περιόδου 1940- 49
«Νιώθει κανείς μια φρίκη να τον κυριεύει όταν αναλογίζεται για πόσα χρόνια και σε ποια τάρταρα θα καταποντίζονταν η ζωή του ανθρώπου πάνω στη γη, αν οι δυνάμεις των λαών δεν όρθωναν το ανάστημά τους και δεν πρότασσαν τα στήθη τους για να φράξουν το δρόμο του φασισμού προς την παγκόσμια κυριαρχία.
Μπρος στο ίδιο δίλημμα βρέθηκε τα χρόνια εκείνα κι ο ελληνικός λαός. Και, όπως οι πρόγονοί του, έτσι και τώρα, δεν είχε άλλη επιλογή παρά ή την τυραννία ή τα όπλα. Και πήρε το δρόμο του σκληρού αγώνα κάτω απ’ τις σημαίες του Ε.Α.Μ. έχοντας για ρομφαία την απόφασή του «Θάνατος στο φασισμό- Λευτεριά στο λαό». Είναι λόγια του λαϊκού αγωνιστή Π. Ζιαβλιάκη, από το βιβλίο του «Το Ξεκίνημα της Εθνικής Αντίστασης και ο Ένοπλος Αγώνας στη Θεσσαλία- Ο Πρωτοποριακός Ρόλος των Αμπελακίων».
Ακριβώς αυτή η μαχητική απόφαση αυτοθυσίας αλλά και η ίδια η ύπαρξη του Ε.Α.Μ., καθοδηγητή, συντονιστή και αιμοδότη της Αντίστασης, ενέπνευσε και στήριξε το λαό μας ως το τέλος, που ήταν η αποτίναξη του φασιστικού ζυγού. ΟΙ τεράστιες θυσίες του ήταν βήματα προς την τελική νίκη και ως τέτοιες τις ένιωθαν. Έτσι, στις 12 Οχτώβρη 1944 απελευθερώθηκε η αδάμαστη πρωτεύουσα, η Αθήνα. Στις 23 Οχτώβρη 1944, ο λαός της τυραννισμένης Λάρισας υποδεχόταν με απερίγραπτο ενθουσιασμό τους ηρωικούς ελευθερωτές της, τους γενναίους αντάρτες και την Εθνική Πολιτοφυλακή. Διαβάζουμε στην ΑΛΗΘΕΙΑ, το καθημερινό όργανο του ΕΑΜ Ν. Λάρισας, σε άρθρο του Κώστα Καραγιώργη: «Δεν είναι πολλές οι ελληνικές πολιτείες που βρέθηκαν σε τόσο δύσκολες συνθήκες όπως η Λάρισα. Οι σεισμοί τής έδωσαν ένα γερό χτύπημα. Το συνέχισαν άνανδρα οι ανήκουστοι βομβαρδισμοί του Τσιάνο. Το αποτέλειωσαν οι κατοπινοί βομβαρδισμοί, οι εμπρησμοί και οι ανατινάξεις. Το πλιάτσικο των Ιταλών, των Γερμανών και των Ράλληδων...». Και συνεχίζει «Αλλά η ψυχή της Λάρισας δεν αγοράζεται… Διαλεχτά παλληκάρια της βγήκαν στα βουνά από τις πρώτες μέρες του αντάρτικου… Μέσα στη Λάρισα, 10 μέτρα από τη γερμανική σκοπιά και 50 από την ιταλική, στήθηκε το μυστικό τυπογραφείο όπου βγήκε ο ΡΗΓΑΣ του ΕΑΜ και το ΦΛΑΜΠΟΥΡΟ του Στρατηγείου Θεσσαλίας…». Όπως μας περιγράφει η ίδια εφημερίδα, στην πλατεία Θέμιδος, τη σημερινή Κεντρική Πλατεία, συνέρρευσαν χιλιάδες λαού για να πανηγυρίσουν τη λευτεριά. Η νικήτρια ίλη του Λεωνίδα, το ηρωικό 30 Σύνταγμα του Αραβίδα και του Ζιώγα, αποθεώνονται. Οι ομιλίες των Παπαϊωάννου, Κασσάνδρα, Μπουκουβάλα και Καραγιώργη, γίνονται δεκτές με συνθήματα, τραγούδια και συγκίνηση. Οι φοβερές καταστροφές, οι τελευταίες ανατινάξεις, οι χιλιάδες θυσίες του λαού ξεχάστηκαν, χαλάλι για τη λευτεριά.
Πόσο επίκαιρη είναι σήμερα η μελέτη της σύγχρονης ιστορίας της χώρας μας και της ίδιας της πόλης μας, ιστορίας γεμάτης αγώνες και διδάγματα καθόλου μουσειακά, αλλά ζωντανά και γόνιμα!
Συλλογικός, όχι μοναχικός αγώνας, οργανωμένος και όχι αυθόρμητα τυχαίος, και, ίσως το σπουδαιότερο, με συγκεκριμένους στόχους που καθορίζονται από το ταξικό- λαϊκό συμφέρον. Ας σκεφτούμε: Ε.Α.Μ., Ε.Λ.Α.Σ., Ε.Π.Ο.Ν., Εθνική Αλληλεγγύη, ήταν οι οργανώσεις, που με πυρήνα το Κ.Κ.Ε. οργάνωσαν το λαό και τον κράτησαν ζωντανό ενάντια σε ασύγκριτα ισχυρότερους εχθρούς. Οι στόχοι, εκλαϊκευμένοι και μέσα στις πραγματικές ανάγκες, διατυπώνονταν απλά και εξέφραζαν αυτά που ζητούσαν από τον απλό αγρότη και εργάτη, τη γυναίκα του χωριού και της πόλης, τη νεολαία, μέχρι τους ανθρώπους του πνεύματος και της Τέχνης: να ζήσει ο λαός, θάνατος στο φασισμό, λαοκρατία, δικαιοσύνη.
Υπάρχει τίποτε που δεν παραπέμπει στο σήμερα; Ο λαός μας βρίσκεται πάλι σε ύψιστο κίνδυνο αφανισμού. Φτώχεια, πείνα, περιθωριοποίηση, κατάλυση κάθε κατάκτησης, κατάργηση κάθε οικονομικού, κοινωνικού δικαιώματος, ακόμα και στην υγεία και την παιδεία, ήδη χτυπούν τη μεγάλη πλειοψηφία των λαϊκών στρωμάτων και όχι μόνο την εργατική τάξη αλλά και την αγροτιά, και τα μεσαία στρώματα. Το επιχείρημα της άρχουσας τάξης, της αστικής, άσχετα αν είναι ελληνική ή ξένη, είναι ότι τα μέτρα αυτά παίρνονται για τη σωτηρία μας! Στην πραγματικότητα βυθίζουν όλο και πιο βαθιά το λαό στη μιζέρια και την οπισθοδρόμηση. Οι αυθόρμητες αντιδράσεις, όσο ηρωικές κι αν είναι ότι, οι αμυντικοί αγώνες, δεν μπορούν να έχουν αποτέλεσμα. Απαιτείται πια αντεπίθεση του λαού μας, για να κερδίσει όσα του στερούν. Και δεν μπορούν αυτά παρά να είναι η λαϊκή εξουσία και λαϊκή οικονομία με απεξάρτηση από την Ε.Ε. και το ΝΑΤΟ. Αυτοί οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν μόνο με την οργάνωση σε καθαρά ταξικούς φορείς, συνδικαλιστικούς και πολιτικούς, αλλά με την απόφαση του καθενός να θυσιάσει το εφήμερο συμφέρον του για το μακροπρόθεσμο ταξικό, πατριωτικό όφελος. Και εδώ χρειάζεται η ενεργή συμμετοχή και όχι η «ανάθεση» σε άλλους, κόμματα και αρχηγούς, χαρισματικούς ή λαϊκιστές, που χαϊδεύουν αυτιά και τάζουν να λύσουν τα προβλήματα μόνο με διαπραγματεύσεις ή με την τυφλή βία. Δεν χωράει διαπραγμάτευση με τον δήμιο και αυτό το είχαν καταλάβει οι Έλληνες το 1940 και πρέπει να το επιβάλουμε και σήμερα. Δεν λύνονται προβλήματα αν «ξεμπλέξουμε με τους διεφθαρμένους πολιτικούς». Το ζήτημα είναι η αλλαγή του ίδιου του συστήματος, του καπιταλισμού.
Έτσι λοιπόν, το χτες μάς δείχνει πώς μπορούμε να πορευτούμε και σήμερα, τηρώντας τις αναλογίες. Τίποτε στην Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά πολλά μπορεί να μοιάζουν και να μας καθοδηγούν. Και εδώ μπαίνει και ο ρόλος της Παιδείας. Απ’ τη μια, της επίσημης, που αποσιωπά την πραγματική αναγκαιότητα της Ιστορίας και μάλιστα τη διαστρεβλώνει ξεδιάντροπα. Η επίσημη εκπαίδευση στην καλύτερη περίπτωση παρουσιάζει κάθε ηρωικό ξεσηκωμό ως ένα γεγονός εν κενώ, χωρίς αίτια ή συνέπειες, ως μια θαυμαστή φυσαλίδα σε έναν πολτό αδιάφορης καθημερινότητας. Λες και δεν προϋπήρξαν της Ελληνικής Επανάστασης του ’21 άλλες, αστικές επαναστάσεις και η θεωρία του Διαφωτισμού. Λες και η Μαρξιστική θεωρία, η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση και η ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης δεν ζέσταναν με το παράδειγμά τους τις καρδιές των λαών του κόσμου. Στη χειρότερη περίπτωση, αυτά όλα αντιστρέφονται και γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστούν ως ολοκληρωτισμοί, ως τυραννικά καθεστώτα (ας σκεφτούμε πόσο εύκολα ακόμα και η Γαλλική Επανάσταση αντιμετωπίζεται τελευταία σαν να ήταν μια περίοδος τρομοκρατίας και τυφλής, ανεξέλεγκτης βίας) και μάλιστα με τη βούλα της Ε.Ε., που ενθαρρύνει τον αντικομμουνισμό και προωθεί το ξαναγράψιμο της Ιστορίας. Από την άλλη, η λαϊκή εκπαίδευση, οι εκπαιδευτικοί που σέβονται το λαό μας, κομμάτι του και οι ίδιοι, πρέπει να αναδεικνύουν την ταξικότητα κάθε επανάστασης ή οργανωμένης εξέγερσης, να ενθαρρύνουν τους μαθητές τους να κάνουν τους αναγκαίους συσχετισμούς και να βγάζουν τα συμπεράσματα για τη δική τους ζωή και το δικό τους μέλλον. Μόνο έτσι θα αποκτήσουν νόημα οι αγώνες και οι νίκες του λαού μας, όπως αυτή η μεγάλη μέρα της απελευθέρωσης της Λάρισας στις 23 Οχτώβρη του ‘ 44.
