Μ.Ε. Λαγκουβάρδου
Ο τίτλος «Δεν έχουμε κυδώνια» είναι παρμένος απ΄ το ομώνυμο ποίημα του Ανδρέα Εμπειρίκου. Αναρωτιέται κανείς αν είναι τίτλος αυτός για ένα ποίημα. Το ότι δεν έχουμε κάποια στιγμή κυδώνια μπορεί να ενδιαφέρει την αγορά, αλλά πώς μπορεί η ποίηση να συγκινήσει τον αναγνώστη με ένα τέτοιο πεζό θέμα;
Ο Εμπειρίκος θα μπορούσε βέβαια να γράψει για οτιδήποτε έχουμε έλλειψη αλλά όχι ως ποιητής. Θα μπορούσε να γράψει πως δεν έχουμε πολιτικούς και πολιτική ή πως δεν έχουμε χρήματα, πως οι Έλληνες ξοδεύουμε τα όσα αποθέματα φυλάγαμε για μια έκτακτη ανάγκη, μια ξαφνική αρρώστια ή οτιδήποτε άλλο. Θα μπορούσε να γράψει για ό,τι λείπει σήμερα. Αλλά ο Εμπειρίκος, ως ποιητής, δεν είναι αυτό που θέλει να πει. Όταν τελειώσουν όλα όσα αντιλαμβάνεται κανείς με τη λογική, μόνον τότε ίσως αντιληφθεί τι είναι αυτό που η έλλειψή του μπορεί να συγκινήσει έναν ποιητή. Ο Εμπειρίκος δεν μιλάει σαν επιστήμων, αλλά σαν ποιητής. Θέλει να εκφράσει αυτό που δεν είναι φανερό στην εκπληκτική επιφανειακότητα της καθημερινής ζωής.
Διάλεξα τον τίτλο του ποιήματος του Εμπειρίκου, ως τίτλο του μικρού αυτού δοκιμίου, γιατί νιώθω πως σε κάποια ανάλογη δυσκολία με τη δική του βρίσκομαι κι εγώ και πολλοί άλλοι που υποφέρουν από την εκπληκτική ελαφρότητα του καθημερινού λόγου. Ο λόγος έχει χάσει την αξία του; Δεν μας εκφράζει πια; Τα ολοκληρωτικά συστήματα πολεμούν τον λόγο και τη σκέψη. Αντικαθιστούν τις λέξεις με τα αρχικά τους και τα ονόματα με αριθμούς. Ακόμα κι αν πω αυτό που πιστεύω ότι πραγματικά μας λείπει, η λογική θα το κατατάξει σε κάποια κατηγορία και θα ισοπεδώσει το νόημά του.
«Σ΄ ένα ορισμένο επίπεδο» γράφει ο Παύλος Ευδοκίμωφ στο βιβλίο του Η Πάλη με το Θεό, «ο στοχασμός προσεγγίζει την απαισιοδοξία, που κατατρώγει τις ρίζες της ζωής. Ο πολιτισμός εξελίσσεται και προκαλεί βαθιά ανισορροπία του ανθρωπίνου πνεύματος, κτυπά ταυτόχρονα με τα τεχνικά του δημιουργήματα και με την εκπληκτική επιφανειακότητα της φιλοσοφίας του πραγματισμού... Η άσκησις θα ήταν μάλλον η επιβαλλομένη ανάπαυσις, η πειθαρχία της ηρεμίας και της σιωπής, τακτικά κατά περιόδους, όπου ο άνθρωπος ξαναβρίσκει την ικανότητα να σταματήσει για την προσευχή και τον στοχασμό, ακόμα και μέσα στην καρδιά όλων των θορύβων του κόσμου, και προπαντός να αισθανθεί την παρουσία των άλλων... ουκέτι υμάς λέγω δούλους... υμάς είρηκα φίλους. Αυτός ο λόγος του Κυρίου αναγγέλλει την κατάσταση ενηλικιώσεως του ανθρώπου, όπου ο άνθρωπος ξεπερνά τον άνθρωπο. Η πνευματική ζωή προσανατολίζεται προς τη θεία Φιλία».
Ο Εμπειρίκος δεν διάλεξε τα κυδώνια στην τύχη. Στη μυθολογία ο Κυδώνιος είναι ο βασιλεύς των φρούτων, όπως ο λέων είναι ο βασιλεύς των ζώων. Θέλει να πει πως αυτό που δεν έχουμε είναι το κορυφαίο, αυτό που όταν λείπει όλα χάνουν τη γεύση τους. Ο Εμπειρίκος επαναλαμβάνει με το σουρεαλιστικό τρόπο του τα λόγια του Κυρίου, «εσείς είστε το άλας του κόσμου. Αν το άλας διαφθαρεί με τι θα αλατιστεί;».
Ο Απόστολος Παύλος γράφει στους Θεσσαλονικείς, επειδή εσείς μένετε σταθεροί στην πίστη σας ζούμε κι είμαστε χαρούμενοι. Ένας φίλος μου με παρακινούσε να εκκλησιάζομαι τακτικά. Καθένας που πηγαίνει στην εκκλησία, στηρίζει την πίστη των άλλων, είπε.
