* Του Δημήτρη Μόσιαλου, Επίκουρου Καθηγητής του Τμήματος Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας
Χωρίς αμφιβολία η πολιτιστική κληρονομιά είναι από τα λίγα, ίσως τα ελάχιστα, συγκριτικά πλεονεκτήματα της ελληνικής οικονομίας. Τόσο η συντήρηση όσο και η ανάδειξη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς θα έπρεπε να είναι βασική στρατηγική επιλογή ιδιαίτερα στους σημερινούς χαλεπούς καιρούς.
Αλήθεια όμως από τι κινδυνεύει η πολιτιστική μας κληρονομιά; Το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι η ρύπανση του περιβάλλοντος (π.χ. ατμοσφαιρικοί ρύποι), οι βανδαλισμοί ή απλώς η αδιαφορία…σωστά αλλά όχι μόνο... οι μικροοργανισμοί όπως οι μύκητες και τα βακτήρια βρίσκονται παντού και μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται βιοαλλοίωση καταστρέφουν, πολλές φορές χωρίς καν να το αντιλαμβανόμαστε παρά μόνο όταν είναι αργά, μνημεία και αντικείμενα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Ιστορικά χειρόγραφα και βιβλία, τοιχογραφίες, μουσειακά εκθέματα, μαρμάρινα και ξύλινα τμήματα των ιστορικών μας κτιρίων πέφτουν «θύματα» των μικροοργανισμών. Πώς όμως οι μικροοργανισμοί καταστρέφουν τα μνημεία και τα αντικείμενα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς; Πολύ απλά τα χρησιμοποιούν ως τροφή! Ας χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα των ιστορικών χειρόγραφων και βιβλίων: Το χαρτί αποτελείται κυρίως από κυτταρίνη μια πολύ διαδεδομένη ένωση φυτικής προέλευσης (πόσα κακόμοιρα δεντράκια έχουν γίνει χαρτί υγείας και τετράδια !) άρα οποιοσδήποτε μύκητας και βακτήριο που παράγει μια κατηγορία ενζύμων που λέγονται κυτταρινάσες θα προσβάλει το χαρτί κάνοντας ένα λουκούλλειο γεύμα!
Υπάρχει τρόπος να σταματήσουμε το «μεγάλο φαγοπότι» των αχόρταγων μικροοργανισμών; Για να κερδίσεις ένα πόλεμο πρέπει να ξέρεις καλά ποιος είναι και τι μπορεί να κάνει ο εχθρός σου. Ποια είδη μυκήτων και βακτηρίων βιοαλλοιώνουν τα ιστορικά μας χειρόγραφα και πώς; Μέχρι πρότινος η απάντηση κάθε άλλο παρά προφανής ήταν.
Ευτυχώς κάτι αλλάζει. Για πρώτη φορά στο Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας χρησιμοποιήσαμε μεθόδους και τεχνικές μοριακής βιολογίας για να χαρακτηρίσουμε και να αναλύσουμε τις μικροβιακές κοινότητες που προσβάλλουν και καταστρέφουν το χαρτί ελληνικών ιστορικών χειρόγραφων του 19ου και 20ου αιώνα. Άρα αρχίζουμε να μαθαίνουμε ποιος είναι ο εχθρός! Φυσικά μένει να τον μελετήσουμε για να δούμε το πώς καταστρέφει το χαρτί. Ωραία και μετά; Μετά χρησιμοποιώντας τη γνώση αυτή μπορούμε να καταστρώσουμε στρατηγικές παρακολούθησης και πρόληψης ώστε να μην αφήσουμε τους μικροοργανισμούς να αρχίσουν καν το φαγοπότι ή στην περίπτωση που δυστυχώς αυτό έγινε να καταστείλουμε την ανάπτυξή τους στο χαρτί με τη χρήση κατάλληλων βιοκτόνων.
Και να μην ξεχνάμε ότι ανάλογες μελέτες μπορούν να γίνουν σε οποιοδήποτε μνημείο ή αντικείμενο πολιτιστικής κληρονομιάς έτσι ώστε αυτά να προστατευθούν από τη βιοαλλοίωση για το καλό των μελλοντικών γενεών αλλά και της τσέπης μας...
