Από τον Κων/νο Αθ. Οικονόμου
Ο Βόγιατζερ2 (Voyager=ταξιδιώτης) είναι μία μη επανδρωμένη διαπλανητική διαστημοσυσκευή, βάρους 719,9 κιλών, που εκτοξεύτηκε στις 20/8/1977, στο πλαίσιο του Προγράμματος Βόγιατζερ για την εξερεύνηση των εξωτερικών πλανητών του ηλιακού μας συστήματος. Είναι πανομοιότυπος με τον Βόγιατζερ1, που εκτοξεύτηκε λίγες μέρες αργότερα. Τα δυο σκάφη επισκέφτηκαν τον Δία και τον Κρόνο, με διαφορά λίγων μηνών. Ο δίδυμός του (1), πραγματοποίησε ένα κοντινό πέρασμα από τον δορυφόρο του Κρόνου, Τιτάνα και στη συνέχεια συνέχισε σε πορεία που τον οδηγούσε έξω από το ηλιακό σύστημα, όμως ο Βόγιατζερ2 ακολούθησε διαφορετική τροχιά που του επέτρεψε να μείνει στην εκλειπτική και έτσι να συνεχίσει το ταξίδι του στο ηλιακό σύστημα, εξερευνώντας για πρώτη φορά τον Ουρανό και τον Ποσειδώνα. Το Βόγιατζερ2 θεωρείται η πιο επιτυχημένη διαστημοσυσκευή έως τώρα, γιατί επισκέφθηκε τέσσερις πλανήτες, δυο από τους οποίους εξερευνήθηκαν για πρώτη φορά, και πολλούς από τους δορυφόρους τους, μελετώντας τους με μια πληθώρα οργάνων και επεκτείνοντας έτσι σε υψηλό βαθμό τις γνώσεις μας για την εξώτερη περιοχή του ηλιακού μας συστήματος. Ανακάλυψε δακτυλίους, δορυφόρους, ηφαίστεια σε παγωμένους δορυφόρους και έναν πιθανό υπόγειο ωκεανό στην Ευρώπη, δορυφόρο του Δία. Οι αντιλήψεις για το σχηματισμό, τη δομή και την εξέλιξη του ηλιακού συστήματος άλλαξαν ριζικά μετά από το ταξίδι του, που εκμεταλλεύτηκε μια σπάνια γεωμετρική διάταξη των εξωτερικών πλανητών [συμβαίνει κάθε 176 χρόνια] που έδωσε τη δυνατότητα ενός γρήγορου ταξιδιού από τον ένα στον άλλο με τη χρήση βαρυτικής προώθησης.
Η ΑΠΟΣΤΟΛΗ: Το αρχικό όνομα των διαστημοσυσκευών ήταν Μάρινερ11 και Μάρινερ12. Μετονομάστηκαν έξι μήνες πριν την έναρξη της αποστολής. Ο Βόγιατζερ2 εκτοξεύτηκε στις 20/8/1977 από το ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα με το πύραυλο-φορέα Τιτάν-Κένταυρος. Δεκάξι μέρες αργότερα εκτοξεύτηκε και ο Βόγιατζερ1, που ακολουθώντας ταχύτερη τροχιά έφτασε πρώτος στον Δία και τον Κρόνο. Το προσωπικό της αποστολής αντιμετώπισε ένα πρόβλημα με την εκτόξευση του Βόγιατζερ1 κι έτσι ξέχασε να στείλει στον Βόγιατζερ2 την εντολή για την ενεργοποίηση της κεραίας υψηλής απολαβής. Ευτυχώς, οι τεχνικοί μπόρεσαν σύντομα να επικοινωνήσουν μέσω της κεραίας χαμηλής απολαβής και να διορθώσουν το λάθος τους. Όμως, μερικούς μήνες αργότερα, μια βλάβη στον κύριο δέκτη του σκάφους επέβαλε τη χρήση του εφεδρικού, που όπως διαπιστώθηκε ήταν ελαττωματικός, κάτι που επέβαλε τον επαναπρογραμματισμό του σκάφους προκειμένου να γίνεται ανεμπόδιστη επικοινωνία. Τελικά και αυτό το πρόβλημα ξεπεράστηκε και ο Βόγιατζερ2 έφτασε στον Δία, πρώτο σταθμό του ταξιδιού του, στις 9/7/1979, περνώντας σε απόσταση 570.000 χιλιομέτρων. Συμπλήρωσε τη μελέτη των δακτυλίων του Δία, που είχαν παρατηρηθεί ήδη από το Βόγιατζερ1 πιο πριν, και της ηφαιστειότητας στο δορυφόρο Ιώ [πρώτου σώματος εκτός Γης που διαπιστώθηκε ηφαιστειακή δραστηριότητα]. Στην πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη του ταξιδιού του, ο Βόγιατζερ2 αποκάλυψε ότι η επιφάνεια της Ευρώπης αποτελείτο από πάγο νερού, κάτω από τον οποίο πιθανότατα φιλοξενείται ένας ωκεανός. Φωτογράφισε αρκετούς ακόμα δορυφόρους, μελέτησε τη μαγνητόσφαιρα και τις ζώνες ακτινοβολίας του Δία και ακόμη ανακάλυψε το δορυφόρο Αδράστεια. Η κοντινότερη προσέγγιση στον Κρόνο σημειώθηκε στις 25/8/1981. Μελετήθηκε η σύσταση και συμπεριφορά της ατμόσφαιρας του πλανήτη και φωτογραφήθηκαν οι δορυφόροι του. Εκεί τα οπτικά όργανα μπλόκαραν προσωρινά, λόγω υπερβολικής χρήσης, πρόβλημα που ξεπεράστηκε στη συνέχεια. Το κύριο σημείο ενδιαφέροντος ήταν ο δορυφόρος του Κρόνου, Τιτάνας, που ήταν ήδη γνωστό ότι περιβαλλόταν από ατμόσφαιρα. Η λεπτομερής μελέτη του θα απαιτούσε ένα κοντινό πέρασμα, κάτι που θα άλλαζε την τροχιά του σκάφους διώχνοντάς το μακριά από την εκλειπτική. Ευτυχώς ο στόχος αυτός επιτεύχθηκε από τον Βόγιατζερ1, που έδωσε έτσι τη δυνατότητα στο δίδυμό του να συνεχίσει την πορεία του στους άλλους δυο γίγαντες αερίων, Ουρανό και Ποσειδώνα. Η ελάχιστη προσέγγιση του Ουρανού σημειώθηκε στις 24/1/1986, σε απόσταση 81.500 χιλιομέτρων. Ο Βόγιατζερ2 φωτογράφισε αρκετούς από τους σκοτεινούς δορυφόρους του πλανήτη, ενώ ανακάλυψε 10 ακόμη, καθώς και δυο δακτύλιους. Η ατμόσφαιρα του πλανήτη δεν παρουσίασε καμία ιδιομορφία, σε αντίθεση με το μαγνητικό του πεδίο: ο άξονας του μαγνητικού πεδίου έχει κλίση 60 μοιρών σε σχέση με αυτόν του πλανήτη, και ως αποτέλεσμα η μαγνητόσφαιρα συστρέφεται στο μήκος της ελικοειδώς. Ο δορυφόρος Μιράντα, με τη σειρά του, αποκάλυψε μια εξαιρετικά περίεργη δομή, που υπονοεί ότι στο παρελθόν είχε θρυμματιστεί από κάποια σύγκρουση και κατόπιν επανασυγκολλήθηκε λόγω βαρύτητας. Τελευταίος σταθμός του Βόγιατζερ2 ήταν ο Ποσειδώνας, τον οποίο προσπέρασε στις 25/8/1989 σε απόσταση 4.950 χιλιομέτρων από τον Βόρειο Πόλο του. Το μεγάλο ταξίδι στους εξωτερικούς πλανήτες έκλεισε με μερικές από τις πιο εντυπωσιακές ανακαλύψεις. Αντίθετα με αυτά που περίμεναν οι επιστήμονες, δεδομένης της μεγάλης απόστασης του πλανήτη από τον Ήλιο, στον Ποσειδώνα παρατηρήθηκε μια εξαιρετικά δυναμική ατμόσφαιρα, με τους πιο ισχυρούς ανέμους του ηλιακού συστήματος, σύννεφα μεθανίου και μια Σκοτεινή Κηλίδα, συγκρίσιμη σε μέγεθος με την Κόκκινη Κηλίδα του Δία. Ο Βόγιατζερ επιβεβαίωσε την ύπαρξη τριών δακτυλίων, ενώ ανακάλυψε αρκετούς ακόμα, καθώς και έξι μικρούς δορυφόρους. Στον δορυφόρο Τρίτωνα, ο Βόγιατζερ ανακάλυψε μια αραιή ατμόσφαιρα και πίδακες αζώτου και μεθανίου από το εσωτερικό του, αποδείξεις ηφαιστειακής δραστηριότητας σε θερμοκρασία κοντά στο απόλυτο μηδέν [44οΚ].
ΠΡΟΣ ΤΟ «ΒΑΘΥ» ΔΙΑΣΤΗΜΑ: Ο Βόγιατζερ2 σήμερα βρίσκεται σε πορεία που θα τον βγάλει στο μέλλον εκτός ηλιακού συστήματος. Οι πυρηνικές γεννήτριες του σκάφους θα συνεχίσουν να λειτουργούν μέχρι το 2020, οπότε θα τερματιστεί και η λειτουργία του. Προς το παρόν συνεχίζει να μελετά την ηλιόσφαιρα, ενώ πλέον βρίσκεται κοντά στα όρια της ηλιόπαυσης. Τον Αύγουστο του 2011 βρισκόταν σε απόσταση 14.500.000.000 χιλιομέτρων περίπου (ή 95 AU) από τον Ήλιο, από τον οποίο απομακρύνεται με ταχύτητα περίπου 3,3 AU [1 AU είναι η απόσταση Ηλίου-Γης] το χρόνο. Ήδη, το 2013, ξεπέρασε πιθανώς και τα όρια της ηλιόπαυσης στα 100 AU]. Ο Βόγιατζερ2 ταξιδεύει ασταμάτητα 36 ολόκληρα χρόνια (!) και αν μπορούσε να παραμείνει στην πορεία του θα χρειαζόταν ακόμη 296.000 χρόνια για να περάσει σε απόσταση 4,3 ετών φωτός από τον «γειτονικό» Σείριο!
ΣΟΥΒΕΝΙΡ ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ: Όπως και ο δίδυμός του, ο Βόγιατζερ2 μεταφέρει έναν δίσκο από χρυσό και έναν χαιρετισμό προς τα... τυχόν νοήμονα όντα που ίσως συναντήσουν κάποτε το σκάφος [η εξωγήινη ζωή αποτελεί ακόμη τη «λυδία λίθο» της αναζήτησης ορισμένων αστρονόμων!]. Ο δίσκος περιλαμβάνει ήχους, μουσική και 115 εικόνες από τον πλανήτη Γη.
Ο Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου είναι δάσκαλος στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας – συγγραφέας.
