* Του Γιάννη Εμμ. Κουτσογιαννούλη, δικηγόρου ε.τ., πτυχιούχου Πολιτικών Επιστημών
Σε διάστημα 24 ετών, από την πτώση της Βαστίλλης μέχρι τη μάχη της Λειψίας ( 1813 ), η Ευρώπη είδε κοινωνικούς και πολιτικούς θεσμούς να καταρρέουν. Στην απολυταρχία αντιτάχθηκαν φιλελεύθερες ιδέες, η αριστοκρατία έχασε πολλά από τα προνόμιά της και η άνοδος της αστικής τάξης επέφερε διαρθρωτικές αλλαγές στις ευρωπαϊκές κοινωνίες.
Έκτοτε όμως, άρχισε μία αντίστροφη πορεία με την τάση των ανακτοβουλίων να επαναφερθούν τα πράγματα στην προ της Γαλλικής Επανάστασης κατάσταση, δηλαδή ισορροπία τάξεων στο εσωτερικό και δυνάμεων στις μεταξύ των χωρών σχέσεις. Την ήττα του Ναπολέοντα ακολούθησε σύναψη συνθήκης ειρήνης στην πόλη Chaumont της Α. Γαλλίας στις 9.3.1814 μεταξύ των νικητριών δυνάμεων, Αγγλίας-Ρωσίας-Πρωσίας-Αυστρίας, αμυντικού και επιθετικού χαρακτήρα, όπου με την πρωτοβουλία του Άγγλου λόρδου Castlereagh ( Kάσλρη ) δημιουργήθηκε το Διευθυντήριο των Μεγάλων Δυνάμεων ( Directoire ). Ακολούθησε η συνθήκη του Fontainebleau ( Φονταινεμπλώ ) -12.4.1814 - με την παραίτηση του Ναπολέοντα από τον θρόνο και την εξόρισή του στη νήσο Έλβα, στη συνέχεια η Α΄ συνθήκη των Παρισίων, 30.5.1814, μεταξύ της Αγγλίας – Ρωσίας- Πρωσίας – Αυστρίας- Πορτογαλίας- Ισπανίας και Σουηδίας από τη μια μεριά και της Γαλλίας από την άλλη, με τρομερά επώδυνους όρους για την ηττηθείσα και το συνέδριο της Βιέννης ( ΟΚΤ 1814 – ΙΟΥΝ 1815 ) με τη συμμετοχή όλων των ιερών τεράτων της εποχής της ευρωπαϊκής πολιτικής και διπλωματικής σκηνής.
Για τη Ρωσία συμμετέσχε ο τσάρος Αλέξανδρος Α΄, ο κόμης Νesselrode, o πρέσβης Pozzo di Borgo και ο Ιωάννης Καποδίστριας. Για την Αυστρία ο αυτοκράτορας Ιωσήφ Α΄ και ο καγκελάριος Clemens von Metternich. Για την Αγγλία ο λόρδος Castlereagh, για την Πρωσία ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος Γ΄ και ο πρίγκιπας Κάρολος Hardenberg και για τη Γαλλία η μεγαλύτερη διπλωματική προσωπικότητα του 19ου αιώνα ο Charles Maurice Talleyrand- Perigord. Ο Ταλλεϋράνδος στο συνέδριο προσέβαλε τον όρο «Σύμμαχοι» και παρ’ ολίγο να καταστήσει την ηττηθείσα Γαλλία νικήτρια. Σύμμαχοι; Εναντίον ποίου; Της Γαλλίας του Ναπολέοντα που δεν υφίστατο πια; Όμως η πορεία των γεγονότων, δηλαδή η δραπέτευση του Ναπολέοντα απ’ τη νήσο Έλβα, η απόβασή του στη Νίκαια την 1.3.1815 και η είσοδός του στο Παρίσι μετά από μερικές ημέρες ανέτρεψαν όλα τα διαπραγματευτικά ατού της Γαλλίας. Η Β΄ δε συνθήκη των Παρισίων, 20.11.1815, μεταξύ της Αγγλίας-Ρωσίας-Πρωσίας-Αυστρίας, που ακολούθησε τη μάχη του Βατερλώ και έστειλε τον Ναπολέοντα στην εξορία στο νησί της Αγίας Ελένης, όπου και απεβίωσε το 1821 σε ηλικία 52 ετών, διέλυσε εν τοις πράγμασι τη Γαλλία και δημιούργησε απίστευτα αρνητική στάση του Διευθυντηρίου της Ευρώπης ενάντια σε οποιοδήποτε απελευθερωτικό ή κοινωνικό κίνημα.
Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων συνήφθη μυστική συνθήκη για σύσταση της περίφημης Ιεράς Συμμαχίας- Συνέδριο Aix-La-Chapelle (σημερινό Aachen) και εκδόθηκε ένα άκρως αντιδραστικό ανακοινωθέν με αναφορά στην αρχή της συλλογικής ασφαλείας (δηλαδή συλλογικής παρέμβασης και επέμβασης) που μειονεκτούσε όμως στο ότι δεν προέβλεπε σχέδιο εκτέλεσης της συλλογικής ασφάλειας.
Στο περιβάλλον λοιπόν αυτό ξεκίνησε δειλά δειλά η Ελληνική Εθνοεξέγερση. Η στάση των ευρωπαϊκών κρατών σχετικά με το ελληνικό ζήτημα στα συνέδρια του Λάιμπαχ και της Βερόνα με προτροπή του Μέττερνιχ ήταν τελείως αδιάφορη. Η στάση αυτή έδινε τον χρόνο στον Σουλτάνο Μαχμούτ Β’ να διακανονίσει τις διαφορές του με τον Αλή πασά και να ασχοληθεί μετά από αυτό απερίσπαστος με τους Έλληνες. Η μεν Ρωσία που θεωρούνταν μετά τις συνθήκες του Κιουτσούκ-Καϊναρτζή ( 1774 ) και του Βουκουρεστίου ( 1812 ) η φυσική προστάτιδα των Ορθοδόξων, διήγε φάση συντηρητισμού, ο δε τσάρος Αλέξανδρος Α’, που έτρεμε κάθε είδους εξέγερση, αποκήρυξε με βδελυγμία την ελληνική επανάσταση και τον ηγέτη της. Η Γαλλία ήταν μάλλον φιλότουρκη, η Πρωσία ακολουθούσε τη γραμμή της Ρωσίας και η Αγγλία θεωρούσε ότι ισχυρή Οθωμανική αυτοκρατορία αποτελούσε φραγή στα Ρωσικά σχέδια για κάθοδο στη Μεσόγειο.
Με τον θάνατο όμως του Κάσλρη ( 1827 ) επήλθε βαθμιαία τροποποίηση των αγγλικών στόχων σε σχέση με τη Ιερά Συμμαχία και τους επαναστατημένους λαούς. Ο λόρδος Canning που εμφανιζόταν υπέρμαχος για την ελευθερία των Ισπανών δεν ήταν δυνατό να χαράξει διαφορετική πολιτική για το ελληνικό ζήτημα. Το 1823 αναγνωρίσθηκαν για πρώτη φορά de facto οι Έλληνες σαν εμπόλεμοι και χορηγήθηκε δάνειο με τοκογλυφικούς όρους, ΑΛΛΑ ΔΑΝΕΙΟ ( 1824-1825 ). Το Ρωσικό σχέδιο προέβλεπε τη δημιουργία τριών ηγεμονιών υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου ( Ανατολική Ελλάς – Δυτική Ελλάς, Ήπειρος, Ακαρνανία, Νότιος Ελλάς, Πελοπόννησος, Κρήτη ) πράγμα που προκάλεσε την αγανάκτηση των Ελλήνων που ζήτησαν με επίσημο έγγραφο ( 27.5.1825 ) να τεθούν υπό την προστασία της Αγγλίας.
Μετά τον θάνατο του τσάρου Αλεξάνδρου Α΄ ο τσάρος Νικόλαος Α΄ και ο Κάννινγκ συνεφώνησαν στη δημιουργία ενιαίου κράτους υποτελούς στον Σουλτάνο, πράγμα που δέχθηκε η Υψηλή Πύλη με τη συνθήκη του Άκερμαν (1826) με βάση την οποία οι δύο δυνάμεις, Ρωσία και Αγγλία, από κοινού ή και κατά μόνας, θα μπορούσαν να επεμβαίνουν στην Ανατολή για ειρήνευση. Οι Άγγλοι όμως φοβούμενοι την υπεροχή των Ρώσων στην περιοχή προσπάθησαν να προσεταιρισθούν και άλλες δυνάμεις στη συμμαχία από τις οποίες μόνο η Γαλλία ανταποκρίθηκε. Έτσι το διμερές πρωτόκολλο του 1826 μεταβλήθηκε στο Λονδίνο (1827) σε τριμερή συνθήκη με την οποία όμως δεν καθορίζονταν εδαφικά όρια για την Ελλάδα.
Η εμπλοκή των δυνάμεων στο ελληνικό ζήτημα δημιούργησε διαφοροποίηση στον πληθυσμό αναφορικά με το ποια από αυτές θα ήταν πραγματικά αρωγός στον αγώνα. Πολύ νωρίς είχαν δημιουργηθεί τρία κόμματα, το Αγγλόφιλο με τον Μαυροκορδάτο, το Γαλλόφιλο με τον Κωλέττη, γιατρό από την Ήπειρο και το Ρωσόφιλο με τον Κολοκοτρώνη. Μετά τον θάνατο του Κάννινγκ (1827) η Υψηλή Πύλη αρνήθηκε να συμμορφωθεί με την υπογραφείσα συνθήκη πράγμα που οδήγησε τον στόλο των Δυνάμεων στην Ελλάδα ( Codrington, de Rigny, Heyden ) και τον καταποντισμό του τουρκοαιγυπτιακού στόλου στον κόλπο του Ναυαρίνου - ναυμαχία του Ναυαρίνου ΟΚΤ 1827. H νίκη αυτή χαιρετίσθηκε με ενθουσιασμό από τους φιλελεύθερους της Γαλλίας ενώ αντίθετα στην Αυστρία χαρακτηρίσθηκε τραγικό γεγονός!
Τον Δεκέμβριο 1827 αποχώρησαν από την Κωνσταντινούπολη οι πρέσβεις των Δυνάμεων και εγκαταστάθηκαν στον Πόρο όπου άρχισε υπεράνθρωπη διπλωματική προσπάθεια του Ιωάννη Καποδίστρια για τη διεθνή υπόσταση της Ελλάδας και τον καθορισμό ορίων του νέου κράτους. Ο Καποδίστριας ανέλαβε κυβερνήτης τον Ιανουάριο 1828 για επτά έτη. Τον Σεπτέμβριο 1828 επειδή και πάλι η Πύλη δεν εφήρμοζε τη συνθήκη του Άκερμαν τα γαλλικά στρατεύματα υπό τον στρατηγό Maison εισήλθαν στην Πελοπόννησο. Με τη συνδιάσκεψη του Λονδίνου (22.3.1829 ) το σχέδιο για το νέο κράτος έφθανε μέχρι την γραμμή Βόλου- Άρτας και περιελάμβανε τις Κυκλάδες, την Εύβοια και τα νησιά γύρω από την Πελοπόννησο, υποτελές όμως στον Σουλτάνο. Η Κρήτη και η Σάμος έμεινα εκτός ορίων.
Τελικά οι Δυνάμεις αποφάσισαν δημιουργία ανεξάρτητου κράτους αλλά με στενότερα όρια πολύ πιο κάτω από τη γραμμή Βόλου-Άρτας. Ο Καποδίστριας αγωνίσθηκε να επαναφέρει τα σύνορα στην γραμμή αυτή και αυτό επετεύχθη με τη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως -1832. Λίαν σημαντικό γεγονός για την εποχή σηματοδοτεί η υπογραφή στο Λονδίνο στις 3.2.1830 τριών πρωτοκόλλων από τις Δυνάμεις ( Αγγλία-Ρωσία-Γαλλία). Το πρώτο διεκήρυσσε την ανεξαρτησία της Ελλάδας υπό μοναρχικό πολίτευμα και καθόριζε τα σύνορα. Το δεύτερο όριζε σαν πρώτο βασιλιά της Ελλάδας τον πρίγκιπα Λεοπόλδο του Σαξ Κοβούργου, που παραιτήθηκε και ορίσθηκε μετά σαν βασιλιάς ο Όθων. Με το ίδιο πρωτόκολλο χορηγήθηκε στην Ελλάδα δάνειο 60.000.000 φράγκων. Το τρίτο πρωτόκολλο αφορούσε στα δικαιώματα των καθολικών στην Ελλάδα.
Το μικρό αλλά ανεξάρτητο πλέον κράτος αριθμούσε πληθυσμιακά 800.000 κατοίκους.
