Από τον Νικόλαο Αθ. Παπαθεοδώρου
nikapap@hotmail.com
Σήμερα θα αναλύσουμε ένα χαρακτικό το οποίο δημοσιεύθηκε στην εβδομαδιαία αγγλική εφημερίδα TheIllustratedLondonNewsτην 1η Μαΐου 1897, απλωμένο σε δύο μεγάλεςσελίδες, στις 602-603, με τον τίτλο «Ο Διάδοχος της Ελλάδος και ο αδελφός του πρίγκιπας Νικόλαος διασχίζουν τους δρόμους της Λαρίσης»Χαράκτης της εικόνας είναι ο SeppingsWright, ειδικός καλλιτέχνης όπως αυτοαποκαλείται, απεσταλμένος της εφημερίδας του Λονδίνουστομέτωπο του πολέμου.
Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια του ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, εφημερίδες και περιοδικά της Ευρώπης και της Αμερικής, κατακλύστηκαν από ανταποκρίσεις για την πορεία της πολεμικής σύρραξης. Οι ανταποκρίσεις αυτές συνοδεύονταν από χαρακτικά και φωτογραφίες, τα οποία κατέγραφαν στιγμιότυπα από τις πολεμικές επιχειρήσεις και μερικές φορές απεικόνιζαν σκηνές από τη ζωή στη Λάρισα, η οποία την περίοδο εκείνη έσφυζε από κίνηση, λόγω της συγκέντρωσης μεγάλου αριθμού στρατευμάτων και της παρουσίας εδώ του πολεμικού στρατηγείου, υπό τον διάδοχο του θρόνου Κωνσταντίνο. Οι εντυπώσεις τους όμως για τη Λάρισα είναι αντιφατικές. Π. χ.
Ο Γάλλος HenriTurot, απεσταλμένος της εβδομαδιαίας παρισινής εφημερίδας LeMondeIllustre, γράφει στο βιβλίο του[1]: «...Η μικρή πολιτεία της Λάρισας είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Έχει κρατήσει την τουρκική όψη της και λαμποκοπά στον ήλιο, υψώνοντας προς τον φωτεινό ουρανό τις μυτερές κορυφές των μιναρέδων της. Αποθαυμάζω τις όχθες του Πηνειού, όπου είναι κτισμένα χαριτωμένα σπίτια με όμορφους κήπους, όπως και τη γραφικότατη γέφυρα, με το κομψό τζαμί στη μια άκρη της»
Ο Άγγλος CliveBigham, ανταποκριτής των Times του Λονδίνου στο τουρκικό μέτωπο του πολέμου γράφει[2]: «...Τα ίχνη της κλασικής περιόδου της πόλεως έχουν σχεδόν καταστραφεί ολοκληρωτικά και η πυκνή και δεσπόζουσα παρουσία των μιναρέδων επιβεβαιώνει την αντίληψη ότι ο ισλαμισμός παραμένει ακόμα για τα καλά στη Θεσσαλία. Το πράσινο τέμενος[3] κοντά στη δυτική πύλη, υπερέχει σε αρχιτεκτονική ομορφιά από οτιδήποτε άλλο στην πόλη και αυτό οφείλεται στα ενδιαφέροντα μουσουλμανικά στοιχεία που εμφανίζει».
Ο Άγγλος KinnairdRose απεσταλμένος του πρακτορείου Reuter[4], έχει διαφορετική άποψη για τη Λάρισα: «...Εκ πρώτης όψεως η πόλη έχει ανατολίτικη εμφάνιση, με τριάντα μιναρέδες οι οποίοι προβάλλουν τα μυτερά και κυλινδρικά σχήματά τους πάνω από τα πυκνοκατοικημένα σπίτια. Έξω από τα τείχη, στο δυτικό άκρο της πόλεως βρίσκονται οι στρατώνες, οι οποίοι μπορούν να φιλοξενήσουν μέχρι και 8.000 στρατιώτες. Το πλέον χαρακτηριστικό όμως στοιχείο της Λάρισας είναι η ακρόπολή της, πάνω στην οποία βρισκόταν ένα αμφιθέατρο, όταν η πόλη ήταν πρωτεύουσα της αρχαίας Θεσσαλίας. Μερικά ίχνη του αμφιθεάτρου είναι εμφανή ακόμα και σήμερα[5]... Ένα τραχύ μονοπάτι στη νοτιοδυτική πλευρά της ακροπόλεως, οδηγεί κατ’ ευθείαν κάτω στις όχθες του Πηνειού, ο οποίος εδώ περνά κάτω από μια παλιά όμορφη γέφυρα με εννέα οξύαιχμες αψίδες».
Ο Γάλλος εθελοντής στον πόλεμο του 1897 LoisFuster, στο βιβλίο του[6] όπου κατέγραψε τις εμπειρίες του πολέμου στον οποίον έλαβε ενεργό μέρος, γράφει για την πόλη μας: « Η Λάρισα είναι μια άσχημη πόλη, η οποία έχει διατηρήσει την τούρκικη μορφή της. Είναι βρώμικη, με στενούς και ανασκαμμένους δρόμους και χαμηλά σπίτια»(12).
Το σημερινό χαρακτικό παρουσιάζει την πορεία της άμαξας, η οποία φέρει τον διάδοχο Κωνσταντίνο και τον αδερφό του πρίγκιπα Νικόλαο μαζί με τους υπασπιστές τους, καθώς διασχίζει τους δρόμους της Λάρισας. Πρόκειται για μια μεγαλοπρεπή πομπή στην οποία συμμετέχει πλήθος κόσμου. Γυναίκες με τα καλά τους ρούχα, μεγάλοι άνδρες με φέσια, νεαρές κοπέλες με μακριές πλεξούδες, στρατιωτικοί κάθε βαθμού και ένας ιερέας δεξιά, στριμώχνονται πίσω από την πυκνά παρατεταγμένη στρατιωτική φρουρά, για νααντικρίσουν από κοντά το θέαμα. Η πομπή βρίσκεται στη στροφή προς έναν κεντρικό δρόμο. Προηγείται άγημα έφιππων στρατιωτικών και ακολουθεί η πριγκιπική άμαξα. Ο δρόμος τον οποίο διασχίζουν δε μπορεί να ταυτοποιηθεί εύκολα. Αν μελετήσει όμως κανείς προσεκτικά το χαρακτικό θα βρει ορισμένα καθοδηγητικά σημεία. Ένα ψηλό και εντυπωσιακό σε αρχιτεκτονική κτίριο αριστερά, με εξώστη και αναρτημένες πολλές ελληνικές σημαίες, στο βάθος ο θόλος κάποιου τεμένους με τον μιναρέ του, βαθιά στον ορίζοντα η κωνική απόληξη ενός βουνού και δεξιά ο ελεύθερος χώρος μιας πλατείας με δένδρα, μέσα στην οποία υψώνεται κάποιο μεγάλο κτίριο.
Πιστεύεται ότι η πομπή κινείται στο δρόμο της σημερινής οδού Κύπρου, στη συμβολή της με την Παπαναστασίου. Αριστερά είναι το ξενοδοχείο «Το Στέμμα»και πιο πίσω το τζαμί του Ομέρ μπέη. Στο βάθος διακρίνεται η κορυφή της Όσσας. Δεξιά είναι η κεντρική πλατεία με το μέγαρο των Δικαστηρίων. Η καταγραφή όλων αυτών δεν συμβαδίζει βέβαια με την πραγματική τους μορφή, όμως η χωροταξική τοποθέτηση είναι ακριβής. Πιστεύεται επομένως ότι ο καλλιτέχνης κατέγραψεεπί τόπου με το μολύβι τα κύρια σημεία του γεγονότος και εκ των υστέρων με οδηγό τη μνήμη του, η οποία αποδείχθηκε ότι δεν ήταν αλάνθαστη, συμπλήρωσε το υπόλοιπο σκηνικό.
------------------------------------------------------
[1].TurotHenri. L’InsurrectionCrétoiseetlaGuerreGreco-Turque. Paris (1898) και η ελληνική του μετάφραση: Η Κρητική Επανάσταση και ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, μετ. ΑβαγιανούΛόϊσκα, Αθήνα (1991).
[2]. Bigham Clive. With the Turkish Army in Thessaly. London (1897) σ. 61
[3]. Εννοεί το τζαμί του Χασάν μπέη. Φαίνεται ότι εντυπωσίαζε το πράσινο χρώμα των κιόνων από τον ατρακινό λίθο της Χασάμπαλης, σε αντίθεση με το μπλέ τζαμί της Κωνσταντινούπολης, όπου επικρατούσε το γαλάζιο.
[4]. Rose Kinnaird. With the Greeks in Thessaly. London (1897) και η ελληνική του μετάφραση: Με τους Έλληνες στη Θεσσαλία, μετ. Αναστάσιος Δαρβέρης, έκδ. Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας, Λάρισα (1997).
[5]. Ο δημοσιογράφος προφανώς εξέλαβε τα υπολείμματα του κοίλου του αρχαίου θεάτρου σαν αμφιθέατρο.
[6]. FusterLois. Guerre Gréco-Turque. Journal d’un volontaire. Montpellier (1897).
