Η κρίση στο Ελληνικό Χρηματιστήριο

Πριν 25 ακριβώς χρόνια

(Τελευταίο μέρος)

Από τον Σεπτεμβρίου 1999 με κεφαλαιοποίηση 212,8 δισ. ευρώ μέχρι τον αντίστοιχο μήνα του 2019, όταν η κεφαλαιοποίηση έφτασε στα 57,6 δισ., χάθηκαν στο χρηματιστήριο155,5 δισ. ευρώ.

Ποιοι έχασαν αυτά τα χρήματα; Τα έχασαν αυτοί που μπήκαν ή επανέλαβαν την είσοδο στο Χ.Α.Α. μετά τον Δεκέμβριο 1998. Ήταν οι αδαείς άπληστοι, που πίστεψαν ότι ήταν δυνατό το χρηματιστήριο της Αθήνας να υπερβεί ακόμη και τις 7.000 μονάδες. Κάποιοι, μάλιστα, έπεισαν παππούδες και γονείς να τους δώσουν τις οικονομίες μιας ζωής, που έγιναν στάχτη. Άλλοι δανείστηκαν από τράπεζες, την εποχή που ο δείκτης είχε περάσει τις 6.000 μονάδες, και έμειναν διά βίου χρεωμένοι. Πού πήγαν, όμως, τα δισεκατομμύρια που χάθηκαν;
Θα μεταφέρω στον αναγνώστη το προσωπικό μου αφήγημα, στο οποίο είχα από χρόνια καταλήξει, χωρίς κάποια γεγονότα να με πείσουν από τότε για το αντίθετο. Μάλλον το ενίσχυσαν. Ο μεγάλος, λοιπόν, όγκος πήγε στις τράπεζες, που υπήρξαν ανάδοχοι των οφειλετριών τους ανωνύμων εταιρειών. Ένα εκατομμύριο πεντακόσιες χιλιάδες Έλληνες και Ελληνίδες «έπαιξαν» στη χρηματιστηριακή ρουλέτα. Οι πολλοί στηριζόμενοι στις τράπεζες αναδόχους, ή στο… πουθενά αγόραζαν χαρτιά σε πολύ έως εξωφρενικά υψηλές τιμές. Ιδού ένα δείγμα. Με ονομαστική αξία 61 δραχμών αγοράστηκε μετοχή αρχές του ‘99 αντί 30.166 δραχμών η μία… Αυτό το νούμερο ανήκε στην «Α.Ε. Αθηναϊκές συμμετοχές», η μετοχή της οποίας έφτασε στα τάρταρα το 2003. Θεσσαλός έκανε την αγορά αυτήν από 200 κομμάτια. Αναγκάστηκε να τις διαθέσει τον Φεβρουάριο του 2001 αντί 542 δραχμών την κάθε μία. Χάθηκαν όλα σχεδόν τα χρήματα. Έχοντας διαθέσει το ιλιγγιώδες για την εποχή και άγνωστης προέλευσης ποσό [Σημ.: Είπε στον δικηγόρο του πως πίσω του κρύβονταν πολλοί] των 6.000.000 περίπου δραχμών, εισέπραξε ακαθάριστα χρήματα (καθώς πλήρωσε διπλή -αγοράς και πώλησης- προμήθεια στην ΕΛΔΕ) 108.400, χάνοντας 5.891.600 δραχμές. Τεράστια για την εποχή περιουσία. Ανάλογα συνέβησαν και με πολλές άλλες εταιρείες που αποδείχτηκαν αληθινές φούσκες, όπως ο Ερμής, η Εργάς, η Εσκιμό, η Αλκάρ κ.ά.
Κέρδισαν πάρα πολλά οι υπερχρεωμένες στις τράπεζες ανώνυμες εταιρείες, κάποιες στη Θεσσαλία, τις οποίες ξεχρέωσαν οι δανείστριες τράπεζες ως ανάδοχοί τους. Οι τελευταίες τα πρώτα χρήματα που έλαβαν (ό,τι εισπράττεται πηγαίνει στον λογαριασμό των αναδόχων) τα συμψήφισαν με τα χρέη των οφειλετριών τους. Μετά πήραν την προμήθεια της αναδοχής, αλλά και τις προμήθειες επί συναλλαγών των δικών τους ΕΛΔΕ. Είναι ζητούμενο, αν οι φούσκες που ξεχρεώθηκαν, έλαβαν στην κατοχή τους τυχόν αδιάθετες μετοχές. Αρκέστηκαν, μάλλον, στη θεόσταλτη εξόφληση των χρεών και τις ενεχυρίασαν για ύστερες χορηγήσεις προς τις ίδιες. Η συνέχεια του ιστορήματος; Οι τράπεζες εκποίησαν μελλοντικά όσο-όσο τα ενεχυριασμένα κομμάτια, για να καλυφθούν μελλοντικές απαιτήσεις τους. Είναι δυνατόν οι φούσκες να μη χρειάστηκαν κεφάλαια κίνησης; Αν αυτό συνέβη, τότε υπάρχει τραπεζική συμμετοχή στη ραγδαιότητα πωλήσεων και πτώσης του δείκτη μεταξύ 1999 και 2003, όταν ολοκληρώθηκε το κραχ.
Δεν είναι τυχαίο πως μετά την πρώτη τραπεζική ανακεφαλαιοποίηση από το τρίτο μνημόνιο στα τέλη Δεκεμβρίου 2015 μία μικρή ομάδα από 25 εταιρείες υψηλής κεφαλαιοποίησης αυτονομήθηκε από το σύνολο πραγματοποιώντας ξεχωριστό και κερδοφόρο δείκτη.
Ας θυμηθούμε τώρα πως μεταξύ 1999 και 2019 χάθηκαν διά παντός 155,5 δισ. ευρώ. Πού πήγαν τα λεφτά; Ποιοι τα πήραν; Το ερώτημα πλανάται και δεν έχει τεθεί απ’ ό,τι ξέρω στη δημόσια συζήτηση ούτε στη δικαιοσύνη. Η τελευταία έκανε έλεγχο σε 23 εταιρείες και 67 πρόσωπα για χειραγώγηση του χρηματιστηρίου μεταξύ ‘99-03. Πήγαν στο ακροατήριο 42 και αθωώθηκαν. Ύστερα από αναίρεση παραπέμφθηκε πίσω η δικογραφία για 36 άτομα. Οι έξι είχαν πεθάνει. Στη νέα πρωτόδικη δίκη υπήρξε πάλι απαλλαγή με ψήφους 2-1. Ασκήθηκε έφεση, αλλ’ απορρίφθηκε. Τελικά αθωώθηκαν όλοι το 2018.
Πιστεύω, όμως, πως σκάνδαλο υπήρξε. Όχι εκεί που αναζητήθηκε, δηλαδή στη λειτουργία του χρηματιστηρίου, όπου κι εκεί η επιτροπή κεφαλαιαγοράς λειτουργούσε πλήρως υποστελεχωμένη, δίχως, όμως, και αυτός ο πλημμελής έλεγχος να ερευνηθεί σε βάθος. Το μεγάλο ερώτημα είναι αλλού. Διερευνήθηκε ποτέ και από ποιους, αν οι εταιρείες, τις οποίες οι συστημικές τράπεζες έβαλαν κατά κύματα στο χρηματιστήριο, πραγματοποίησαν ποτέ τις επενδύσεις, που ήταν ο μοναδικός λόγος της δωρεάν άντλησης κεφαλαίων από τη χρηματιστηφιακή αγορά; Πρόκειται για 155,500.000.000 ευρώ, όσα τουλάχιστον και τα χρήματα που χάθηκαν από το ‘99 μέχρι το ‘19. Με άλλη πιο ενδιαφέρουσα προσέγγιση: Ψάχτηκαν κυρίως οι «φούσκες», όπως έχουν καθιερωθεί να λέγονται, που εισέπραξαν δισεκατομμύρια επί δισεκατομμυρίων μεταξύ ‘99-03, αν πραγματοποίησαν τις υπεσχημένες με τραπεζική εγγύηση επενδύσεις, που ήταν ο λόγος της αύξησης κεφαλαίου και εισόδου στο χρηματιστήριο; Αν είχαν γίνει επενδύσεις 155,5 δισ. ευρώ αυτά τα χρόνια ή κάπως αργότερα, η χώρα θα είχε αλλάξει. Αφετηρία αντίληψής μου το τσουνάμι των εισαγωγών. Δε διανοούμαι πως ξαφνικά οι εταιρείες, που έχουν εξαφανιστεί σήμερα από τον οικονομικό χάρτη, σκέφτηκαν ταυτόχρονα όλες μαζί να… επενδύσουν το ίδιο διάστημα. Το αφήγημά μου υπακούει και στα δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ που κάθε τράπεζα χωριστά διοχέτευσε στην κοινωνία από το 2000-2009. Από πού βρέθηκε ο τεράστιος αυτός όγκος ρευστού δεκάδων επί δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ, ώστε οι συστημικές τράπεζες να χορηγούν τη δεκαετία του 2.000 κατά «σύμπτωση» αμέσως μετά το κραχ σε εκατοντάδες χιλιάδες νοικοκυριά δάνεια επί δανείων ακόμη και για διακοπές, καθώς και δεκάδες εκατομμύρια χρεωστικές και πιστωτικές κάρτες. Προσέξτε το γλαφυρό σχήμα. Πρώτα σου παίρνω τζάμπα τα λεφτά σου στο χρηματιστήριο και μετά στα δανείζω με… ελληνοπρεπή τόκο να τα καταναλώσεις κατά πώς επιθυμείς. Αν κάτι χάσω προσωρινά, πάλι εσύ θα τα γυρίσεις, χωρίς να το καταλάβεις. Άκουσες έξυπνε Έλληνα αυτό που λέγεται «ανακεφαλαιοποίηση»; Λοιπόν. Η ανακεφαλαιοποίηση των συστημικών τραπεζών έγινε μετά το 2012, επειδή δάνειζαν χωρίς κριτήρια. Κατ’ αποτέλεσμα περιήλθαν στα πρόθυρα χρεοκοπίας μετά το 2009 και ο ελληνικός λαός τις ανακεφαλαιοποίησε από το 2012 μέχρι το 2016 τρεις φορές με 40 δισ. ευρώ από τα χρήματα των μνημονίων. Η ανακεφαλαιοποίηση αποδόθηκε στην απώλεια κεφαλαίων από το κούρεμα των κρατικών ομολόγων το 2012 κατά 53,5% με τραπεζική ζημία 37,7 δισ. ευρώ. Αν δεχθεί κάποιος τον ισχυρισμό, ας δώσει απάντηση για τα υπόλοιπα (155-37,5=) 117,5 δισ. ευρώ, που αντλήθηκαν από το χρηματιστήριο μεταξύ 1999 και 2019. Οι «απώλειες» των 155,5 δισ. ευρώ στο διάστημα αυτό ήταν απώλειες αδαών πολιτών και εισπράξεις ευφυών τραπεζιτών. Οι διάδοχοι των τελευταίων την πρώτη δεκαετία του αιώνα τον πακτωλό των χρημάτων αυτών τον διέσπειραν στην άφρονα κατανάλωση μιας κατά πολύ αφερέγγυας κοινωνίας. Τα περισσότερα δισεκατομμύρια έφυγαν στις παραγωγούς καταναλωτικών αγαθών αγορές της Δύσης. [Αυτές… που μας τα δάνεισαν αργότερα με τα μνημόνια]. Έτσι τροφοδοτήθηκε μαζί με τη συντροφία του Κ.Κ. η κρίση χρέους του 2009. Μαζεμένα τα είχα, μαζεμένα τα έγραψα. Ό,τι τροφοδοτεί τη σκέψη σας κρατείστε το.
Ας παρακαμφθεί δε και το γεγονός ότι οι απώλειες του κουρέματος ανακτήθηκαν πλήρως μέχρι το 2018.
Κέρδισαν οι συντηρητικοί παίκτες και γνώστες των χρ/κών συναλλαγών, καθώς και από αυτούς εκείνοι που τοποθετήθηκαν σε αμοιβαία κεφάλαια, παρακολουθώντας απλά την κίνηση του συγκεκριμένου αμοιβαίου («καλάθι» μετοχών πολλών και ισχυρών επιχειρήσεων). Αποκόμισαν και μεγάλα ποσά, τόσο στην άνοδο όσο και στην κάθοδο του δείκτη, οι χρηματιστηριακές, οι εταιρείες διαχείρισης αμοιβαίων κεφαλαίων και οι εταιρείες λήψης και διαβίβασης εντολών (ΕΛΔΕ), δηλαδή πάλι οι τράπεζες που είχαν το μετοχολόγιο των ΕΛΔΕ. Ήταν πάρα πολλά τα λεφτά. Πολύ περισσότερα από το μέσο ΑΕΠ της Ελλάδος τη δεκαετία του 2000. Ολόκληρο και περισσότερο το ακαθάριστο ετήσιο εισόδημα.
Με αφορμή τον μεγάλο θόρυβο για το (εντός ή εκτός εισαγωγικών) σκάνδαλο του χρηματιστηρίου ασκήθηκαν αμέσως το 1999 διώξεις εναντίον των επικεφαλής 23 εταιρειών για απάτη λόγω χειραγώγησης συναλλαγών και για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομη δραστηριότητες (ξέπλυμα). Η δίωξη για ξέπλυμα ήταν παράνομη, επειδή ειδικός νόμος επέτρεπε αγορές μετοχών χωρίς προηγούμενο έλεγχο «πόθεν έσχες», για να τονωθεί η οικονομική δραστηριότητα και διαχυθεί στην αγορά χρήμα προς τόνωση των επενδύσεων. Γιατί «των επενδύσεων»; Επειδή το σύνολο των Α.Ε. που εισήλθαν και εισέρχονται σε κάθε χρηματιστήριο εισέρχονται με μοναδικό λόγο τις επενδύσεις και την άντληση φθηνού χρήματος γι’ αυτές. Γι’ αυτό γίνεται η αύξηση του κεφαλαίου τους. Και με φόντο αυτήν την αύξηση συγκεκριμένων επενδύσεων που αναλύονται στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς επιχειρείται η είσοδος στο χρηματιστήριο και γίνονται οι εγγραφές στις τράπεζες από υποψήφιους αγοραστές, μεταξύ των οποίων γίνεται αναλογική κατανομή, όταν το ολικό ποσό εγγραφών και καταθέσεων είναι μεγαλύτερο του αιτουμένου ποσού. Το μη καλυπτόμενο με μετοχές ποσό επιστρέφεται στον αγοραστή με κατάθεση στον τραπεζικό του λογαριασμό. Απλά τα γράφω, επειδή είναι σοβαρό στοιχείο γνώσης η λειτουργία του χρηματιστηρίου αξιών.