To Δημόσιο αλλάζει, το «bonus system» έρχεται...

* Από τον Χάρη Ανδρεόπουλο

Το ζήτημα της παραγωγικότητας του ανθρώπινου δυναμικού αποτελούσε ανέκαθεν πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης, όπως και η επιθυμία για βελτίωση των υπηρεσιών της.

Η λειτουργία του δημοσίου τομέα εξαρτάται άμεσα από την απόδοση των εργαζομένων του και οι πολίτες, με βάση τον βαθμό ικανοποίησής τους, αξιολογούν την ποιότητα των υπηρεσιών των εργαζομένων. Είναι αλήθεια ότι τα τελευταία χρόνια με την άνωθεν (ευρωπαϊκή «τρόϊκα» / Σόιμπλε και Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) επιβληθείσα, από την εποχή των Μνημονίων (2010 και μετά), εφαρμογή διοικητικών μεταρρυθμίσεων, πολλά έχουν αλλάξει προς το καλύτερο ή μάλλον προς το ορθολογικότερον και αποδοτικότερον, αλλά, λόγω των παθογενειών που εκκολάφθηκαν στη δημόσια διοίκηση από τα χρόνια της Μεταπολίτευσης και εντεύθεν, πολλά είναι ακόμη αυτά που πρέπει να γίνουν. Ένεκα των πλείστων και ποικίλων - ων ουκ έστι αριθμός - στρεβλώσεων που είχε εγκαθιδρύσει το “πελατειακό” κράτος.
Είχε απορήσει, επί παραδείγματι, ο μακαρίτης υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε την εποχή που είχε αναλάβει ως εκπρόσωπος της Ε.Ε. την εποπτεία εφαρμογής των Μνημονίων στην Ελλάδα, πώς είναι δυνατόν οι εν Ελλάδι ασκούντες καθήκοντα ελεγκτών της Εφορίας να μην είναι πτυχιούχοι ΑΕΙ ή ΤΕΙ και άρα εξειδικευμένοι στην αποστολή, στη δουλειά τους. Ήταν, τότε, ακόμη η εποχή που στην Ελλάδα μπορούσε να λογισθεί - και άρα να προσληφθεί - ως Εφοριακός κι ένας απόφοιτος Γενικού Λυκείου (!). Προσωπικά δε, από την περίοδο που ασκούσα τη επάγγελμα του δημοσιογράφου, θυμάμαι ότι στην τότε ΥΠΕΔΑ (την υπηρεσία που προϋπήρξε του ΣΔΟΕ), υπηρετούσαν με απόσπαση και σε καθήκοντα ελεγκτού μέχρι και ...Νοσηλεύτριες (προσοχή, δεν κάνω πλάκα!)... Μετά τις παρεμβάσεις του «κακούργου» του Σόιμπλε, στις Εφορίες και ιδίως στη νεοϊδρυθείσα (2017) νέα ελεγκτική υπηρεσία ΑΑΔΕ (Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων) διορίζονται ως ελεγκτές μόνο πτυχιούχοι ΠΕ (πανεπιστημιακής εκπαίδευσης του οικονομικού/λογιστικού κλάδου). ‘Επρεπε να το επιβάλλει η τρόικα κι αυτό – το αυτονόητο δηλαδή. ‘Oπως και την αξιολόγηση που για το Δημόσιο ήταν όχι μια απλώς ανύπαρκτη θεσμική διαδικασία, αλλά μια ...αφηρημένη έννοια! Όποιοι δε υπουργοί τολμούσαν – εκείνα, τα προ χρεοκοπίας, χρόνια - να εφαρμόσουν μια διαδικασία αξιολόγησης ετιμωρούντο απ΄ τους ψηφοφόρους και αυτού του κόμματός τους - όπως συνέβη με τους μακαρίτες Υπουργούς Προεδρίας Αναστάσιο (Σάκη) Πεπονή που ψήφισε το 1994 τον νόμο του ΑΣΕΠ και τον Υπουργό Παιδείας Γεράσιμο Αρσένη που τον εφήρμοσε το 1998 για τις προσλήψεις εκπαιδευτικών μέσω γραπτού διαγωνισμού (του ΑΣΕΠ). Αμφότεροι “πάτωσαν” στις εκλογές και βρέθηκαν εκτός Βουλής!...
Στα πρόσφατα χρόνια τα πράγματα άλλαξαν. Π.χ. για την Εκπαίδευση νομοθετήθηκε και στην Ελλάδα ότι ισχύει εδώ και δεκαετίες στα εκπαιδευτικά συστήματα της Ευρώπης: η διαδικασία για την ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών (N. 4823/2021, επί υπουργίας Νίκης Κεραμέως). Με χαρακτήρα όχι τιμωρητικό, αλλά καθαρά βελτιωτικό, που άρχισε να εφαρμόζεται με αποτελέσματα όλως θετικά, όπως θετικά εξελίχθηκε και η διαδικασία (αυτο-) αξιολόγησης των εκπαιδευτικών μονάδων και του εκπαιδευτικού τους έργου που είχε μάλιστα θεσμοθετηθεί επί ΣΥΡΙΖΑ (με τον Ν. 4547/2018, επί υπουργίας Κων. Γαβρόγλου - υπό την πίεση των Θεσμών, είν’ η αλήθεια). Οπωσδήποτε, αμφότερες οι διαδικασίες, τόσο της ατομικής αξιολόγησης των εκπ/κών, όσο και της (αυτό)αξιολόγησης των σχολικών μονάδων, χρειάζονται βελτιώσεις ευελιξίας, ώστε με λιγότερη γραφειοκρατία να παράγεται περισσότερο και ποιοτικότερο αποτέλεσμα, ωστόσο το βήμα για ένα ποιοτικότερο έργο στο δημόσιο σχολείο έγινε. Όπως έγινε και για τον ευρύτερο δημόσιο τομέα με το Ν. 4940/2022, με τον οποίο θεσπίσθηκε σύστημα κινήτρων και ανταμοιβής (“bonus system”) που αφορά συγκεκριμένη μερίδα υπαλλήλων για συγκεκριμένα πεδία (σχέδια δράσης Υπουργείων, δημοσιονομικοί στόχοι, Ταμείο Ανάκαμψης), ενώ με νομοσχέδιο που πρόκειται να κατατεθεί προσεχώς το σύστημα θα εξειδικευθεί ως προς την εφαρμογή του για στελέχη και υπαλλήλους σ’ όλο το δημόσιο (βλ. «Ελευθερία», 08.09.2024, σελ. 13).
Πρόκειται για ένα νέο σύστημα επιβράβευσης των δημοσίων υπαλλήλων για την ουσιαστική συμβολή τους στην επίτευξη προσδιορισμένων και μετρήσιμων στόχων, απόλυτα συνδεδεμένο με το υφιστάμενο σύστημα στοχοθεσίας – αξιολόγησης και με τα ετήσια σχέδια δράσης των Υπουργείων. Στόχος του “bonus system” είναι να αλλάξει πρόσωπο το «απρόσωπο» Δημόσιο. Η επιβράβευση δεν θα δίνεται σαν οριζόντιο επίδομα που το λαμβάνουν όλοι οι εργαζόμενοι για να κάνουν «τη δουλειά τους», αλλά θα δίνεται για να ενθαρρύνει και να ενισχύσει την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητα, την πρωτοβουλία και την ανάληψη ευθύνης των στελεχών και υπαλλήλων της δημόσιας διοίκησης. Θα αποσκοπεί στην ενίσχυση της παραγωγικότητας και της αποδοτικότητας των δημοσίων υπαλλήλων ώστε να επιτυγχάνεται η ταχύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή μεταρρυθμίσεων με απώτερο στόχο τη βέλτιστη εξυπηρέτηση των πολιτών.
Η εφαρμογή του συστήματος θα ισχύσει από 1η Ιανουαρίου 2025. Αυτό σημαίνει ότι οι αποδοτικοί υπάλληλοι θα πληρωθούν το bonus αυτό το 2026. Το συνολικό ετήσιο bonus, το οποίο θα μοιράζεται, θα είναι 40 εκατομμύρια ευρώ. Δικαιούχοι και φορείς που μπαίνουν στο σύστημα είναι Υπουργεία, ΟΤΑ, δηλαδή Δήμοι, Περιφέρειες, Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ) και Ανεξάρτητες Αρχές, όπως είναι η ΑΑΔΕ, όπως είναι το ΣΕΠΕ, οι Επιθεωρήσεις Εργασίας κ.λ.π. Θα μπορούν να το διεκδικήσουν όλοι οι (μόνιμοι και αορίστου χρόνου) δημόσιοι υπάλληλοι που έχουν συνδεθεί και συμμετέχουν στο σύστημα στοχοθεσίας και αξιολόγησης.
Για όσους το λάβουν θα αντιστοιχεί έως το 15% του ετήσιου μισθού που λαμβάνουν. Αυτό είναι το «ταβάνι», ενώ ο μέσος όρος θα είναι γύρω στα 1.200 ευρώ. Επίσης, θα υπάρχει ένα ελάχιστο (minimum) ποσό ανταμοιβής το οποίο θα καθορίζεται εξαρχής. Το bonus θα καταβάλλεται εφάπαξ. Η επιλογή των δικαιούχων θα γίνεται από υπηρεσιακούς προϊσταμένους των Γενικών Διευθύνσεων με κριτήριο τη συμβολή τους στην επίτευξη των συγκεκριμένων στόχων. Η ανταμοιβή θα προκύπτει βάσει μαθηματικών τύπων που διασφαλίζουν μια κανονική εφαρμογή του συστήματος. Το σύστημα θα εφαρμόζεται μέσω του Πληροφοριακού Συστήματος Ανταμοιβής και θα υπάρχουν έλεγχοι δειγματοληπτικοί από την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, ώστε να εξασφαλίζεται και η ορθότητα των αποφάσεων και η δικαιοσύνη στην απόδοση του συγκεκριμένου bonus παραγωγικότητας.
Ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης και η αρμόδια υπ. Εσωτερικών Νίκη Κεραμέως τονίζουν ότι στόχος της ρύθμισης είναι να λειτουργήσει ως ένα επιπρόσθετο κίνητρο για την αύξηση της παραγωγικότητας του Δημοσίου, αλλά και για να μην αισθάνονται «ριγμένοι» όσοι υπάλληλοι προσπαθούν και αποδίδουν. «Το Δημόσιο αλλάζει νοοτροπία», υποστηρίζουν. Ίδωμεν...
* Ο Χάρης Ανδρεόπουλος είναι καθηγητής Β/θμιας Εκπ/σης, κλ. ΠΕ01, δρ. Εκκλησιαστικής Ιστορίας ΑΠΘ ([e-mail]).