Κριτήριο της νομιμότητας της απασχόλησης είναι:
- είτε η φύση της επιχείρησης και συγκεκριμένα επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας
- είτε-κατ’ εξαίρεση-ο ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας που έχει την πρόσθετη υφή του απρόβλεπτου, αναφορικά με τις λοιπές επιχειρήσεις, που δεν εμπίπτουν στις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας.
Ο δικαιολογητικός λόγος της ρυθμίσεως, όπως αποτυπώθηκε στην οικεία αιτιολογική έκθεση, κινείται στο δίπολο «έλλειψης προσφοράς εργασίας» και «αδήλωτης εργασίας», ως εξής: «Προκειμένου να υποστηρίζεται η εργασία των λοιπών ημερών απασχόλησης μετά τις πέντε ημέρες απαιτείται νέο προσωπικό, που σήμερα όμως δεν υπάρχει και δεν μπορεί να καλυφθεί η προσφορά για εξειδικευμένες θέσεις εργασίας. Έτσι, ελλοχεύει ο κίνδυνος αδήλωτης εργασίας των υπαρχόντων εργαζομένων για να καλύψουν το κενό με μια επιπλέον βάρδια.».
Μάλιστα, σύμφωνα με τα συνοδευτικά κείμενα των εν λόγω διατάξεων, οι τελευταίες αποσκοπούν στην επίλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την οργάνωση της εργασίας κατά την έκτη (6η) ημέρα, σε επιχειρήσεις που λειτουργούν επτά (7) ημέρες συνεχώς και έχουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, καθώς και σε επιχειρήσεις που έχουν εικοσιτετράωρη λειτουργία πέντε (5) ή έξι (6) ημέρες την εβδομάδα, και σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και παρουσιάζουν ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, ο οποίος έχει απρόβλεπτο χαρακτήρα.
Με το προϋφιστάμενο σύστημα του ν. 5053/2023, εργαζόμενος, που απασχολείται με το σύστημα της πενθήμερης εργασίας, εάν εργαζόταν και κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας, η απασχόλησή του την ημέρα αυτή (ακόμη κι αν δεν ήταν Κυριακή) ήταν παράνομη. Για τον λόγο αυτόν, στο άρθρο 8 του ν. 3846/2010, προβλεπόταν ότι «Η εργασία, που παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδος, κατά παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας, ανεξάρτητα από τις προβλεπόμενες κυρώσεις, αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%.».
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νομοθέτης, στην περίπτωση αυτή, επέβαλε την αυξημένη κατά 30% αμοιβή, υπολογιζόμενη στο καταβαλλόμενο ημερομίσθιο (και όχι στο κατώτατο νόμιμο), ασχέτως των λοιπών κυρώσεων της παράβασης του συστήματος πενθήμερης εργασίας. Με τις νέες διατάξεις, η εργασία κατά την 6η ημέρα, αμείβεται με προσαύξηση στο ημερομίσθιο κατά 40%, δίχως όμως στον νόμο να προσδιορίζεται εάν πρόκειται για το νόμιμο ή το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο.
Πέραν όμως της αμφισημίας ως προς τη βάση υπολογισμού της προσαύξησης, η απόκλιση μεταξύ των ποσοστών της προσαύξησης -30% για την παράνομη απασχόληση και 40% για τη νόμιμη απασχόληση- οδηγεί στο παράδοξο, η παράνομη απασχόληση κατά την 6η ημέρα να «ψέγεται» από το δίκαιο λιγότερο από την -με τις νέες ρυθμίσεις- νόμιμη απασχόληση.
Η εργασία την 6η ημέρα της εβδομάδας, ακολουθεί, μετά τον ν. 5053/2023 έναν θεσμικό δυισμό. Υπάρχουν δηλαδή δυο παράλληλα συστήματα, νόμιμης και παράνομης απασχόλησης, διεπόμενα από τους αντίστοιχους κανόνες, τα όρια μεταξύ των οποίων πρέπει να είναι σαφή και διακριτά. Στην αναγκαιότητα αυτή, αναμφίβολα, δεν βοηθά η χρήση αόριστων νομικών εννοιών, όπως ο «απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας».Με τα άρθρα 25 και 26 του ν. 5053/2023, παρέχεται, από 01-07-2024, η δυνατότητα να απασχολείται νομίμως, εργαζόμενος με πενθήμερη εβδομαδιαία απασχόληση και κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας.
Κριτήριο της νομιμότητας της απασχόλησης είναι:
- είτε η φύση της επιχείρησης και συγκεκριμένα επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας
- είτε-κατ’ εξαίρεση-ο ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας που έχει την πρόσθετη υφή του απρόβλεπτου, αναφορικά με τις λοιπές επιχειρήσεις, που δεν εμπίπτουν στις επιχειρήσεις ή εκμεταλλεύσεις συνεχούς λειτουργίας.
Ο δικαιολογητικός λόγος της ρυθμίσεως, όπως αποτυπώθηκε στην οικεία αιτιολογική έκθεση, κινείται στο δίπολο «έλλειψης προσφοράς εργασίας» και «αδήλωτης εργασίας», ως εξής: «Προκειμένου να υποστηρίζεται η εργασία των λοιπών ημερών απασχόλησης μετά τις πέντε ημέρες απαιτείται νέο προσωπικό, που σήμερα όμως δεν υπάρχει και δεν μπορεί να καλυφθεί η προσφορά για εξειδικευμένες θέσεις εργασίας. Έτσι, ελλοχεύει ο κίνδυνος αδήλωτης εργασίας των υπαρχόντων εργαζομένων για να καλύψουν το κενό με μια επιπλέον βάρδια.».
Μάλιστα, σύμφωνα με τα συνοδευτικά κείμενα των εν λόγω διατάξεων, οι τελευταίες αποσκοπούν στην επίλυση των προβλημάτων που ανακύπτουν κατά την οργάνωση της εργασίας κατά την έκτη (6η) ημέρα, σε επιχειρήσεις που λειτουργούν επτά (7) ημέρες συνεχώς και έχουν σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας, καθώς και σε επιχειρήσεις που έχουν εικοσιτετράωρη λειτουργία πέντε (5) ή έξι (6) ημέρες την εβδομάδα, και σύστημα πενθήμερης εβδομαδιαίας εργασίας και παρουσιάζουν ιδιαίτερα αυξημένο φόρτο εργασίας, ο οποίος έχει απρόβλεπτο χαρακτήρα.
Με το προϋφιστάμενο σύστημα του ν. 5053/2023, εργαζόμενος, που απασχολείται με το σύστημα της πενθήμερης εργασίας, εάν εργαζόταν και κατά την έκτη ημέρα της εβδομάδας, η απασχόλησή του την ημέρα αυτή (ακόμη κι αν δεν ήταν Κυριακή) ήταν παράνομη. Για τον λόγο αυτόν, στο άρθρο 8 του ν. 3846/2010, προβλεπόταν ότι «Η εργασία, που παρέχεται την έκτη ημέρα της εβδομάδος, κατά παράβαση του συστήματος πενθήμερης εργασίας, ανεξάρτητα από τις προβλεπόμενες κυρώσεις, αμείβεται με το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο προσαυξημένο κατά 30%.».
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο νομοθέτης, στην περίπτωση αυτή, επέβαλε την αυξημένη κατά 30% αμοιβή, υπολογιζόμενη στο καταβαλλόμενο ημερομίσθιο (και όχι στο κατώτατο νόμιμο), ασχέτως των λοιπών κυρώσεων της παράβασης του συστήματος πενθήμερης εργασίας. Με τις νέες διατάξεις, η εργασία κατά την 6η ημέρα, αμείβεται με προσαύξηση στο ημερομίσθιο κατά 40%, δίχως όμως στον νόμο να προσδιορίζεται εάν πρόκειται για το νόμιμο ή το καταβαλλόμενο ημερομίσθιο.
Πέραν όμως της αμφισημίας ως προς τη βάση υπολογισμού της προσαύξησης, η απόκλιση μεταξύ των ποσοστών της προσαύξησης -30% για την παράνομη απασχόληση και 40% για τη νόμιμη απασχόληση- οδηγεί στο παράδοξο, η παράνομη απασχόληση κατά την 6η ημέρα να «ψέγεται» από το δίκαιο λιγότερο από την -με τις νέες ρυθμίσεις- νόμιμη απασχόληση.
Η εργασία την 6η ημέρα της εβδομάδας, ακολουθεί, μετά τον ν. 5053/2023 έναν θεσμικό δυισμό. Υπάρχουν δηλαδή δυο παράλληλα συστήματα, νόμιμης και παράνομης απασχόλησης, διεπόμενα από τους αντίστοιχους κανόνες, τα όρια μεταξύ των οποίων πρέπει να είναι σαφή και διακριτά. Στην αναγκαιότητα αυτή, αναμφίβολα, δεν βοηθά η χρήση αόριστων νομικών εννοιών, όπως ο «απρόβλεπτα ιδιαίτερα αυξημένος φόρτος εργασίας».
Αικατερίνη Κ. Γανίδη
Δικηγόρος Παρ’ Αρείω Πάγω
Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
ΠΜΣ «Ιατροδικαστική - Ψυχιατροδικαστική» Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ
