Η σπουδή της Πολιτείας για φαραωνικό Φ/Β στο Ελληνόκαστρο Αντιχασίων (και η ελπιδοφόρα αντίδραση κατοίκων να σταματήσει, με απόφαση του ΣτΕ)

Γράφει ο Χρ. Τσαντήλας Γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: [e-mail]).

Για την υποκρισία της Πολιτείας, όπως αυτή εκφράζεται από την εκάστοτε κυβέρνηση που την εκπροσωπεί, σε σχέση με τη διαχείριση των θεμάτων που αφορούν τη γεωργική γη και κατ’ επέκταση τον Πρωτογενή Τομέα της Γεωργίας (Π.Τ.Γ.) και των αγροτών, έχουμε αναφερθεί πολλές φορές (ενδεικτικά βλ. «ΕτΔ» 4/7/22, 13/11/23, 8/4/24) και ασφαλώς δεν περιμέναμε την ευαισθητοποίησή της απλά από την προβολή του θέματος στη δημόσια συζήτηση με κάποια άρθρα.

Στις παρεμβάσεις αυτές πάντοτε καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι, εάν αυτά τα θέματα δεν αποτελέσουν αντικείμενο και διεκδίκηση της κοινωνίας, δε θα έχουν καμιά τύχη. Η αντίδραση, όμως, της κοινωνίας φαίνεται ότι ξεκίνησε στην περιοχή σε ό,τι αφορά τη συνεχιζόμενη προκλητικά μεροληπτική συμπεριφορά της Πολιτείας υπέρ των εταιρειών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και σε βάρος των ιδιοκτητών γεωργικής γης. Ήδη ο Αγροτικός Συνεταιρισμός «Πολυδάμας» του Αγίου Κωνσταντίνου Φαρσάλων και ομάδα «κατ’ επάγγελμα αγροτών του Δήμου Δομοκού» προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη, εναντίον των υπουργών Γεωργίας και «κατά παντός υπευθύνου» αντίστοιχα, για τη συνεχιζόμενη αφαίρεση γεωργικής γης -και μάλιστα ιδιαίτερα παραγωγικής-, κάτι που ενεργοποίησε τις εισαγγελικές αρχές που διέταξαν σχετική έρευνα. Κεντρικό ζητούμενο πάντοτε είναι η λήψη μέτρων προστασίας της γεωργικής γης αντί των συνεχών προκλητικών νομοθετικών παρεμβάσεων υπέρ της διευκόλυνσης αλλαγής χρήσης της, όπως θα αναλυθεί παρακάτω.
Παρ’ όλα αυτά, η ζωή συνεχίζεται με τις εταιρείες παραγωγής ενέργειας να δρουν όχι απλά ανενόχλητες, αλλά υποβοηθούμενες από την Πολιτεία μέσω των φορέων της, την κοινωνία να αντιδρά, αλλά τελικά να επικρατεί το «δίκαιο του ισχυροτέρου». Απόδειξη της διαπίστωσης αυτής είναι το νέο φαραωνικών διαστάσεων φωτοβολταϊκό σύστημα (Φ.Β.Σ.) που εγκρίθηκε από το Υπουργείο Ενέργειας και Περιβάλλοντος (ΥΠΕΝ) να υλοποιηθεί στην περιοχή Ελληνοκάστρου Αντιχασίων και Μετεώρων. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος του έργου και επομένως, οι επεμβάσεις και λόγω αυτών οι επιπτώσεις στο περιβάλλον, αναφέρονται τα βασικά στοιχεία αυτού:
* Περιοχή «Ελληνόκαστρο» του Δήμου Μετεώρων της Π.Ε. Τρικάλων.
* Συνολική Ισχύς 400 MW (!!).
* Καλυπτόμενη έκταση με πάνελ σε 72 γήπεδα εγκατάστασης 6.000 στρ. (!!).
* Συνολική δεσμευόμενη έκταση 15.000 στρ. (!!).
Το έργο, που έχει ήδη αδειοδοτηθεί από τη ΡΑΕ, προβλέπεται να συνδεθεί με Γραμμή Υψηλής Τάσης 400 kV ΚΥΤ Τρικάλων-ΚΥΤ Καρυδιάς (τα στοιχεία από τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που έχει εγκριθεί). Σημειώνεται ότι το έργο αυτό εφ’ όσον υλοποιηθεί, θα είναι το μεγαλύτερο στην Ελλάδα, μέχρι να ανοίξει η όρεξη για κανένα ακόμα μεγαλύτερο, εάν δεν αποδώσουν οι αντιδράσεις της κοινωνίας.
Πώς, όμως, στοιχειοθετείται ότι η Πολιτεία υποστηρίζει τέτοιες, αντί να παρεμποδίζει τέτοιες δραστηριότητες που βλάπτουν το περιβάλλον και τον Π.Τ.Γ.; Αυτό τεκμηριώνεται από τα παρακάτω:
* Τις νομοθετικές ρυθμίσεις που λαμβάνονται με τις πλειοψηφίες που διαμορφώνονται στη Βουλή, οι οποίες εάν εξετασθούν προσεκτικά, φαίνεται καθαρά ότι ενεργούν ακολουθώντας τις επιδιώξεις των επιχειρηματικών συμφερόντων που αναδεικνύονται στα πλαίσια της οικονομίας της αγοράς και όχι αποφάσεις της Πολιτείας που αποτελούν μέρος ενός εθνικού αναπτυξιακού σχεδίου που περιλαμβάνει την ενίσχυση του Π.Τ.Γ. και την πραγματική προστασία του περιβάλλοντος. Ως χαρακτηριστικά παραδείγματα αυτών των πρακτικών αναφέρονται: α) Ο νόμος 4178/2013 (βρίσκεται ακόμα σε ισχύ) που δίνει τη δυνατότητα αλλαγής χρήσης στη γεωργική γη σε εκτάσεις τεράστιες εκατέρωθεν του οδικού δικτύου που κατά καιρούς αυξομειώνονταν νομοθετικά για εξυπηρέτηση συγκυριακών διευκολύνσεων προς πλευρές που πίεζαν (ενδεικτικά βλ. ν. 4203/2013, 4280/2014), β) ο ν. 4951/2022 που στο όνομα εξυπηρέτησης του «δημοσίου συμφέροντος» δίνει τη δυνατότητα σε ιδιωτικές εταιρείες να προβαίνουν σε αναγκαστικές απαλλοτριώσεις ιδιόκτητων εκτάσεων εάν γειτνιάζουν σε μονάδες που επενδύουν για την προώθηση του «δημοσίου συμφέροντος» καταργώντας το βασικό συνταγματικό δικαίωμα των πολιτών, δηλαδή της ιδιοκτησίας, γ) ο ν. 5035/2023 που αποχαρακτήρισε τεράστιες εκτάσεις που θεωρούνταν ως ΓΥΠ στις περιοχές που είχαν γίνει αναδασμοί με σκοπό να αυξήσουν τις εκτάσεις που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για εγκατάσταση ΦΒΣ.
* Τη λειτουργία των υπηρεσιών που δυστυχώς σε πολλές περιπτώσεις είναι συμπληρωματική στις νομοθετικές ρυθμίσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω και «κατά παραγγελία», όπως αναδείξαμε σε άλλες αναφορές μας. Έτσι λαμβάνονται αποφάσεις που επιστημονικά είναι τελείως ανυπόστατες, αλλά και καθαρά διοικητικά μη σύμφωνες ακόμη και με την υφιστάμενη νομοθεσία. Αυτό πολλές φορές γίνεται και με τη μη εφαρμογή νόμων, όπως για παράδειγμα η του ν. 2945/2001, σύμφωνα με τον οποίο οι Διευθύνσεις Αγροτικής Οικονομίας των Περιφερειών θα έπρεπε από την ημερομηνία ψήφισης του νόμου να οριοθετήσουν τη γεωργική γη, ενέργεια που θα εξασφάλιζε σε μεγάλο βαθμό την προστασία της γεωργικής γης και δεν το κάνουν εφαρμόζοντας τις οδηγίες των ηγεσιών των φορέων τους (βλ. άρθρο «ΕτΔ» 8-4-24).
Κάτω από αυτές τις συνθήκες η έγκριση της απόφασης να δημιουργηθεί το εν λόγω φαραωνικό ΦΒΣ στο Ελληνόκαστρο των Τρικάλων εξασφαλίσθηκε ταχύτατα παραβλέποντας σειρά διαδικασιών που προβλέπονται από τη νομοθεσία. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς τις ακόλουθες παραλείψεις/παραβλέψεις που διευκόλυναν την ταχύτατη έκδοση της Απόφασης Έγκρισης των Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.) Επιπτώσεων του έργου, όπως είναι:
* Η απουσία γνωμοδότησης του Περιφερειακού Συμβουλίου της Θεσσαλίας και του Δασαρχείου, μη γνωμοδότηση του ΥΠΑΑΤ (Διεύθυνση Χωροταξίας, όπως επέβαλλε ο νόμος).
* Η τελείως αντιεπιστημονική και παράτυπη γνωμοδότηση της Π.Ε.ΧΩ.Π. (αρ. 90/2023 ΠΕΤ: 2307981916) που με αυθαίρετα κριτήρια χαρακτήρισε την έκταση ως Γη μη Υψηλής Παραγωγικότητας βασιζόμενη σε καθαρά υποκειμενικά και αντιεπιστημονικά κριτήρια και στην Κ.Υ.Α. (168040/2010) που δεν ισχύει σήμερα και στη θέση της εφαρμόζεται η εγκύκλιος 153929/9-6-1983, ενώ επιπλέον εκδόθηκε και με σοβαρές αντιρρήσεις των δύο από τα πέντε μέλη της. Σημειώνεται ότι αυτό αποτελεί αποκλειστική ευθύνη της περιφερειακής αρχής της περιόδου που εκδόθηκε η απόφαση (Νοέμβριος 2023) .
Τα παραπάνω θεωρούμε ότι αποδεικνύουν πως η Πολιτεία μέσω της Βουλής και των υπηρεσιών με πλειοψηφίες που κατά καιρούς επικρατούν και με τη βοήθεια αρμόδιων διοικητικών παραγόντων, δρα μεροληπτικά υπέρ επιχειρηματικών συμφερόντων που βρίσκονται σε αντίθεση με τις πραγματικές ανάγκες και τις προοπτικές ανάπτυξης του Π.Τ.Γ. και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Όπως αναφέρθηκε στην αρχή, η μόνη πλέον προσδοκία για αναχαίτιση αυτών των επιθέσεων για «αρπαγή» γεωργικής γης είναι η αντίδραση της κοινωνίας. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του Φ.Β.Σ. του Ελληνοκάστρου, διακόσιοι κάτοικοι προσέφυγαν στο ΣτΕ, ζητώντας ακύρωση της Α.Ε.Π.Ο. Παράλληλα, οι κάτοικοι και πολίτες που κατάγονται από την περιοχή, την οποία θέλουν να προστατεύσουν από την εγκατάλειψη και την ερημοποίηση ίδρυσαν τον «Σύλλογο Ενεργών Πολιτών για την Προστασία του Περιβάλλοντος Αντιχασίων και Μετεώρων», μέσω του οποίου καταβάλλουν μεγάλες προσπάθειες ακύρωσης του καταστροφικού αυτού φαραωνικού έργου, αναμένοντας την απόφαση του ΣτΕ που ελπίζεται να μην αργήσει πολύ, διότι κρατά σε ομηρία και τους πολίτες που προσέφυγαν.
Στο σημείο αυτό πρέπει να τονιστεί η υποτονική έως ανύπαρκτη αντίδραση του πολιτικού συστήματος (με κάποιες φωτεινές εξαιρέσεις) στο συντελούμενο ανοσιούργημα εναντίον της γεωργικής γης, η οποία «αρπάζεται» από την κύρια χρήση της και του περιβάλλοντος, παρά τη συνταγματική πρόνοια για την προστασία της (άρθρο 24). Με δεδομένη την τεράστια καταστροφή που υπέστη η γεωργική γη από τις πρόσφατες μεγάλες πλημμύρες, η μη προστασία της από την Πολιτεία θα οδηγήσει σε ραγδαία υποβάθμιση της αξίας της, την εγκατάλειψή της από τους αγρότες και στην ερημοποίηση της περιοχής. Το θέμα αποτελεί μια ισχυρή πρόκληση για το πολιτικό σύστημα και τις αρχές της περιοχής (πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας αυτοδιοίκησης), που συνεχώς διατυμπανίζουν την ευαισθησία τους για τον Π.Τ.Γ. και το περιβάλλον. Είναι προς τιμήν της νέας Περιφερειακής Αρχής που δήλωσε ότι δε θα επιτρέψει να γίνει αυτό το έργο. Αναμένουμε τις ενέργειές της, στις οποίες θα έχει τη συμπαράσταση όλων όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται για τον Π.Τ.Γ. και του περιβάλλοντος.