Αναγκαιότητα και ματαιότητα της αρμονίας του χάους

Από τον Παύλο Γιατσιάκη

Πριν αρκετό καιρό σε ένα σύντομο πόνημά μου, με τίτλο «τυχαιότητα και αναγκαιότητα στο χάος», τόνισα την προσπάθεια - επιθυμία της ανθρωπότητας για μία συστηματοποίηση του διαρκούς γεννάσθαι του κόσμου. Ανάμεσα στις ελληνικές λέξεις σύμπαν και χάος η ασφαλέστερη και απόλυτα λειτουργική είναι η δεύτερη. Αυτό διότι η λέξη σύμπαν υποκρύπτει μία διάθεση συμπερίληψης του απροσμέτρητου και αυτό από μόνο του αποτελεί μια αντίφαση. Είναι απαραίτητη η διευκρίνιση, ότι στην ανθρώπινη κλίμακα τουλάχιστον, το απροσμέτρητο έχει μακροσκοπικό χαρακτήρα, αλλά και μικροσκοπικό, αρκεί να αναφερθούν οι ασύλληπτες αποστάσεις των γαλαξιών του κόσμου και οι αντίστοιχοι αναλογικά των συστημάτων του ανθρωπίνου σώματος, της βιοτεχνολογίας, γενετικής, νανοτεχνολογίας και δη στον υποατομικό κόσμο. Από την άλλη η λέξη χάος που επιλέχθηκε από τον Ησίοδο στη θεογονία του (χέω=χύνω, διασκορπίζω–χάος), σηματοδοτεί την αέναη ενέργεια και καθόλου τη νομοτελειακή, οπότε κυριαρχεί η τυχαιότητα στις μορφές που αυτή λαμβάνει στον χώρο και στον μέγα χρόνο, δηλαδή τον χωροχρόνο. Ο ίδιος ο χρόνος, μία ανθρώπινη νοητική κατασκευή ως βέλος, ενέχει την έννοια της αέναης εντροπίας της ενέργειας του χάους.

Στη ζωή μας αν παρατηρήσουμε την εξέλιξη ενός φαινομένου και ορίσουμε αρχή, μέση και κάποια στιγμή ένα τέλος και το αποδώσουμε ως σύστημα αλληλουχίας φάσεων, τότε αυτόματα προκύπτει ο προσδιορισμός ως αναγκαιότητα. Θυμίζω όμως ότι η παρατήρησή μας είναι επιμέρους του συνεχούς γίγνεσθαι της διαρκούς τυχαιότητας του χάους. Συμπερασματικά το χαρακτηριστικό της ενέργειας της σκοτεινής ύλης του χάους είναι η Τυχαιότητα και η ανθρώπινη παρατήρηση, της αποδίδει ως ενδιάμεσο κινούν την Αναγκαιότητα. Χαρακτηριστικά μπορεί να ειπωθεί το εξής. Εφ’ όσον γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον στο ηλιακό μας σύστημα απεδείχθη ότι η γη δεν είναι το κέντρο του σύμπαντος, τότε και ο άνθρωπος ίσως να μην αποτελεί τον υπέρτατο σκοπό της δημιουργίας. Το χάος ως έννοια έχει πολλές ερμηνείες. Δεν σημαίνει μόνο αταξία στο σύστημα, αλλά και κάτι οργανικό που διέπεται από ακανόνιστους κανόνες, οι οποίοι περιλαμβάνουν εμφατικά τον σχηματισμό των μερών του, αλλά και τη διάλυσή των. Η άλλως πώς τη γέννηση και τον θάνατο. Η κατάληξη αυτού του συλλογισμού μας τονίζει την πάντα ανθρωπομορφική σύλληψη όλων των ανώτερων ιδεών της νοητικής μας λειτουργίας.
Εκστασιασμένος ο άνθρωπος από το ανεξήγητο του χάους (σύμπαντος) θεωρεί ότι αυτό έγινε εν σοφία. Τότε πρέπει να του αποδώσουμε και έναν σκοπό να υπηρετήσει, και ως εκ τούτου μπαίνει από το παράθυρο του νου μας η έννοια της αρμονίας. Η ίδια διακρίνεται σ’ αυτή της φυσικής μορφής π.χ. στην ισομετρική αναλογία ενός προσώπου. Επίσης στη μουσική αυτή τον αριθμών (πηγή αιώνιων αληθειών – αξιωμάτων: Πυθαγόρας). Ακολουθεί με ρυθμό επαγωγικής μετάβασης και τη χαρακτηρίζει πάντα η περιοδικότητά της. Όμως ως ένα απλό παράδειγμα ας υποθέσουμε ότι δεν σκότωνε ο Ρωμαίος στρατιώτης των Αρχιμήδη. Υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι ο κόσμος της επιστήμης θα ήταν καλύτερος; Έχουμε δισεκατομμύρια γαλαξίες, με δισεκατομμύρια άστρα ο καθένας, που περιβάλλονται από πλανήτες. Ας σταθούμε μια στιγμή εδώ. Και ξαφνικά μέσα σε ένα πολύ μικρό γαλαξία εμφανιζόμαστε εμείς. Σκεφτείτε, είμαστε μέχρι τώρα μία απίθανη εξαίρεση. Τότε ποια η αναγκαιότητα του σύμπαντος χάους;
Το σίγουρο είναι ότι ο άνθρωπος, όσο υπάρχει, θα καταβάλει άοκνη προσπάθεια να συστηματοποιεί ακόμη και την τυχαιότητα πρώτα ως αναγκαιότητα και μετά στην κορύφωση της έκφανσής της μάταια ως αρμονία, γιατί έτσι μόνο θαρρεί ότι θα την καταστήσει κτήμα του. Πάντως αιρετικά ίσως ο Μάρκες μας τονίζει «Τα πράγματα ποτέ δεν είναι έτσι, ποτέ δεν είναι αλλιώς, είναι όμως και έτσι και αλλιώς, ορατά και ανεξήγητα, θλιβερά και δοξαστικά, ταχυδακτυλουργίες και λογική μέχρι παραλογισμού».
Μέσω της τεχνικής νοημοσύνης η επιστήμη, ούσα η ίδια μήτρα της συστηματικής κατά απόδειξη γνώσης, την κεφαλαιοποιεί τη συνθέτει πολλαπλά. Είναι όμως η ριζική φαντασία του ανθρώπου και η διατρητική της ικανότητα που εν τέλει αμφισβητεί το πρότερο, σημαδεύει το ύστερο, σ’ έναν τελικά πιστεύω μάταιο αγώνα μιας τελικής θέασης της αρμονίας του όντος αείζωου χάους.