Σκοπός μου, είναι να αναδείξω αυτή τη συχνή, αλλά αφανή μορφή εκφοβισμού που λαμβάνει χώρα, δυστυχώς, στον χώρο εργασίας.
Το 1980, ο ψυχολόγος Heinz Leymann υιοθέτησε τον όρο «mobbing» για να σκιαγραφήσει μορφές επιθετικής συμπεριφοράς και ψυχικής κακοποίησης στους εργασιακούς χώρους (Βούρου, 2017).
Ο εκφοβισμός υποβάλλεται κατ’ ιδίαν (κεκλεισμένων των θυρών), κατά συνέπεια οι περισσότεροι δεν αντιλαμβάνονται το χειρισμό ή την ψυχολογική βία. Πρόκειται για συστηματική, μεθοδική και συνεχή (τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα και για μεγάλο χρονικό διάστημα) άσκηση ψυχολογικής βίας, εργασιακής κακοποίησης, για διαμόρφωση εχθρικού, ταπεινωτικού εργασιακού περιβάλλοντος, λεκτική ή μη λεκτική επίθεση, η επιβολή διακριτικής μεταχείρισης και τρομοκρατίας που προσβάλει την προσωπικότητα, την αξιοπρέπεια, τη σωματική και την ψυχική ακεραιότητα των εργαζομένων κι οδηγεί συχνά σε ολοκληρωτική εξάντληση (Δέδε, 2017).
ΤΡΟΠΟΙ ΕΚΦΡΑΣΗΣ
(Τσιάμα, 2013)
Από έρευνες και συνεντεύξεις έχουν καταγραφεί κάποιες βασικές συμπεριφορές με τις οποίες μπορεί να εμφανιστεί η ηθική παρενόχληση:
Συμπεριφορές που βλάπτουν την υπόληψη του εργαζομένου και διαμορφώνουν αρνητική εικόνα εις βάρος του, όπως :
* Κυκλοφορούν κακόβουλα σχόλια εις βάρος του, γύρω από θέματα που αφορούν την προσωπικότητά του και την προσωπική του ζωή, τον αντιμετωπίζουν περιφρονητικά και τον γελοιοποιούν ενώπιον άλλων εργαζομένων.
* Χρησιμοποιούν μη λεκτικά μηνύματα επικοινωνίας για να τον εκφοβίσουν, όπως εχθρικά και επίμονα βλέμματα.
* Παραποιούν τα λόγια και τις πράξεις του με στόχο να δημιουργήσουν αρνητική εικόνα εις βάρος του. Τον συκοφαντούν για να επηρεάσουν τη διαδικασία αξιολόγησης.
* Ενθαρρύνουν τους άλλους να στρέφονται εναντίον του.
Συμπεριφορές που επηρεάζουν την εργασιακή του απόδοση και την επαγγελματική του ταυτότητα, όπως:
* Δεν του αναθέτουν έργο ή του αφαιρούν βασικές του αρμοδιότητες.
* Του αναθέτουν καθήκοντα κατώτερα των προσόντων ή ικανοτήτων του ή δευτερεύουσας σημασίας.
* Του αναθέτουν υπερβολικό όγκο εργασίας, προκειμένου να αποδείξουν ότι δεν είναι ικανός να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του.
* Του αποκρύπτουν πληροφορίες οι οποίες είναι απαραίτητες για την εκτέλεση του έργου του.
* Δεν τον ενημερώνουν για εξελίξεις στον εργασιακό χώρο, όχι γιατί δεν είναι πραγματικά απαραίτητο, αλλά για να μην ξέρει τι συμβαίνει.
* Επισημαίνουν συνεχώς σφάλματα και αδυναμίες και σκόπιμα δεν τον επιβραβεύουν. Τον κριτικάρουν συνεχώς και του αποδίδουν λάθη που δεν έχει κάνει.
Συμπεριφορές που επηρεάζουν αρνητικά τη δυνατότητά του για κοινωνικές επαφές με τους συναδέλφους, όπως:
* Ακολουθούν τακτική συμμαχιών και απομόνωσης του εργαζομένου από το εργασιακό περιβάλλον, προκειμένου να τον καταστήσουν πιο ευάλωτο, αδύναμο να αμυνθεί ή να διαμαρτυρηθεί (π.χ. δεν τον καλούν μαζί τους στο διάλειμμα για φαγητό ή καφέ ή σε εξόδους εκτός γραφείου κ.λπ.).
* Συστηματικά αγνοούν τις προτάσεις του. Συχνά τον εμποδίζουν ακόμη και να τις εκφράσει. Σε ομαδικές συναντήσεις δεν του απευθύνουν το λόγο, τον αγνοούν και συμπεριφέρονται σαν να μην είναι παρών. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις όπου απαγορεύεται και στους άλλους εργαζόμενους να του απευθύνουν το λόγο.
* Τον αποκλείουν από συσκέψεις, αποφάσεις και δραστηριότητες στις οποίες κανονικά θα έπρεπε να συμμετέχει.
* Τον αποκλείουν από κοινωνικές εκδηλώσεις.
ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
Στην Ελλάδα, ο εργαζόμενος που έχει πέσει θύμα ψυχολογικής βίας μπορεί (Δέδε, 2017):
* Να υποβάλλει μήνυση για εξύβριση, εκβίαση, συκοφαντική δυσφήμηση.
* Να ασκήσει αγωγή λόγω ηθικής βλάβης.
* Να ασκήσει αγωγή αποζημίωσης όταν η συμπεριφορά παρενόχλησης είναι από τον εργοδότη.
* Να το αναφέρει στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας και να απευθυνθεί στο Συνήγορο του πολίτη.Στην Ελλάδα η παρενόχληση στους χώρους εργασίας σε νομικό επίπεδο συνδέεται κυρίως με την προσβολή και την προστασία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
ΤΙ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΓΙΑ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΕΤΕ ΣΤΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Εάν αντιληφθείτε ότι ανήκετε στην κατηγορία των θυμάτων
(Παπάνης, 2024):
* Κρατήστε αναλυτικό ημερολόγιο των λεκτικών και μη, εκφοβιστικών συμπεριφορών, με τις ώρες εκδήλωσης, με τα πρόσωπα στο ρόλο του θύτη, με τους σιωπηρά συμμετέχοντες, με τα γεγονότα που προηγήθηκαν ή έπονταν.
* Διατηρήστε την ψυχραιμία σας, μην αμφιβάλετε για τον εαυτό σας και αγνοήστε τις επιθέσεις που δέχεστε.
* Μιλήστε σε φίλους, συγγενείς και σε πρόσωπα ευθύνης του οργανισμού. Θυμηθείτε ότι αυτοί που μηχανορραφούν ή εκφοβίζουν είναι θρασύδειλα άτομα, που δεν θέλουν να υποστούν τις συνέπειες του νόμου.
* Εκπαιδευτείτε στη διεκδικητικότητα, βρείτε συμμάχους και ενταχθείτε σε ομάδες.
* Γνωρίστε τα δικαιώματά σας και κινητοποιήστε τις πειθαρχικές διαδικασίες, εφόσον υπάρχουν.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο εργαζόμενος πρέπει να προστατεύεται από τους θεσμούς, τους νόμους και τους ξεκάθαρους κανονισμούς, και η εξέλιξή του να εξασφαλίζεται μέσα από διαδικασίες, κανόνες και μετρήσιμα κριτήρια ποιότητας, ώστε να μην στηρίζεται σε λαϊκίστικες υποσχέσεις εργατοπατέρων και άλλων ζιζανίων, που λυμαίνονται τους επαγγελματικούς χώρους (Παπάνης, 2024).
* Η Μαρία Αμαλία Ιωαν. Ζαχαρή είναι καθηγήτρια Βιολογίας, MSc στις «επιστήμες της αγωγής». E-mail: mzachari1@gmail.com
