27 Μαρτίου 1965: Διάβημα των Η.Π.Α. προς την Κύπρο για τους S-300 από Ρωσία

Από τον Στέφανο Παπαγεωργίου

Η Κύπρος σαν ανεξάρτητο κράτος έγινε μέλος του Ο.Η.Ε. στις 20-9-1960 και αντιπρόσωπος στην έδρα του στην Νέα Υόρκη ήταν ο Ζήνωνας Ρωσίδης.

Η νέα Κυπριακή Δημοκρατία ως ισότιμο μέλος του οργανισμού άρχισε σταδιακά να παίρνει οικονομική βοήθεια και να εντάσσεται σε διάφορα αναπτυξιακά προγράμματα. Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας την εποχή εκείνη ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ο Γ’ που είχε εκλεγεί από τις εκλογές στις 13 Δεκεμβρίου 1959 και τον ανέτρεψε ο Νίκος Σαμψών με τη βοήθεια της Ελληνικής χούντας το 1974. Ένα μεγάλο όμως πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει η Κυπριακή Δημοκρατία ήταν η παρουσία των Τουρκοκυπρίων που αντιπροσώπευαν το 18% του κυπριακού πληθυσμού. Τον τουρκικό όμως αυτόν πληθυσμό της Κύπρου η Τουρκία τον εκμεταλλεύτηκε με απώτερο σκοπό τη διχοτόμηση της Κύπρου.
«Στο τέλος του 1963 εκδηλώθηκε η ανταρσία των Τουρκοκυπρίων και από το 1964 το Κυπριακό άρχισε πάλι να απασχολεί τον Ο.Η.Ε. και τελικά έγινε ένα από τα σοβαρότερα διεθνή προβλήματα που αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει. Από το 1964 και εξής το πρόβλημα αυτό ήταν σχεδόν μόνιμα εγγεγραμμένο στα Ηνωμένα Έθνη. Τώρα όμως τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Η Κύπρος δεν ήταν πια μια αποικία, για την τύχη της οποίας ασχολούνταν άλλοι. Ήταν τώρα ένα ανεξάρτητο κράτος, ισότιμο μέλος του Ο.Η.Ε. και είχε δικαιώματα. Επίσης είχε ενταχθεί σε συνασπισμούς κρατών από το 1961, όπως το κίνημα των Αδεσμεύτων και η Κοινοπολιτεία, ενώ είχε αναπτύξει φιλικές σχέσεις και με άλλους συνασπισμούς κρατών, όπως τα αραβικά.» (βιβλ.1 σελ. 519)
Το σημαντικότερο όμως γεγονός για τη Δημοκρατία Της Κύπρου ήταν η ομόφωνη απόφαση 5/5575 του Συμβουλίου Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. στις 4-3-1964 που προέβλεπε τη συγκρότηση και αποστολή στην Κύπρο ειρηνευτικής στρατιωτικής δύναμης της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Προέβλεπε επίσης η απόφαση αυτή ότι θα πρέπει ο Γενικός Γραμματέας του Ο.Η.Ε., που τότε ήταν ο Ου Θαντ, να διορίσει μεσολαβητή για την εξεύρεση ειρηνικής λύσης του προβλήματος της Κύπρου και έτσι η κυβέρνηση του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου ήταν η νόμιμη κυβέρνηση της Κύπρου, γεγονός που μέχρι τότε αμφισβητούσε η Τουρκία. Ο μεσολαβητής που διόρισε ο Ου Θαντ ήταν ο Φιλανδός Σακάρι Τουομιόγια, ενώ οι Η.Π.Α. διόρισαν δικό τους μεσολαβητή, τον Ντην Άτσεσσονπου το σχέδιό του ήταν η διχοτόμηση της Κύπρου, που επιδίωκαν οι Τούρκοι. Ο μεσολαβητής του Ο.Η.Ε., Τουομιόγια τον Ιούνιο του 1964 άρχισε τις μεσολαβητικές διερευνητικές περιοδείες σε Αθήνα, Άγκυρα και Λευκωσία και δυστυχώς πριν υποβάλλει τη διερευνητική του έκθεση απεβίωσε. Τον επόμενο όμως μήνα, τον Ιούλιο του 1964, ο μεσολαβητής των Η.Π.Α. Άτσεσσον υποβάλλει τη διχοτομική του εισήγηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε.. Η εισήγηση του Άτσεσσον απορρίφθηκε από τον Μακάριο και τον τότε Έλληνα Πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου.
« Το ίδιο το Συμβούλιο Ασφαλείας ενέκρινε εσπευσμένα ένα νέο ψήφισμα, ενώ παράλληλα αναμίχθηκαν στο όλο θέμα οι Η.Π.Α. και το ΝΑΤΟ. Από τη Μόσχα ο Σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Κρουτσώφ ειδοποιούσε ότι τα τουρκικά βομβαρδιστικά δεν μπορούν να ρίχνουν ατιμωρητί βόμβες στην Κύπρο. Στις 18 Αυγούστου 1964 ο ραδιοσταθμός της Μόσχας επανήλθε με σοβιετική ανακοίνωση ότι η χώρα, σε απάντηση για έκκληση του Προέδρου Μακαρίου, δήλωνε ότι θα υπερασπιζόταν την εδαφική ακεραιότητα και ανεξαρτησία της Κύπρου από κάθε εξωτερική εισβολή. Τον επόμενο μήνα, κυπριακή αντιπροσωπία πήγε στη Μόσχα για να εξασφαλίσει στρατιωτικό υλικό. Η Τουρκία περιορίστηκε πλέον να οργανώνει νέες διώξεις Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης. » (βιβλ.1 σελ. 521)
Το σχέδιο Άτσεσσον που προέβλεπε τη διχοτόμηση της Κύπρου ανάγκασε τον Μακάριο να ζητήσει τη βοήθεια και συμπαράσταση των 47 αδέσμευτων κρατών κατά την διάρκεια της διάσκεψης στο Κάιρο τον Ιανουάριο του 1965. Εκεί ο Πρόεδρος της Αιγύπτου Νάσσερ καθώς και ο υπουργός Εξωτερικών της Σοβιετικής Ένωσης Αντρέι Γκρομίκο, που διαφωνούσαν και αυτοί με το σχέδιο Άτσεσσον, υποσχέθηκαν να βοηθήσουν την αδέσμευτη και ανεξάρτητη Δημοκρατία της Κύπρου, στην προσπάθειά της για απομάκρυνση των ξένων βάσεων από την Κύπρο. Έτσι η Ρωσία έστειλε με ελληνικά πλοία 30 τανκς στο νησί και: «Στο τέλος Μαρτίου 1965 ελληνικά πλοία που μετέφεραν πυραύλους στην Κύπρο από την Ενωμένη Αραβική Δημοκρατία του Νάσσερ, γύρισαν πίσω μετά από αμερικάνικη διπλωματική παρέμβαση.» (βιβλ.2 σελ. 224)
Το σταμάτημα της μεταφοράς των δύο συστοιχιών αντιαεροπορικών πυραύλων S-300 ρωσικής κατασκευής από την Αλεξάνδρεια στην Κύπρο έγινε μετά από το αυστηρό διάβημα στις 27 Μαρτίου 1965 του προέδρου των Η.Π.Α. Τζόνσον προς τον Γεώργιο Παπανδρέου και τον Μακάριο προειδοποιώντας τους ότι η αγορά αυτή ίσως γίνει η αιτία μιας ενδεχόμενης απόβασης της Τουρκίας στην Κύπρο.
Η φόρτωση όμως των πυραύλων στο εμπορικό πλοίο « Κωνσταντής Μπουσές » που είχε αρχίσει με εντολή του υπουργού Άμυνας Πέτρου Γαρουφαλλιά είχε σταματήσει, μετά από τη σύσκεψη του πρέσβη των Η.Π.Α. στην Αθήνα Λαμπουίζ με τον Γαρουφαλλιά και τον υπουργό Εξωτερικών Κωστόπουλο όπου αποφασίστηκε μία εξάμηνη αναβολή της μεταφοράς των πυραύλων στην Κύπρο.
« Ο Μακάριος δέχτηκε το σχέδιο της εξάμηνης εκεχειρίας αφού πρώτα ανάγκασε τον Γαρουφαλλιά να συμμετάσχει σε δύο συνεδριάσεις του κυπριακού υπουργικού συμβουλίου κατά τις οποίες όλοι οι υπουργοί απέρριψαν το αμερικανικό σχέδιο και επέρριψαν ευθύνες στους χειρισμούς της Αθήνας. Η υπόθεση των πυραύλων και η αποδοχή της αμερικανικής πρότασης προκάλεσε ρήγμα στις σχέσεις της Αθήνας με τη Λευκωσία, το οποίο αντικατοπτριζόταν στα πρωτοσέλιδα δημοσιεύματα του κυπριακού τύπου.» (βιβλ. 3 σελ.165)ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ :
1) Σύγχρονη Εγκυκλοπαίδεια ΕΥΡΩΠΗ, ΕΛΛΑΔΑ, ΚΟΣΜΟΣ Τόμος 14 ΚΥΠΡΟΣ, Εκδ. Χριστόπουλος,Αθήνα 1993.
2) Η Συνωμοσία της Κύπρου, BrendanO΄ Malley – IanCraig, Αθήνα 2002
3) Oβιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, Αλέξης Παπαχελάς, Εκδόσεις Ι.Δ. Κολλάτου, Αθήνα 1997