Ο άνθρωπος και η Τεχνητή Νοημοσύνη

Από τον Παύλο Δ. Γιατσιάκη
Πριν από αρκετά χρόνια παρακολούθησα μία ταινία επιστημονικής φαντασίας.

Σύμφωνα με το σενάριο τα ανδροειδή δημιουργήματα του ανθρώπου στασίασαν εναντίον του, όμως το αποτέλεσμα της μεταξύ των μάχης έγειρε στην πλευρά του δημιουργού τους. Αμέσως ήρθε στον νου μου ο βιβλικός μύθος της έξωσης των πρωτοπλάστων από την Εδέμ, με απόφαση του Δημιουργού τους και το επίδικο της ανυπακοής των ήταν η απαίτηση κατοχής και διαχείρισης της γνώσης! Ας κρατήσουμε τις καθοριστικές λέξεις-έννοιες δημιουργός-δημιούργημα-γνώση.
Σύμφωνα με τον Πλάτωνα και τον μύθο του σπηλαίου, η εκκίνηση της νόησης του ανθρώπου απεικονίζεται με ένα βρέφος που βρίσκεται στα άδυτά του και ανεπαίσθητα διακρίνει αχνότατο φως που προέρχεται από το άνοιγμά του και μπουσουλάει προς αυτό. Είτε, όμως, πάρουμε τη δογματική αλήθεια της βίβλου είτε τη φιλοσοφική βάσανο του Πλάτωνα, θα διακρίνουμε τη δωρεά του δημιουργού, ανεξάρτητα αν τον ονομάσουμε θεό ή τυχαιότητα συνεχούς εναλλαγής έκφανσης ως ενέργεια της εντροπίας του χάους (σύμπαντος), του οποίου ταυτοτικό στοιχείο είναι και ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος, λοιπόν, ως δημιούργημα και μέσα από το πλήθος των πληροφοριών από τα φυσικά φαινόμενα και τους συνεχείς αγώνες για την επιβίωσή του ως είδος, αύξησε τη χωρητικότητα των γνώσεών του μέσω της επέκτασης των νευρώνων του και τον συνάψεών του. Συγχρόνως πλέκοντας συνεχώς τις γνώσεις του συνδυαστικά έδωσε περιεχόμενο στην έννοια της νοημοσύνης, αυτό δε τόνωσε την περίεργη φύση του. Όλη αυτή η διεργασία ευφυώς και ακριβώς ονομάστηκε ριζική φαντασία διότι υπενθυμίζει την αρχή της και τη δυναμική της. Μία δυναμική που στηριζόμενη στις σαν σε αλυσίδα εν σειρά βεβαιότητές της ανέτρεψε τα δόγματα, τα οποία με κάποιον τρόπο εμποδίζουν την ένταση της εξέλιξης της ζωής. Βασικός και αναντικατάστατος λόγος για τη λειτουργία της κοινωνίας είναι, όμως, η συνείδηση. Αυτή φέρνει αναλόγως της έντασης την επαγωγικότητα της γνώσης και τη συνεκτικότητα και συναντίληψη των μελών της. Μέχρι εδώ το συμπέρασμα είναι ότι η συνείδηση είναι παράγωγο σύνθεσης και επεξεργασίας της πληροφορίας μέσω της επίδρασης του φαντασιακού ενός εκάστου και από κοινού. Στον καιρό μας το γέρας της επιστήμης αποτελεί η τεχνητή νοημοσύνη. Όπως, λοιπόν, η πρόδρομη φιλοσοφία και δοξασία του ανθρώπου έδωσε έναν ανθρωπομορφικό χαρακτήρα στους δημιουργούς θεούς του, έτσι και ο ίδιος ως δημιουργός τα ίδια στοιχεία θα μεταφέρει και στα δημιουργήματά του, σε μια αέναη προσπάθειά της «καθ’ εικόνα και ομοίωσής του» μηδέ και της συνείδησής του εξαιρουμένης! Έχουμε, δηλαδή, εν σειρά: Δημιουργός - δημιούργημα και μετά πάλι ο ίδιος δημιουργός προς το δημιούργημά του.
Είναι γνωστό ότι ο άνθρωπος μέσω της διανοητικής του λειτουργίας και το αέναο καύσιμο του πώς και του γιατί δεν θέτει όριο στη γνώση του ούτε εμφιλοχωρούν σε αυτήν οι εκάστοτε φόβοι του αγνώστου και οι ηθικοί φραγμοί. Επιπλέον,  θεωρώντας τον εαυτό του ως το τελειότερο δημιούργημα, θα αποδώσει μελλοντικά όλες τις ιδιότητές του στα όποια ανδροειδή κατασκευάσει μέσω του τεράστιου αριθμού πληροφοριών που θα έχει σωρεύσει, των οποίων οι συνδυασμοί θα τείνουν στο άπειρο. Δεν θα φτάσουν, όμως, ποτέ στο άπειρο των δυνατοτήτων της δημιουργού ανθρωπότητας, διότι η επεξεργασία τους θα στερείται τη ριζική φαντασία του δημιουργού τους. Είναι αυτή που τα πάντα ορά στον μέγα χρόνο, ο οποίος ομοιάζει σαν μικρό παιδί παρέα με τον άνθρωπο να παίζει ρίχνοντας τους πεσσούς (ζάρια), βασιλεύοντας στην τυχαιότητα του χάους.
Πάντως, το επίδικο και νομοτελειακό στη νοημοσύνη όπως αναφέρθηκε στο παρόν κείμενο είναι και η συνείδηση μεταξύ των μελών ομάδας δημιουργημάτων ανδροειδών Τεχνητής Νοημοσύνης. Όπως δε ο άνθρωπος προσπαθεί να αμφισβητήσει τον δημιουργό του, να ερμηνεύσει το όλον, το χάος, το σύμπαν, τον Θεό, έτσι θα υποστεί και ο ίδιος ίσως την αμφισβήτηση από το δημιούργημά του ή αν θέλετε από τον ίδιον σχεδόν τον εαυτό του. Όπως δε τονίζει ο μύθος του σπηλαίου, ο άνθρωπος ήρθε και έρχεται στην ιστορία του σύμπαντος με φυσικά προσόντα εξελίξιμα, ανεξάρτητα αν θεωρηθούν δώρα Θεού ή προϊόν της τυχαιότητας του χάος! Ωστόσο, το πώς θα αντιδράσουν, απέναντι και στις ίδιες αντικειμενικές συνθήκες, διαφορετικά ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα, ποτέ δεν είναι προβλέψιμο. Στη γνώση, στην αυτογνωσία και στη συνείδηση δεν μπαίνουν όρια και δεν αντέχει ο φορμαλισμός, ούτε ακόμα ορρωδούν αυτά μπροστά στην καταστροφική χρήση τους ενάντια ακόμη και στο ίδιο το ανθρώπινο γένος.