Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά την Κυρία Αρβελέρ

Από τον Απόστολο Βλιτσάκη

Εδώ και λίγο καιρό με την ευκαιρία ολοκλήρωσης των ανασκαφικών εργασιών του μακεδονικού ανακτόρου του Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας στις Αιγές (όπου στέφθηκε βασιλιάς ο μέγας Αλέξανδρος) ξέσπασε θόρυβος με την επαναφορά στον δημόσιο λόγο παλιότερης άποψης της βυζαντινολόγου κ. Γλύκατζη- Αρβελέρ για τον χώρο ταφής του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η τελευταία από παλιά είχε εκφράσει τη διαφωνία της για τον τόπο ταφής του, που τον προσδιόριζε στις Αιγές, τη σημερινή Βεργίνα, εκεί όπου ο Ανδρόνικος ανακάλυψε και ανέδειξε στην τοπική νεκρόπολη τον τάφο του Φιλίππου Β’ πατέρα του Αλέξανδρου. Δεν είναι του Φιλίππου αλλά του μεγάλου Αλεξάνδρου είχε αποφανθεί η Ελένη Αρβελέρ ήδη από το 1977, όταν ο καθηγητής Μανώλης Ανδρόνικος βρήκε ασύλητους στη βασιλική νεκρόπολη των Αιγών τους εκπληκτικούς τάφους I και ΙΙ, όπου στον τάφο I βρέθηκαν και τα οστά άνδρα μεταξύ 35-55 ετών ύστερα από αξονική τομογραφία και ραδιογραφία. Ο οκτάγαμος Φίλιππος Β’ πατέρας του μεγάλου Αλεξάνδρου δολοφονήθηκε από την μητέρα του και τον εραστή της το 336 π.χ. σε ηλικία 46 ετών. Ο μέγας Αλέξανδρος καρπός του 4ου γάμου του πατέρα του με την Ολυμπιάδα απεβίωσε στη Βαβυλώνα στις 10.6.323 π.Χ. σε ηλικία μόλις 33 ετών. Κατά την επικρατέστερη σήμερα εκδοχή δηλητηριάστηκε με αρσενικό, ενώ όλοι τότε πίστεψαν, ότι αρρώστησε είτε από ελονοσία είτε από τυφοειδή πυρετό. Πρόσφατη θεωρία δέχεται, πως επειδή το σώμα του νεκρού έμεινε ανέπαφο χωρίς το ελάχιστο σημάδι έναρξης σήψης, ο θάνατος προήλθε από τη νευρολογική νόσο Guillaín Barrè που καθυστερεί επί πολύ τη διαδικασία έναρξης σήψης (άποψη της νεοζηλανδής καθηγήτριας Κάθριν Χώλ). Τότε θεωρήθηκε σημάδι θεότητας του Αλέξανδρου.
Στον τάφο του Φιλίππου Β’ βρέθηκαν απίστευτης ωραιότητας τεχνουργήματα, η χρυσή λάρνακα με το 16κτινο μακεδονικό άστρο του βασιλικού οίκου και η θωρακική πανοπλία όμοια με αυτή που φορούσε ο Αλέξανδρος στην ασιατική εκστρατεία. Επιστρέφοντας στον Αλέξανδρο. Είναι ιστορικά τεκμηριωμένο, πως η σορός τοποθετήθηκε μέσα σε γυάλινο φέρετρο γεμάτο μέλι και με χρυσοποίκιλτη άμαξα τεράστιου βάρους λόγω των βαρύτιμων λίθων και της ολόχρυσης επένδυσης συνοδεία εκατοντάδων αντρών κίνησε για τη Μακεδονία. Όμως ο Πτολεμαίος της Αιγύπτου καθ’ οδόν άρπαξε τη σορό και την μετέφερε «στην πόλη του Θεού «την Αλεξάνδρεια. Εκεί 100ετίες μετά- το 215 μ.χ.-επισκέφθηκε τον τάφο κατά πολλές μαρτυρίες ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καρακάλλας. Κάποιοι - και μεταξύ τους η κ. Αρβελέρ- υποστηρίζουν, ότι ο Περδίκας της Μακεδονίας κατόρθωσε να επαναφέρει τη σορό στις Αιγές, όπου τη βρήκε ο Ανδρόνικος. Η αρχαιολόγος κ. Κοτταρίδου σε πρόσφατη διάλεξή της στο αρχ. μουσείο Θεσσαλονίκης είπε, πως «αυτά είναι θεωρίες για μικρά παιδιά».
Δεν είμαι ειδικός στην ανίχνευση αμφισβητούμενων απόψεων για τον τάφο του Αλεξάνδρου. Εκ προοιμίου όμως απορρίπτω, όσα έχει πει και γράψει η κ. Γλύκατζη, που ούτε αρχαιολόγος είναι, ούτε ιστορικός ειδικευμένη στην ιστορία των ελληνιστικών χρόνων. Βυζαντινολόγος θεωρείται. Αξιολογώ όμως το επιχείρημά της, ότι μέσα στον τάφο Ι (ανάμεσα σε 2000 που ερευνήθηκαν στη Βεργίνα) βρέθηκε γλυπτό σατύρου.» Τι είναι αυτό; -διερωτάται-. Είναι ο σάτυρος, που είδε στο όνειρό του κατά την πολιορκία της Τύρου ο Αλέξανδρος, και όταν ξύπνησε ερμήνευσε το όνειρο ως εξής: ΣΑ- ΤΥΡΟΣ. Δηλαδή η Τύρος είναι δική σου. Έτσι συνέχισε την πολιορκία, που ήταν έτοιμος να εγκαταλείψει λόγω της ισχυρής της άμυνας, την οποία και κατέλαβε(!)». Άλλο επιχείρημα.» Στον τάφο των Αιγών βρέθηκε και ελεφαντοστέινο ομοίωμα κεφαλής του Αλέξανδρου» (σημ. Όμως η μεγαλύτερη ήταν του Φιλίππου). Ο γιος του από την Ολυμπιάδα Αλέξανδρος επιμελήθηκε του ταφικού μνημείου του πατέρα του. Το φερόμενο ομοίωμα κεφαλής του διαδόχου του νεκρού δεν σηματοδοτεί κάτι παράδοξο. Αυτά κα ι άλλα είναι αντεπιχειρήματα τουλάχιστον 20 αρχαίων συγγραφέων της ελληνιστικής αρχαιότητας. Η κ. Αρβελέρ ισχυρίζεται πως ο καθένας τους… αντέγραφε τον προηγούμενο.
Δεν μου ανήκει η ανάλυση και αξιολόγηση των θεωριών. Αλλά η κ. Αρβελέρ έχει γράψει (στο γνωστικό της αντικείμενό μάλιστα) τα εξής ασχολίαστα εδώ πράγματα στο βιβλίο της: «ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ», που εκδόθηκε το 2012 από το» Μεταίχμιο» και την ίδια κατά τη ρηματική αναγραφή στο εξώφυλλο της έκδοσης.
σελ.31.»…Λίγα χρόνια αργότερα (626) πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη οι Αβαροσλαύοι, που σώθηκε χάρη στη θαυματουργή επέμβαση της προστάτιδάς της Παναγίας της Οδηγήτριας.»
σελ.72.» Στη Θεοτόκο πάντως οφείλει τη σωτηρία της η Κωνσταντινούπολη και τότε που τα ρωσικά πλοία για πρώτη φορά την πολιόρκησαν στα 860.»
σελ.103. «.Να αναφέρω συνοπτικά την αντίσταση...παρά τις πολυάριθμες πολιορκίες ( εν. των Σλαύων) να κυριεύσουν τη Θεσσαλονίκη, που προστάτευε ακούραστος ο Άγιος Δημήτριος ο Μυροβλήτης».
σελ.111.» Η επιτυχία των σλαυικών επιδρομών κατά τον 7ο αιώνα [Η Θεσσαλονίκη σώθηκε χάρη στις θαυματουργικές επεμβάσεις τοη Αγίου Δημητρίου, εξ ού και Μαρτυροφύλακτος] αποξενώνει κάπως το Βυζάντιο από τις δυτικές του κτήσεις...».
Εξήγησα κάπως τις θεωρητικές περί ιστορικών γεγονότων προσεγγίσεις της κ. πρυτάνεως ( pourquοi pas) της Σορβόννης. Κλείνω το σημείωμά μου υπενθυμίζοντας, ότι το βιβλίο για το Βυζάντιο της κ. Αρβελέρ συγγράφηκε και εκδόθηκε σε χρόνο πνευματικής ακμής της πριν 21 χρόνια. Όχι πως σήμερα δεν είναι επιδραστικός και εξαιρετικά υμνητικός ο λόγος της. Γι’ αυτό και ο εαυτός μου ταπεινός ακροατής του 1ου προγράμματος της ΕΡΤ( 91,6) στις 19.12.23 άκουσα την κ. Γλύκατζη να λέει, πως έπρεπε να γίνει 100 χρονών για να σιγουρευτεί πλέον, ότι στη Βεργίνα ( αρχαίες Αιγές) είναι θαμμένος ο μέγας Αλέξανδρος!! _Χρήσιμο θα ήταν να εξηγήσει, πώς και συνέβη το 1204 και το 1453 η Παναγία η Οδηγήτρια λησμόνησε να προστατεύσει την Πόλη από τους σταυροφόρος την πρώτη και τους Οθωμανούς τη δεύτερη φορά._