Του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου, δασκάλου στο 32ο Δ. Σχ. Λάρισας - συγγραφέα
ΓΕΝΙΚΑ: Η Κοσμολογία είναι η μελέτη που εξετάζει το πώς και γιατί γεννήθηκε το σύμπαν, τι υπήρχε πριν από αυτό και την εξέλιξή του μέχρι την πιθανή κατάληξή του. Για να φτάσει όμως αυτή να γίνει επιστήμη πέρασε από πολλά στάδια. Οι αρχαίοι δημιούργησαν την Κοσμολογική Μυθολογία φτιάχνοντας μύθους για κάθε φαινόμενο, προσπαθώντας να απαντήσουν στα διάφορα ερωτήματα. Με την εξέλιξη της φιλοσοφίας η «μυθολογική Κοσμολογία» άρχισε να εξασθενεί. Οι φιλόσοφοι με τη σειρά τους, χώριζαν τον μύθο από τον λόγο, σχηματίζοντας τις πρώτες επιστήμες που βοήθησαν στην ανάπτυξη της φιλοσοφικής κοσμολογίας. Μια τέτοια Κοσμολογία πέρασε στην Ευρώπη και εξελίχθηκε στη σημερινή μορφή της.
ΜΥΘΟΛΟΓΙΚΕΣ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΕΣ: Α’ ΒΑΒΥΛΩΝΙΟΙ: Οι μυθικές πεποιθήσεις των Βαβυλωνίων σώζονται σε σειρά πήλινων πλακών που χρονολογούνται στο 700 π.Χ. Σύμφωνα με τον βαβυλωνιακό μύθο στην αρχή βασίλευε το Χάος. Από το Χάος γεννήθηκε ο θεός γεννήτορας του κόσμου Απ-Σου και η σύντροφός του Τιαμάτ, από την ένωση των οποίων γεννήθηκαν πλάσματα με μορφή δράκοντα. Με το πέρασμα του χρόνου νέοι θεοί γεννήθηκαν, ένας από τους οποίους, ο Εά, θεός των υδάτων σκότωσε τον Απ-Σου σε μονομαχία. Η Τιαμάτ, εκδικούμενη τον θάνατο του συντρόφου της άρχισε να σκοτώνει τους άλλους θεούς σε μια προσπάθεια επιβολής της κυριαρχίας της στο Σύμπαν. Όμως ο Μαρδούχ, γιος του Εά, κατάφερε να αποκαταστήσει την κοσμική τάξη νικώντας τη. Στη συνέχεια τεμάχισε στα δύο το κορμί της και από το ένα κομμάτι δημιούργησε τη Γη και από το άλλο τον ουράνιο θόλο αποτρέποντας έτσι στα Άνω Ύδατα να την πλημμυρίσουν. Στο τέλος χρησιμοποιώντας το αίμα του και χώμα έπλασε τους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον μύθο ο ουρανός ήταν διαιρεμένος σε τρία μέρη: Στον Ανώτατο, κατοικία του θεού Ανού, στον Μεσαίο, κατοικία του Μαρδούχ και στον Κατώτατο, όπου βρίσκονταν οι αστερισμοί που ήταν τα ομοιώματα των θεών. Αναλόγως ήταν διαιρεμένη η Γη σε Ανώτατη, όπου κατοικούσαν οι άνθρωποι, σε Μεσαία, βασίλειο του θεού των υδάτων Εά και Κατώτατη, κατοικία των θεών του Κάτω Κόσμου.
Β’ ΑΙΓΥΠΤΙΑΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ: Η Αιγυπτιακή μυθική παράδοση για τη δημιουργία του κόσμου έχει ανασυντεθεί από ευρήματα σε παπύρους και σε τοιχογραφίες. Σύμφωνα με αυτόν ο δημιουργός του κόσμου είναι ο προαιώνιος θεός Ρα που δημιούργησε τον κόσμο, τη Γη, το νερό, τα φυτά και την έρημο. Ο λόγος του Ρα έφτασε και στη Γη και ζυμώνοντας το χώμα και το λόγο του έπλασε τους ανθρώπους και τα ζώα. Το Σύμπαν το φαντάζονταν ως ορθογώνιο κουτί με πάτωμα τη Γη και οροφή μια αγελάδα με τα πόδια της στα άκρα της Γης. Μερικές φορές αντί της αγελάδας εμφανίζεται το σώμα της θεάς Νουτ, με το πρόσωπο της στραμμένο στην ανατολή και τα άκρα της να αποτελούν τους στύλους του στερεώματος. Γύρω από το Σύμπαν κυλούσε ένας ποταμός πάνω τον οποίο ταξίδευαν με πλοία ο ήλιος και η Σελήνη που κατά τη Δύση τους κρύβονταν σε σπηλιές στις όχθες. Το ίδιο συνέβαινε και με τους πλανήτες. Κάθε δεκαπενθήμερο ένα αγριογούρουνο έτρωγε σιγά σιγά την σελήνη για δυο εβδομάδες. Όταν πεινούσε πολύ την έτρωγε ολόκληρη δημιουργώντας εκλείψεις.
Γ’ ΣΚΑΝΔΙΝΑΒΙΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ: Η Σκανδιναβική κοσμολογία αναγνωρίζει την ύπαρξη εννέα κόσμων [heimr=σπίτι, βασίλειο, κόσμος ή gard=σπίτι, αυλή, Γη]. Πέρα από το Μίντγκαρντ, τη Μέση Γη, ή αλλιώς το γνωστό κόσμο, οι υπόλοιποι οκτώ κόσμοι μπορούν να συνταχθούν σε ζευγάρια αντίθετων αρχών: φωτιά, ζέστη -πάγος, κρύο. Ουρανός [Άσγκαρντ] – κόλαση [Χελχέιμ]. Δημιουργία – καταστροφή. Φως – σκοτάδι. Όλοι οι κόσμοι συνδέονται με το παγκόσμιο δέντρο, το Υγκντράσιλ [φωτό].
Δ’ ΙΝΔΟΥΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ: Ο Ινδουιστικός σχετικός μύθος βασίζεται στα ιερά βιβλία των Ινδουιστών, τις Βέδες. Εκει διαβάζουμε πως αρχικά το Σύμπαν βρισκόταν σε κατάσταση ύπνου. Το υπέρτατο πνεύμα το ξύπνησε γονιμοποιώντας το θεϊκό σπέρμα(!) με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός εκτυφλωτικού αυγού μέσα στο οποίο το πνεύμα μεταμορφώθηκε σε Βραχμάνο, που έζησε εκεί ένα βραχμανικό έτος περίπου 518 δισ. ετών. Το αυγό κάποτε εξερράγη και χωρίστηκε σε δύο μεγάλα κομμάτια, τη Γη και τον Ουρανό, και σε πολλά μικρότερα που δημιούργησαν κάθε τι μέσα στο σύμπαν. Το σύμπαν συγκρατείται στο κενό από ένα φίδι, πάνω στο οποίο ακουμπά μια τεράστια θαλάσσια χελώνα, που κι αυτή με τη σειρά της στηρίζει 4 ελέφαντες που στηρίζουν την Γη.
Ε’ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΑ: Στην Αρχαία Κινεζική δοξασία τον Κόσμο δημιούργησε ο Παν-Κου, ένας θεός-μάγος, από το ίδιο του το σώμα, 2.500.000 έτη πριν τη γέννηση του Κομφούκιου. Έτσι διάφορα «κομμάτια» του θεού αυτού μετατράπηκαν σε υλικά του κόσμου: [ανάσα = αέρας, φωνή = κεραυνός, φλέβες = ποταμοί, οστά = μέταλλα, τρίχες = φυτά, ιδρώτας = βροχή, σάρκα = έδαφος, έντομα που κατοικούσαν στο σώμα του = άνθρωποι]! Η μεταγενέστερη κοσμολογία του Ταοϊσμού δεν αναφέρει δημιουργό, αλλά μία υπέρτατη αιτία, το Τάο, που προέρχεται από δύο διαμετρικά αντίθετες δυνάμεις [Γιν-Γιανγκ].
ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ: 1. ΟΡΦΙΚΟΣ ΜΥΘΟΣ: Το νερό για τους Ορφικούς ήταν η αρχή των πάντων που κατακάθισε στη λάσπη δημιουργώντας ένα φίδι με κεφάλι λιονταριού και τους θεούς Ηρακλή και Χρόνο. Ο Ηρακλής γέννησε(!) ένα τεράστιο αυγό που από την τριβή έσκασε στα δύο, δημιουργώντας τον Ουρανό και τη Γη, ενώ από μέσα ξεπρόβαλε ένας διπρόσωπος θεός. Εν συνεχεία Ουρανός και Γη γέννησαν την Κλωθώ, τη Λάχεση και την Άτροπο (Τρεις Μοίρες).
2. ΗΣΙΟΔΟΣ: Στην αρχή της Θεογονίας υπήρχε το Χάος, ενώ έπειτα εμφανίστηκε η Γαία και ο Έρως. Το Χάος γέννησε το Έρεβος και τη Νύχτα, που από την ένωση τους προήλθαν ο Αιθέρας και η Ημέρα. Τέλος η Γαία δημιούργησε τον έναστρο Ουρανό.
3. ΑΛΚΜΑΝ: Ο Άλκμαν, ποιητής στη Σπάρτη [700π.Χ.], προτείνει το μοντέλο που συνοψίζεται ώς εξής: Αρχικά ταραγμένη και αδιαμόρφωτη ύλη σε ανυπαρξία. Στο πλαίσιο του Χώρου, που περιείχε μη-ύλη γεννήθηκε η Θέτις [<θέτω], που τακτοποίησε τα πάντα. Στο Χώρο της μη-ύλης δημιουργήθηκε άνοιγμα που έπαιξε το ρόλο της αρχής της μεταφοράς της ύλης στο Χώρο και την ύπαρξη. Έπειτα δημιουργήθηκε ένα όριο [Τέκμωρ], που ό,τι υλικό το ξεπερνούσε γινόταν διαμορφωμένο και αισθητό. Από αυτό το όριο δημιουργήθηκε η μέρα, η Σελήνη και το Σκότος. Ο Πόρος [άνοιγμα], ο Τέκμωρ και το Σκότος συνυπήρχαν σαν ενιαίο σύνολο εκτός του αισθητού Σύμπαντος. Το φως της μέρας δυνάμωσε από τον ήλιο, που δεν φαίνεται αποκλειστικός πάροχος του φωτός.
ΕΒΡΑΪΚΗ ΜΥΣΤΙΚΙΣΤΙΚΗ ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ: Σύμφωνα με την Εβραϊκή Παράδοση υπήρχαν 7 επάλληλοι ουρανοί πέρα του στερεώματος και 7 Γαίες κάτω από τη Γη. Οι 7 ουρανοί περιείχαν κατά σειρά τα εξής: α’σύννεφα ανέμου, χιόνι, πάγο και 200 αγγέλους προστάτες των άστρων, β’ ένας σκοτεινός χώρος αναμονής των αμαρτωλών ψυχών μέχρι την κρίση τους, γ’η Εδέμ, που αναπαύονταν ψυχές των δικαίων και οι 200 προστάτες του φωτός άγγελοι και η Γέενα-Κόλαση, δ’ τα «άρματα» του Ηλίου και της Σελήνης, ε’ οι εκπεπτωκότες άγγελοι, στ’ επτά Φοίνικες [μυθικά πουλιά], επτά Χερουβείμ και στρατιές αγγέλων, τέλος ζ’, στον έβδομο ουρανό, υπάρχει το άσβεστο Φως, Αρχάγγελοι, Χερουβείμ, Σεραφείμ και ο Θεός.
Στο επόμενο άρθρο μας θα αναφερθούμε στις σύγχρονες επιστημονικές κοσμολογικές θεωρίες.
konstantinosa.oikonomou@gmail.com www.scribd.com/oikonomoukon
