Στο σημερινό άρθρο θα επικεντρώσουμε τη συζήτηση στο ΣΒΑ 2 που αναφέρεται στο μηδενισμό της πείνας που σχετίζεται άμεσα με την πορεία της γεωργίας με ιδιαίτερη αναφορά στη χώρα μας.
Ο ΣΒΑ 2 (μηδενική πείνα) προβλέπει (βλ. https://www.statistics.gr/sdgs) ότι μέχρι το 2030 θα επιτευχθούν το τέλος της πείνας, η επισιτιστική ασφάλεια, η βελτίωση της διατροφής και η προαγωγή της βιώσιμης αγροτικής παραγωγής. Πιο συγκεκριμένα σε ό,τι αφορά τον τομέα της γεωργίας προβλέπεται μεταξύ άλλων, ότι σε επτά χρόνια από τώρα θα επιτευχθούν ο διπλασιασμός της αγροτικής παραγωγικότητας και των εισοδημάτων των μικροπαραγωγών τροφίμων, η διασφάλιση της χρήσης βιώσιμων συστημάτων παραγωγής τροφίμων, η διατήρηση της γενετικής ποικιλίας των σπόρων και η αύξηση των επενδύσεων στις υποδομές της υπαίθρου και την αγροτική έρευνα. Ας δούμε λοιπόν πόσο ρεαλιστικοί είναι αυτοί οι στόχοι για να υλοποιηθούν στα επόμενα επτά χρόνια.
Διπλασιασμός της αγροτικής παραγωγής και του γεωργικού εισοδήματος: O στόχος αυτός φαίνεται να είναι τελείως ανεδαφικός για τη χώρα μας, εάν σκεφθεί κανείς ότι με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ στην επταετία 2015-2021 η συνολική παραγωγή του γεωργικού κλάδου (συμπεριλαμβανομένων και των επιδοτήσεων) κυμάνθηκε από 10.97 σε 12.10 δις ευρώ, δηλαδή είχε μία αύξηση μόλις 10.3%. Με δεδομένα δε τα επί πλέον προβλήματα του κλάδου που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή, φαίνεται αδύνατο στα επόμενα επτά χρόνια μέχρι το 2030 να διπλασιαστεί η γεωργική παραγωγή σε σύγκριση με το 2015. Ανάλογα το γεωργικό εισόδημα ακολουθώντας σε γενικές γραμμές τη γεωργική παραγωγή δεν φαίνεται να προσεγγίζει κατ’ ελάχιστο το στόχο διπλασιασμού μέχρι το 2030. Το ίδιο συμπέρασμα προκύπτει εάν εξετάσουμε και την πορεία του δείκτη πραγματικού εισοδήματος συντελεστών της γεωργίας (AWU) ανά ετήσια μονάδα εργασίας, που αντιστοιχεί στην εργασία που προσφέρεται από ένα άτομο με πλήρη απασχόληση στη γεωργία. O δείκτης αυτός από το 2015 μέχρι το 2021, παρουσιάζοντας σημαντικές διακυμάνσεις, αυξήθηκε μεσοσταθμικά με ετήσιο ρυθμό 2.7%, ο οποίος δεν διασφαλίζει ότι μέχρι το 2030 θα επιτευχθεί ο στόχος του διπλασιασμού του (βλ. αναφορά 1).
Χρήση βιώσιμων συστημάτων παραγωγής τροφίμων: Προκειμένου η γεωργία και ειδικότερα ο αγροδιατροφικός τομέας να ανταποκριθεί στο ΣΒΑ 2, χρειάζεται να μετασχηματιστεί, πράγμα πολύ δύσκολο, αφού πρέπει να συνεργασθούν πάρα πολλοί κλάδοι με διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης και τελείως διαφορετικές νοοτροπίες. Όπως αναφέραμε σε άλλο άρθρο («Ε 30-8-21), η νέα μορφή του ΑΔΤ που προτείνεται από τον FAO, είναι η Κλιματικά Έξυπνη Γεωργία και βασίζεται σε τρεις πυλώνες: τη βιώσιμη αύξηση της παραγωγικότητας της γεωργίας και των εισοδημάτων, την ανάπτυξη ανθεκτικών στην κλιματική αλλαγή αγροδιατροφικών συστημάτων και τη μείωση ή την αποφυγή εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όπου είναι δυνατόν. Για τον σκοπό αυτό στη γεωργική πράξη, πρέπει να προωθούνται ολοκληρωμένες γεωργικές πρακτικές σε ό,τι αφορά τη χρήση των φυσικών πόρων (έδαφος, νερό) και βιώσιμη διαχείριση της γης σε ό,τι αφορά τις εισροές (ενέργεια, λιπάσματα, φυτοφάρμακα). Πρέπει να επιλέγονται είδη φυτών και καλλιεργητικές πρακτικές που να προσαρμόζονται στα νέα κλιματικά δεδομένα. Εφαρμόζονται ανάλογες πολιτικές στη χώρα μας; Παρά τα όσα αναφέρονται στη σχετική έκθεση της Προεδρίας της Κυβέρνησης 2022 (αναφορά 1), η χώρα μας απέχει πολύ από την εφαρμογή πολιτικών που να προωθούν τη βιώσιμη γεωργία μέσω συστημάτων όπως η «έξυπνη γεωργία», η «γεωργία άνθρακα», η «ολοκληρωμένη διαχείριση», ενώ φαίνεται να αγνοεί τους κινδύνους και να μη λαμβάνει μέτρα βιώσιμης διαχείρισης των βασικών συντελεστών της παραγωγής, όπως του εδάφους και του νερού.
Διατήρηση της γενετικής ποικιλίας των σπόρων: Ο τομέας αυτός αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα πλήρους εγκατάλειψης της υιοθέτησης και εφαρμογής εθνικής πολιτικής, αφού η διατήρηση του γενετικού υλικού το οποίο θα εφοδιάζει τη γεωργία με ντόπιες ποικιλίες απόλυτα προσαρμοσμένες στο ελληνικό περιβάλλον με εξαιρετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά, βρίσκεται υπό εγκατάλειψη. Όπως πρόσφατα αποκάλυψε ο Σύλλογος Εργαζομένων στον ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, στην ευθύνη του οποίου υπάγεται η Τράπεζα Γενετικού Υλικού, δεν χορηγούνται ούτε τα ελάχιστα ποσά για τη στελέχωση της δομής με το τελείως απαραίτητο εργατικό προσωπικό για τη διεκπεραίωση στοιχειωδών εργασιών, από τις οποίες εξαρτάται η επιβίωση σημαντικού εγχώριου γενετικού υλικού.
Αύξηση επενδύσεων στις υποδομές της υπαίθρου: Στο θέμα αυτό δεν χρειάζεται σημαντική προσπάθεια να αναδειχθεί το σοβαρό πρόβλημα που υπάρχει, αν λάβει κανένας υπόψη του και μόνο τη συνεχή δημόσια συζήτηση για τα μεγάλα αρδευτικά έργα που καρκινοβατούν στην περιοχή της Θεσσαλίας επί πολλά χρόνια (φράγματα, ημιτελή έργα Αχελώου, κ.λπ).
Αγροτική Έρευνα: Αυτός ο τομέας κατά την άποψή μας δείχνει ανάγλυφα την ουσιαστική ανυπαρξία ενδιαφέροντος για την υποστήριξη της γεωργικής παραγωγής, η εξασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης της οποίας προϋποθέτει σημαντικές επενδύσεις στην έρευνα και καινοτομία. Ας δούμε λοιπόν τι συμβαίνει στη χώρα μας στον τομέα αυτό. Όπως αναφέρεται στην έκθεση του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) (βλ. αναφορά 2) στον προϋπολογισμό του 2021 τα ποσά που διατέθηκαν για έρευνα που στόχευε στον αγροτικό τομέα (Τακτικός Προϋπολογισμός και Δημόσιες Επενδύσεις) ανέρχονταν σε 51.06 εκατ. € σε σύνολο 1.55 δις, δηλαδή ποσοστό 0.03% και για τον σχετικό τομέα του περιβάλλοντος μόλις 32.3 εκατ. €, δηλαδή ποσοστό 0.02%. Οι αριθμοί αυτοί δείχνουν ανάγλυφα την απαξίωση της Πολιτείας στον Πρωτογενή Τομέα της Γεωργίας. Εάν δε σημειωθεί ότι τα κονδύλια αυτά κατευθύνονται κυρίως στα πανεπιστημιακά ιδρύματα και όχι στα ινστιτούτα αγροτικής έρευνας, τα οποία μπορούν να εκτελέσουν πραγματική εφαρμοσμένη αγροτική έρευνα, θα γίνει κατανοητό ότι η αγροτική έρευνα στη χώρα μας και κατ’ επέκταση ο στόχος 2 των ΣΒΑ, δεν συγκεντρώνει σημαντικό ενδιαφέρον. Καιρός λοιπόν να αφυπνιστούν οι «αρμόδιοι» ότι πρέπει να αλλάξουμε κατεύθυνση, δίνοντας τον απαραίτητο χώρο στον Πρωτογενή Τομέα της Γεωργίας στο νέο παραγωγικό μοντέλο που όλοι ευαγγελίζονται ότι είναι απαραίτητο για τη βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας μας. Αναφορές: 1. Hellenic Republic I VNR (2022). 2. ΕΚΤ. Κρατική Χρηματοδότηση για έρευνα και ανάπτυξη στην Ελλάδα, Τελικός Προϋπολογισμός 2021.
*Ο Χρίστος Τσαντήλας είναι γεωπόνος, δρ. Εδαφολογίας, πρ. διευθυντής Ινστιτούτου Βιομηχανικών και Κτηνοτροφικών Φυτών του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ
(e-mail: christotsadilas@gmail.com).
