«Απλή Αναλογική» με καλπονοθευτικό εκλογικό όριο εισόδου στη Βουλή 3%

Από τον Νότη Μαριά,
πρόεδρο του Κόμματος ΕΛΛΑΔΑ - Ο ΑΛΛΟΣ ΔΡΟΜΟΣ,
καθηγητή Θεσμών της Ε.Ε. στο Πανεπιστήμιο Κρήτης,
πρώην ευρωβουλευτή

Το εναρκτήριο λάκτισμα για τις εκλογές της 21ης Μαΐου δόθηκε και ήδη άρχισε και τυπικά η προεκλογική περίοδος, η οποία άλλωστε είχε ξεκινήσει επί της ουσίας εδώ και αρκετούς μήνες. Παρά ταύτα βέβαια καθ’ όλο το χρονικό διάστημα της άτυπης αυτής προεκλογικής περιόδου και ενώ τα κόμματα είχαν μάλιστα ανακοινώσει και τους υποψηφίους τους στις περισσότερες εκλογικές περιφέρειες, εν τούτοις τα συστημικά και μη ΜΜΕ συνέχισαν την πεπατημένη, δηλαδή της υπέρμετρη προβολή των γνωστών μνημονικών κομμάτων και των υποψηφίων τους και την πλήρη φίμωση κάθε αντιμνημονιακής φωνής.

Και ενώ έχει χυθεί πολύ μελάνι για την απλή αναλογική η οποία υποτίθεται ότι οδηγεί σε ακυβερνησία, κανείς δεν μιλά για την Πορτογαλία όπου στις γενικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2022 παρότι εφαρμόστηκε η άδολη και ανόθευτη απλή αναλογική εντούτοις προέκυψε και αυτοδύναμη κυβέρνηση. Έτσι το Σοσιαλιστικό Κόμμα (PS) του Αντόνιο Κόστα με 2.301.887 ψήφους και ποσοστό 41,37% κέρδισε 120 έδρες από τις συνολικά 230 έδρες του Πορτογαλικού Κοινοβουλίου με δεύτερο το δεξιό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PPD/PSD) που με 1.539.189 ψήφους και ποσοστό 27,67% πήρε 72 έδρες.
Άλλωστε Πορτογαλία και Ελλάδα είναι δύο χώρες αρκετά συγκρίσιμες καθώς υπάρχουν αρκετές ομοιότητες μεταξύ των δύο χωρών αφού Ελλάδα και Πορτογαλία έχουν περίπου τον ίδιο πληθυσμό, 10.682.547 η Ελλάδα έναντι 10.298.252 της Πορτογαλίας.
Το πιο ενδιαφέρον όμως σε σχέση με τις εκλογές στην Πορτογαλία είναι το γεγονός ότι εξαφανίστηκε κυριολεκτικά από την ελληνική αρθρογραφία το ό,τι στις πορτογαλικές εκλογές η απλή αναλογική λειτούργησε πραγματικά και δεν εφαρμόστηκε εκεί το καλπονοθευτικό όριο εισόδου στη Βουλή, που εδώ στην Ελλάδα είναι 3%.
Πρόκειται για ένα ζήτημα το οποίο αναδείξαμε με σχετική μας αρθρογραφία τον Φεβρουάριο του 2022 υπό τον τίτλο «Απλή Αναλογική αλά Πορτογαλικά» (www.notismarias.gr 14/2/2022), ζητώντας ταυτόχρονα να καταργηθεί στην Ελλάδα το καλπονοθευτικό όριο του 3%.
Έτσι, στις πορτογαλικές εκλογές 4 κόμματα που πήραν ποσοστό κάτω από 1,6% εξασφάλισαν έδρες ανάλογα με την εκλογική τους δύναμη στις διάφορες εκλογικές περιφέρειες. Ειδικότερα η συνεργασία δεξιών PDS-CDS με 50.634 ψήφους και ποσοστό 0,91% πήρε 3 έδρες, το φιλοζωικό PAN με 1,58% και 88.127 ψήφους πήρε 1 έδρα, το αριστερό LIVRE με 71,196 ψήφους και ποσοστό 1,28% πήρε 1 έδρα και το PPD/PSD με 28.520 ψήφους και ποσοστό 0,51% πήρε 2 έδρες (www.legislativas2022. mai.gov.pt). Με τον τρόπο αυτόν η απλή αναλογική στην Πορτογαλία επιβραβεύει τις μικρές πολιτικές δυνάμεις, που όμως διαθέτουν σε συγκεκριμένες εκλογικές περιφέρειες σημαντική τοπική δύναμη».
Αντίθετα στην Ελλάδα ισχύει το 3% ως ποσοστό για την είσοδο των κομμάτων στη Βουλή. Μάλιστα η ρύθμιση αυτή κρίθηκε ως συνταγματική από το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο με απόφασή του ήδη από το 1994. Μια νομολογία η οποία παραμένει ως κρατούσα με το κύριο επιχείρημα ότι το καλπονοθευτικό όριο του 3% «αποβλέπει στην αποφυγή καταθρυματισμού των πολιτικών δυνάμεων και κατά την αντίληψη του νομοθέτη, όπως αυτή εκτίθεται στην εισηγητική έκθεση του ν. 1907/1990, συνδέεται με τη δυνατότητα σχηματισμού βιώσιμων κυβερνήσεων» (ΑΕΔ 11/1994).
Επομένως στην κατανομή των εδρών των εκλογικών περιφερειών, καθώς και των εδρών επικρατείας συμμετέχουν οι συνδυασμοί που συγκεντρώνουν στην επικράτεια ποσοστό εγκύρων ψηφοδελτίων τουλάχιστον ίσο με το 3% του συνόλου των εγκύρων ψηφοδελτίων που έλαβαν στην επικράτεια όλοι οι εκλογικοί σχηματισμοί. Αντίθετα τα κόμματα που δεν συγκεντρώνουν ποσοστό ίσο με 3% του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων δεν δικαιούται βουλευτική έδρα σε καμιά εκλογική περιφέρεια από οποιαδήποτε κατανομή.
Έτσι όμως, πάει περίπατο η αρχή της ισότητας του εκλογικού δικαιώματος τόσο ως ειδικότερη μορφή της γενικής αρχής της ισότητας των Ελλήνων πολιτών ενώπιον του νόμου που πηγάζει από το άρθρο 4 του Συντάγματος, όσο και ως αρχή άμεσα συνυφασμένη με την αρχή τη καθολικότητας της ψήφου, που πηγάζει από το άρθρο 51 παρ. 3 του Συντάγματος.
Επιπλέον με το όριο του 3% παραβιάζεται η περίφημη αρχή της ισότητας του εκλογικού δικαιώματος που πέραν των άλλων επάγεται ότι όλοι οι εκλογείς είναι ίσοι κατά την ψήφο, με την έννοια ότι κάθε ψήφος έχει ίση νομική δύναμη (αρχή της ισοδυναμίας της ψήφου). Η αρχή της ισοδυναμίας της ψήφου σημαίνει ότι η ψήφος κάθε εκλογέα ασκεί την ίδια επιρροή στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος και επομένως η ίδια εκλογική δύναμη δηλαδή ο αυτός αριθμός εγκύρων ψηφοδελτίων, ασκεί την ίδια επιρροή στη διαμόρφωση του εκλογικού αποτελέσματος στην ίδια εκλογική περιφέρεια, με το ίδιο σύστημα κατανομής εδρών και κάτω από τις ίδιες συνθήκες.
Επίσης με τη θέσπιση του ορίου του 3% για την εκπροσώπηση στη Βουλή παραβιάζεται και η αρχή της ίσης μεταχειρίσεως των πολιτικών κομμάτων και της παροχής σ’ αυτά ίσων ευκαιριών γεγονός που αποτελεί θεμελιώδη κανόνα του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Όλα αυτά όμως είναι ψιλά γράμματα και κανείς πλέον δεν ασχολείται.
Αντίθετα αυτό με το οποίο ασχολούνται τα ΜΜΕ είναι το συνολικό ποσοστό που θα λάβουν τα κόμματα που θα μείνουν εκτός Βουλής μιας και όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό των εκτός Βουλής κομμάτων τόσο μικρότερο ποσοστό χρειάζεται το πρώτο κόμμα για να πετύχει την αυτοδυναμία. Έτσι, με ποσοστό 0% εκτός Βουλής η επίτευξη αυτοδυναμίας στην απλή αναλογική χρειάζεται ποσοστό 50,2% και με την ενισχυμένη αναλογική που θα ισχύσει στο «δεύτερο ημίχρονο» χρειάζεται ποσοστό 40,4%, Αντίθετα με ποσοστό 10% εκτός Βουλής η επίτευξη αυτοδυναμίας στην απλή αναλογική χρειάζεται πλέον ποσοστό 45,2% και με την ενισχυμένη αναλογική χρειάζεται ποσοστό 37,5%.
Έτσι, στο όνομα της αυτοδυναμίας και των δήθεν σταθερών κυβερνήσεων περίπου 500.000 ψήφοι που αναμένεται να πάνε σε κόμματα εκτός Βουλής θα πεταχτούν πλέον στον κάλαθο των αχρήστων και δεν θα μετρήσουν.