Μ.Ε.Λαγκουβάρδου
Μαύρα μου χελιδόνια απ’ την έρημο
κι άσπρα μου περιστέρια της ακρογιαλιάς
αυτού ψηλά που πάτε κάτ’ τον τόπο μου...
Δημοτικό Τραγούδι
Από καιρό δούλευα στο μυαλό μου την ιδέα του ταξιδιού ως σύμβολο. Πρόσφατα και ενώ είχα γράψει το άρθρο αυτό, έπεσε στα χέρια μου ένα βιβλίο που μιλάει για το ταξίδι ως τέχνη.. Τίτλος του βιβλίου «Η τέχνη του ταξιδιού». Το ταξίδι ως σύμβολο και το ταξίδι ως τέχνη είναι το ίδιο πράγμα. ‘Έριξα μια γρήγορη ματιά στο βιβλίο και υπογράμμισα αυτές τις γραμμές: «Η δυνατότητα να αντλούμε ευτυχία από τα αισθητικά αντικείμενα ή από τα υλικά αγαθά φαίνεται να εξαρτάται κατά κόρον από το ότι προηγουμένως έχουν ικανοποιηθεί πολλές άλλες συναισθηματικές και ψυχικές ανάγκες, όπως η ανάγκη για κατανόηση, αγάπη, έκφραση, σεβασμό.» ‘Ότι το πνεύμα είναι αυτό που προέχει είναι επίσης η κεντρική ιδέα του βιβλίου μου «Η ζωή είναι πνευματική».
Όταν ακούν πολλοί για το πνεύμα και για το πνευματικό, νομίζουν ότι πρόκειται για τις γνώσεις απ' τα βιβλία. Είναι να απορείς πως δεν μαθαίνουμε ποτέ, πως το πνεύμα είναι για να το ζεις στην καθημερινή σου ζωή, αρκεί να ξέρεις πώς. Ο λαός όμως κατέχει απ' την Παράδοση τη σοφία της ζωής Η λαϊκή παροιμία: "κάλλιο φτωχός και υγιής παρά πλούσιος και ασθενής" αυτό ακριβώς σημαίνει .Αν έχεις υγεία και καλή διάθεση, μπορείς να καλύψεις τις ελλείψεις σε υλικά κομφόρ. Ενώ οι υλικές ανέσεις δεν καλύπτουν την έλλειψη της υγείας και της καλής διάθεσης. Ο λαός πιστεύει πως αυτό που προέχει είναι το πνεύμα.
Κουβεντιάζαμε κάποτε με την παρέα μου στου "Νικόδημου", για τα ταξίδια. Βγαίνοντας αργά το βράδυ απ΄ την ταβέρνα έξω στο δρόμο, μου λέει ο φίλος μου ο Στέργιος ο Χατζούλης «για μας είναι τα ταξίδια. Τ’ άλλα είναι φθορά» . Οι ζωγράφοι αντιλαμβάνονται τη ζωή ως τέχνη.
Αγαπάμε τα ταξίδια γιατί λαχταράμε να βγούμε απ΄ την πληκτική καθημερινότητα σ’ ένα κόσμο θαυμαστό. Οι πόλεις υποθάλπουν ταπεινά αισθήματα. Το ταξίδι μας βοηθάει να κατανοήσουμε αυτό που αγαπάμε;
Το ταξίδι είναι ένα δυνατό σύμβολο. Η Οδύσσεια π.χ. το ταξίδι επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη είναι ένα ταξίδι και μαζί μια αλληγορία της ζωής. Οι μνηστήρες, που λυμαίνονται το βασίλειο του Οδυσσέα, συμβολίζουν τα πάθη. Οι σύντροφοί του Οδυσσέα που δεν έχουν όπως αυτός το νου τους στην Ιθάκη, χάνονται.
Το όνομα του Οδυσσέα είναι η ιστορία της ανθρώπινης ζωής. Ο δρόμος της επιστροφής του Οδυσσέα στην Ιθάκη είναι αυτός που λέει το ίδιο το όνομά του: «ου δισσός», όχι αχρείος.
Γιατί, άραγε, ο Όμηρος δίνει στον ήρωά του το όνομα του Οδυσσέα που σημαίνει άρνηση; Μια εξήγηση είναι ότι η Οδύσσεια είναι η αυτοβιογραφία του Ομήρου. Ο Οδυσσέας είναι ο Όμηρος. Μια άλλη εξήγηση, μπορεί να είναι ότι κι η ζωή του ανθρώπου μετά την πτώση του και την έξοδο απ΄ τον παράδεισο της παιδικής ηλικίας, είναι ένα επίπονο ταξίδι γεμάτο περιπέτειες και κινδύνους, ώσπου να φτάσουμε στην αληθινή πατρίδα, την ελευθερία από τα πάθη. Όσο ο Οδυσσέας είναι αιχμάλωτος της απόλυτης βίας, το όνομά του είναι άρνηση: Όταν ο Κύκλωπας τον ρωτάει ποιο είναι το όνομά του, ο Οδυσσέας απαντάει με μια άρνηση: «Ούτιν με κικλήσκουσι» (Κανένα με λένε).
Ο χειρότερος εχθρός του ανθρώπου δεν είναι, όπως λέγεται συχνά, ο εαυτός του. Η άποψη αυτή είναι λανθασμένη Δεν είναι ο χειρότερος εχθρός ο εαυτός, αλλά η άρνηση του εαυτού, ο μη εαυτός.
Το όνομα Οδυσσέας είναι η ιστορία και το νόημα της ανθρώπινης ζωής. Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο καλόν. Ο άνθρωπος στην περιπέτεια της ζωής αγνοεί ή αρνείται τον αληθινό εαυτό του, μέχρι να συναντήσει την απόλυτη βία και να νιώσει τη νοσταλγία της πατρίδας.«Οδυσσεύς ιέμενος και καπνόν αποθρώσκοντα νοήσαι ης γαίης, θανέειν ιμείρεται» (Ραψ.α 58). (Ο Οδυσσέας θέλοντας και καπνόν ανερχόμενον να νοήση/ από την γη του, ν’ αποθάνη ποθεί.».
Στην απόλυτη βία ο Οδυσσέας αναρωτιέται ποιος είναι ο αληθινός εαυτός του. Τώρα που η τυφλή βία μας απειλεί κάθε στιγμή, νιώθουμε πως το ίδιο ερώτημα ζητάει απάντηση απ΄ τον καθένα από μας. Ίσως αυτή είναι η αρχή για τη δική μας περιπέτεια της επιστροφής στην νοητή πατρίδα.
Πήγε κάποιος σε έναν άγιο ασκητή και τον ρώτησε αν υπάρχει κόλαση.«Υπάρχει», απάντησε ο άγιος «αλλά μόνο για μένα». Πώς μπορεί κάποιος να βλέπει πως μόνο αυτός είναι άξιος τιμωρίας;
Η συνηθισμένη άποψη είναι να βλέπουμε πως όλοι φταίνε, εκτός από μας. Φταίνε οι αστοί, φταίνε οι μικροαστοί που τους ψηφίζουν, φταίει το σύστημα κι αυτοί που δεν εφαρμόζουν σωστά το σύστημα, φταίει η Παιδεία που δε δημιουργεί δημοκρατικούς πολίτες. Γιατί να αναζητήσεις ποιος φταίει; Καλύτερα να αναζητήσεις πώς θα διορθωθεί η κατάσταση.
Με την φυγή απ΄ την πατρίδα αρχίζει το έπος της Οδύσσειας και με την επιστροφή στην πατρίδα τελειώνει. Ο Οδυσσέας ύστερα από περιπέτειες και κινδύνους επιστρέφει στην πατρίδα. Το έπος τελειώνει με τον Οδυσσέα και το γιο του Τηλέμαχο, που αμύνονται σ’ αυτούς που ζητούν να εκδικηθούν το θάνατο των μνηστήρων. Ο Λαέρτης, ο πατέρας του Οδυσσέα, λέει στον εαυτό του: «Τι χαρά στον πατέρα να βλέπει γιο κι εγγονό να ανταγωνίζονται ο ένας τον άλλον, στην αρετή!» Η Οδύσσεια είναι ένα μεγάλο μάθημα για το ταξίδι ως τέχνη να ζεις.
