Νοσοκομεία και γιατροί στον αγώνα των Ελλήνων του ‘21

Από τον Απόστολο Ποντίκα,
δάσκαλο, φιλόλογο, θεολόγο,
Πολιτικών Επιστημών

Στην περίοδο του απελευθερωτικού αγώνα υπήρχε μια υποτυπώδης περίθαλψη, όπως αναφέρει ο δικός μας Ολύμπιος, λόγιος ιατρός, από τη Σκοτίνα.

«Το νοσοκομείο, εξοχότατε, ηυτήχησε να έχη ιατρούς σπουδαίους και φιλανθρώπους, αλλά δεν αρκεί μόνον η παιδεία και η επιμέλεια των ιατρών εις θεραπείαν των πασχόντων, ανάγκη πάσα να μη λείπωσι και όσα αναγκαιούν εις ανάπαυσιν και τροφήν των και εις ταχείαν ίασιν των πληγών των...». Με αυτήν την επιστολή προς τον Καποδίστρια, οι ιατροί Ιωάννης Ολύμπιος και Νικόλαος Χορτάκης περιγράφουν την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται το Νοσοκομείο της Ανατολικής Ρούμελης. Ο Ιωάννης Ολύμπιος από τη Σκοτίνα είναι μόνο μία από τις ηρωικές μορφές που έδιναν τη δική τους άνιση μάχη με τον θάνατο, προσπαθώντας να σώσουν τους τραυματίες. Νοσοκομεία και νοσηλεύτριες κατά τη διάρκεια της Επανάστασης δεν υπήρχαν. Το Νοσοκομείο του Μεσολογγίου ήταν από τα πρώτα που συστάθηκαν κατά την Επανάσταση. Η ίδρυσή του στα τέλη του 1821 οφείλεται στον φιλέλληνα Ελβετό ιατρό και φαρμακοποιό Μάγερ. Το Νοσοκομείο του Μεσολογγίου το συντήρησε με δικά του έξοδα ο Λ. Βύρωνας. Οι ιατροί που περιέθαλψαν τους αγωνιστές κατά τον αγώνα του Έθνους για την ανεξαρτησία του ήσαν Έλληνες και Φιλέλληνες επιστήμονες, ιατροί και εμπειρικοί. Βέβαια, οι Έλληνες επιστήμονες ιατροί πρόσφεραν τεράστιες υπηρεσίες στον αγώνα. Ορισμένοι από αυτούς, όπως ο Σκοτινιώτης, ο Γ. Ολύμπιος, ενεπλάκησαν και στον απελευθερωτικό αγώνα. Πρωτίστως, ασχολήθηκαν με την αντιμετώπιση παθολογικών καταστάσεων και με τη φροντίδα των τραυμάτων. Αρκετοί πάλι ιατροί υπήρξαν μεγάλοι διαφωτιστές του Έθνους, όπως ο Α. Κοραής, σπουδαίοι φιλικοί και κατηχητές της Φιλικής Εταιρείας, όπως ο Ν. Καλύβας, μεγάλοι πολιτικοί της Επαναστάσεως, όπως ο Ι. Κωλέτης και ο Αλ. Μαυροκοδράτος. Ιατρός ήταν εξάλλου και ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδος Ι. Καποδίστριας. Οι ιατροί, όμως, που σήκωσαν το μεγαλύτερο βάρος της περίθαλψης των αγωνιστών της Επαναστάσεως του 1821, ήσαν οι εμπειρικοί ιατροί, οι ιατροχειρουργοί, όπως λέγονταν. Οι εμπειρικοί ιατροί δεν είχαν καμιά σχέση με τους κομπογιαννίτες και τους αγύρτες, που λυμαίνονταν τους αφελείς κατοίκους της ελληνικής υπαίθρου (Νυχτερέμι στα τραγικά Τέμπη). Μεταξύ αυτών υπήρχαν ιερείς και μοναχοί, που με τις γνώσεις και τα σκευάσματα βοήθησαν τους τραυματίες αγωνιστές. Οι ιατροί ήταν γνώστες με εμπειρία στην τραυματολογία, δεξιοτέχνες στην ανάταξη καταγμάτων και εξαρθρωμάτων. Πολλοί από αυτούς είχαν μαθητεύσει σε σχολεία που λειτούργησαν κατά την Τουρκοκρατία. Όλοι τους με την έναρξη της Επανάστασης έτρεξαν να προσφέρουν της υπηρεσίες τους στο αγωνιζόμενο έθνος, αφιλοκερδώς και με δικά τους φαρμακευτικά εφόδια. Μεταξύ αυτών, προέχουσα θέση κατέχουν οι έξι αδελφοί Γιατράκου από την Άρνα Λακωνίας. Ο ένας Γιατράκος ήταν και πολεμιστής και έλαβε μέρος σε πολλές μάχες με δικό του στρατιωτικό σώμα. Ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Μακρυγιάννης, θεραπεύτηκε από εμπειρικούς ιατρούς και από μοναχούς. Άλλη μια σημαντική ιατρική μορφή ήταν ο Τυρναβίτης Δημήτριος Αλεξανδρίδης. Γεννήθηκε στον Τύρναβο (1780) και ήταν ανιψιός του Πηλιορείτη Άνθιμου Γαζή. Από τα μαθήματα του Ιωάννη Πέζαρου ήρθε σε επικοινωνία με το πνεύμα και τα μηνύματα του Διαφωτισμού. Σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Ιένας ιατρική, ορυκτολογία και φιλολογία, ενώ ασχολήθηκε και με τις ξένες γλώσσες. Εκτός από τα Αρχαία Ελληνικά και τα Λατινικά γνώριζε Αραβικά, Τουρκικά, Περσικά και ορισμένες ευρωπαϊκές γλώσσες. Αξιοποίησε το σύνολο των γνώσεών του και εκτός από φημισμένος γιατρός διακρίθηκε ως φιλόλογος και σημαντικός ανατολιστής. Ο Αλεξανδρίδης, εκτός από την ιατρική προσφορά, είχε σπουδαία συμβολή στον ελληνικό Τύπο. Το 1812 κυκλοφόρησε στη Βιέννη την εφημερίδα «Ελληνικός Τηλέγραφος» που διατηρήθηκε ως το 1836. Παράλληλα, από το 1817 και ως το 1821 κυκλοφόρησε το φιλολογικό παράρτημα της εφημερίδας με τον τίτλο «Φιλολογικός Τηλέγραφος». Το περιοδικό παρακολουθούσε την πολιτιστική - φιλολογική δραστηριότητα, ενώ έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις ανατολικές φιλολογίες και ανάμεσά τους την αραβική και την κινεζική. Ο Αλεξανδρίδης, εκτός από την επιμέλεια της έκδοσης των εντύπων του, δημοσίευσε άρθρα και στο έντυπο «Λόγιος Ερμής», μετέφρασε βιβλία και έγραψε άλλα με αντικείμενο τις ανατολικές γλώσσες. Το 1806 έβγαλε στη Βιέννη το έργο του «Ελληνικός καθρέπτης» με βιογραφικές και βιβλιογραφικές καταγραφές από την αρχαιότητα έως την Άλωση. Ακολουθεί η δίτομη «Ιστορία της Ελλάδος από της πρώτης καταβολής των ελληνικών πραγμάτων μέχρι της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως». Στη 2η έκδοση του έργου προσθέτει και τρίτο τόμο με αντικείμενο τη Βυζαντινή Ιστορία. Το 1812 εκδίδει πάντα στη Βιέννη, τη «Γραμματική Γραικικο-Τουρκική» και δύο λεξικά, το «Λεξικόν Πρόχειρον της Γραικικής και Τουρκικής Διαλέκτου» και το «Λεξικόν Τουρκικο-γραικικόν σύντομον». Εξέδωσε, επίσης (1807), με δαπάνη των αδελφών Ζωσιμάδων μετάφραση μιας αραβικής γεωγραφίας του «Αμπουλφέδα Ισμαήλ βασιλέως της Απαμείας», συμπληρωμένη «μετά τινών υποσημειώσεων υπό Δημητρίου Αλεξανδρίδου ιατρού του εκ Τυρνάβου της Θεσσαλίας και μέλους αντεπιστέλλοντος των εν Ιένη εταιρειών της Ορυκτολογίας και της Φυσικής», όπως γράφει στον μακρύ τίτλο του βιβλίου του.