Δημιουργική χρήση τεχνολογίας στα σχολεία

Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 όσοι είχαμε σχέση με την πληροφορική πιστεύαμε ότι η τεχνολογική επανάσταση που εξελίσσονταν τότε, θα γεννούσε έναν νέο καλύτερο κόσμο. Οι προσδοκίες που είχαν δημιουργηθεί για τις επιπτώσεις από τη χρήση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση ήταν τέτοιες που ήμασταν σίγουροι ότι σε είκοσι χρόνια τα πράγματα δεν θα μοιάζουν καν με αυτά που είχαμε μέχρι τότε.

Δημιουργήθηκε τότε παγκόσμια ένα κύμα από έρευνες, διδακτορικά, μεταπτυχιακά, σεμινάρια επιμόρφωσης και αναπτύχθηκαν μια σειρά από σημαντικά εκπαιδευτικά λογισμικά. Σήμερα στην τρίτη δεκαετία του 2000 τι άλλαξε αλήθεια στην εκπαίδευση; Τι έγινε πραγματικότητα από το θαύμα που περιμέναμε; Πόσο οι νέες τεχνολογίες άλλαξαν την εκπαίδευση;
Ας δώσουμε την απάντηση για τη χώρα μας μέσα από μια φανταστική εικόνα: Αν με έναν μαγικό τρόπο ένας δάσκαλος της δεκαετίας του ‘60 μεταφερόταν σε μια τάξη του 2023 νομίζετε ότι θα καταλάβαινε ότι ζει σε άλλη εποχή; Ο ίδιος πίνακας, τα ίδια τετράδια, οι ίδιες μέθοδοι διδασκαλίας. Ακόμα και τα βιβλία πιο φτωχά θα τα έβρισκε σε σχέση με τα βιβλία με την υπέροχη εικονογράφηση της εποχής του.
Ίσως το συμπέρασμα θα έπρεπε να είναι ότι η τεχνολογία προσφέρει καταπληκτικά εργαλεία, δεν είναι όμως ικανή από μόνη της να αλλάξει το σύστημα εκπαίδευσης. Με τη σειρά τους το τηλέφωνο, ο κινηματογράφος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση, το video, ελάχιστα έως καθόλου δεν συνετέλεσαν στην αλλαγή της εκπαίδευσης. Η τεχνολογία αλλάζει την κοινωνία με αργούς ρυθμούς και όχι προς την κατεύθυνση της ουτοπίας όπως οραματίζονται σε κάθε εποχή οι ευφάνταστοι οραματιστές. Οι αλλαγές στην κοινωνία είναι πολύ πιο πολύπλοκες και εξαρτώνται από το κοινωνικό οικονομικό περιβάλλον και βέβαια από την πολιτική η οποία βρίσκεται σε άμεση συνάφεια με αυτό. Η τεχνοκρατική αντίληψη η οποία είναι απολιτίκ πάντα οδηγεί σε ουτοπικές φαντασιώσεις και άτοπες αναλύσεις. Η εκπαίδευση αλλάζει με πολύ αργούς ρυθμούς και ακολουθεί τις κοινωνικές αλλαγές.
Σήμερα η τεχνολογία προσφέρει στην εκπαίδευση μοναδικά εργαλεία. Εργαλεία τα οποία πριν λίγες δεκαετίες θα φαινόταν επιστημονική φαντασία. Για να ενσωματωθούν τα εργαλεία αυτά στο σύστημα της εκπαίδευσης πρέπει να αλλάξει ριζικά η φιλοσοφία και η δομή όλου του εκπαιδευτικού συστήματος, και αυτό δεν είναι θέμα της τεχνολογίας.
Εκείνο το οποίο όμως μπορούν να κάνουν οι δάσκαλοι και οι γονείς είναι να κατευθύνουν τα παιδιά προς τη χρήση αυτών των εργαλείων. Τα παιδιά σήμερα γεννιούνται με την τεχνολογία και θεωρούν δεδομένα όσα για εμάς θεωρούνται μαγικά. Είναι επομένως πολύ σημαντικό να καταλάβουν ότι η τεχνολογία μπορεί να αξιοποιηθεί με έναν άλλο τρόπο πέρα από αυτόν που μας προσφέρουν οι συστημικές εφαρμογές των ποικιλώνυμων συμφερόντων.
Το διαδίκτυο σήμερα περιέχει έναν άνευ προηγουμένου πλούτο πληροφοριών και συνεχώς εμπλουτίζεται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Τα παιδιά πρέπει να κατευθυνθούν και να καθοδηγηθούν πως θα βρίσκουν αξιόπιστες πληροφορίες και πώς θα τις μετασχηματίζουν σε ωφέλιμη γνώση. Η τακτική που καθιερώθηκε να παραπέμπονται τα παιδιά σε συγκεκριμένους συνδέσμους για συγκεκριμένα θέματα (υπάρχουν και στα σχολικά εγχειρίδια) έχει μικρή αξία, διότι σχεδόν ποτέ οι μαθητές δεν ανατρέχουν σε αυτούς.
Στους μαθητές πρέπει να δίνεται ένα κίνητρο μέσω κάποιου θέματος, και η αναζήτηση των πληροφοριών να είναι στη δική τους ευθύνη. Ακόμα στα παιδία πρέπει να δοθούν κίνητρα ώστε να δημιουργούν περιεχόμενο για το διαδίκτυο, ακόμα και με εμπλουτισμό της Βικιπαίδεια ή με δημιουργία ειδικών καναλιών στο Youtube. Η μοναδικότητα του διαδικτύου για μια επικοινωνία χωρίς σύνορα ελάχιστα έχει χρησιμοποιηθεί από τα σχολεία. Η επικοινωνία μπορεί να φέρει σε επαφή και συνεργασία παιδιά από την μια άκρη του κόσμου ως την άλλη. Η προσπάθεια για την έναρξη μιας τέτοιας επικοινωνίας δεν είναι ανάγκη να γίνει μέσα από τις γνωστές πλατφόρμες (Facebook, Instagram, TikTok κ.λπ.), οι οποίες εγκλωβίζουν τους χρήστες αντί να του ελευθερώνουν. Οι γνωστές πλατφόρμες θα αποπροσανατολίσουν τα παιδιά που στην μεγάλη τους πλειοψηφία είναι μέσα σε αυτές.
Μια άλλη πολύ σημαντική δυνατότητα είναι να ωθούνται τα παιδιά σε εξωσχολικές δραστηριότητες που τους ενδιαφέρουν αναδεικνύοντας έτσι τα ταλέντα τους π.χ. ζωγραφική, φωτογραφία, κόμικς, μουσική κ.λπ. Τα ειδικά λογισμικά μπορούν να απελευθερώσουν τη δημιουργικότητα των παιδιών και είναι πολύ εύκολο να μάθουν τη χρήση τους (π.χ. photoshop, corel deaw, autocad κ.λπ.). Στο διαδίκτυο άλλωστε μπορεί κάποιος να βρει υλικό και πάσης φύσεως μαθήματα για οποιαδήποτε δραστηριότητα.
Μια άλλη διάσταση η οποία αφορά κυρίως τους εκπαιδευτικούς είναι η εργαστηριακή μάθηση η οποία λείπει παντελώς από τα σχολεία μας. Στο διαδίκτυο υπάρχουν προτάσεις πειραμάτων τα οποία μπορούν να υλοποιηθούν με απλά υλικά. Υπάρχουν πειράματα για κάθε τομέα και για όλες τις τάξεις (π.χ. για φυσική, χημεία, τεχνολογία, γεωλογία, γεωπονία ακόμα και για αρχαιολογία). Ακόμα υπάρχουν βιντεοσκοπημένα πειράματα με πολύ καλές εικόνες και γραφικά τα οποία μπορούν οι μαθητές να παρακολουθήσουν. Πολύ σημαντικό κομμάτι για την εκπαίδευση είναι η κάθε μορφής προσομοιώσεις μέσω ειδικών λογισμικών όπως και τα προγράμματα των μαθηματικών. Μέσω αυτών των προσομοιώσεων μπορούν να εξηγηθούν δύσκολες έννοιες οι οποίες για πολλά χρόνια ήταν δυσνόητες για τους μαθητές.
Εν κατακλείδι δε χρειάζονται πια άλλα προγράμματα, ούτε επιμορφώσεις πάνω σε θέματα των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση. Αρκετά χρήματα δαπανήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια για λογισμικά και προγράμματα τα οποία ουδέποτε χρησιμοποιήθηκαν (δεν έφθασαν ποτέ στα σχολεία). Αυτό που χρειάζεται είναι οι ουσιαστικές αλλαγές σε Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο έτσι ώστε το σύστημα να δημιουργήσει χώρο για τη χρήση των νέων τεχνολογιών δημιουργικά στην εκπαίδευση.

Από τον Γιώργο Σούλτη,

αντιδήμαρχο Λάρισας