Πανεπιστήμια και Δημοκρατία

Από τον Γιώργο Σούλτη, αντιδήμαρχο Λάρισας

Μετά τη μεταπολίτευση έγιναν πάρα πολλές «εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις». Ο αριθμός τους είναι σίγουρα διψήφιος, περίπου όσοι υπουργοί πέρασαν από το Υπουργείο Παιδείας. Όλες ανεξαιρέτως συμπεριλάμβαναν, με τον έναν τη τον άλλο τρόπο τα πανεπιστήμια. Μετά το ‘74, σε μια έντονα πολιτικοποιημένη εποχή, το φοιτητικό κίνημα είχε και απόψεις και ολοκληρωμένες προτάσεις για σημαντικές αλλαγές στα πανεπιστήμια. Σε μεγάλο βαθμό οι απόψεις αυτές βρήκαν την υλοποίησή τους στον νόμο-πλαίσιο που ψηφίστηκε από το ΠΑΣΟΚ το 1984.
Ο νόμος αυτός ήταν από τους σημαντικότερους νόμους που πέρασαν από την Ελλάδα και ίσως από του πιο δημοκρατικούς νόμους παγκοσμίως. Επιπλέον ήταν από τους πιο ανθεκτικούς νόμους στην Ελλάδα, μιας και μόλις τελευταία «καταργήθηκε» τελείως, αν και είχε αποψιλωθεί σταδιακά όλα αυτά τα χρόνια. Ελπίζω κάποιος να ασχοληθεί σοβαρά, να μελετήσει συγκριτικά και να παρουσιάσει τον νόμο αυτόν. Όσοι τον ζήσαμε χρωστάμε στην ιστορία να εκτιμήσουμε τα πράγματα πέρα από πολιτικές τοποθετήσεις.
Ακριβώς αντίστοιχος με τον νόμο-πλαίσιο των πανεπιστημίων ήταν και ο νόμος για την Ίδρυση των ΤΕΙ. Με τον νομό αυτόν τα ΤΕΙ τοποθετήθηκαν στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση κατ’ αντιστοιχία με τα Ιδρύματα της Ευρώπης (π.χ. τα Πολυτέκνικς στην Αγγλία και τα Φαχοσούλεν στη Γερμανία). Οι δύο νόμοι ήταν αναλογικά ίδιοι και η δομή των τεχνολογικών ιδρυμάτων ήταν ίδια με εκείνη των πανεπιστημίων. Πολύ σημαντικό στους τους δύο αυτούς νόμους είναι ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν.
Σε μια εποχή που η λέξη «Διαβούλευση» ήταν άγνωστη, (τότε μιλούσαμε για λαϊκή συμμετοχή), έγινε πραγματική διαβούλευση. Όλοι οι φορείς της ακαδημαϊκής κοινότητας: καθηγητές όλων των βαθμίδων, φοιτητές και συνδικαλιστικοί φορείς συνεδρίαζαν νύχτες ολόκληρες, πρότειναν και αντιπρότειναν προς το Υπουργείο το οποίο ανταποκρίνονταν, μέχρι να καταλήξουν στην τελική συμφωνία. Στον νόμο αυτόν σε όλα τα συλλογικά όργανα διοίκησης, από τις ομάδες μαθημάτων έως τη σύγκλητο και το πρυτανικό συμβούλιο, συμμετείχαν εκτός από τους καθηγητές εκπρόσωποι όλων των κλάδων του πανεπιστημίου.
Και βέβαια συμμετείχαν εκπρόσωποι των φοιτητών, με την πλειοψηφία να ανήκει πάντα στους καθηγητές. Με εκλογές επίσης επιλεγόταν όλα τα προσωπικά όργανα διοίκησης από τον ομαδάρχη έως και το πρύτανη και τους αντιπρυτάνεις. Στις εκλογές αυτές συμμετείχαν επίσης εκπρόσωποι των φοιτητών. Υπήρχαν επίσης τα περιφερειακά γνωμοδοτικά όργανα όπως τα περιφερειακά συμβούλια, στα οποία συμμετείχαν και οι εκπρόσωποι των παραγωγικών τάξεων και της κοινωνίας.
Η αλήθεια είναι ότι η ζωή και η εξέλιξη της κοινωνίας και τις πολιτικής οδήγησαν στην αλλοτρίωση του φοιτητικού και γενικά του συνδικαλιστικού κινήματος. Η ευθύνη για αυτό βαρύνει το σύνολο του πολιτικού κόσμου. Τα κόμματα στην Ελλάδα ακολούθησαν την πορεία που ακολούθησαν τα κόμματα στις δημοκρατίες όλου του δυτικού κόσμου. Οι συνδικαλιστικές παρατάξεις όταν ήταν ζωντανές και διατηρούσαν την αυτονομία τους δυσκόλευαν τα κόμματα. Έτσι, σταδιακά, τα κόμματα μετέτρεψαν τις συνδικαλιστικές παρατάξεις σε μηχανισμούς πλήρως ελεγχόμενους, οι οποίοι βοηθούσαν το κόμμα να πάρει την εξουσία και όταν το κόμμα γινόταν κυβέρνηση σε μηχανισμούς διατήρησης της εξουσίας.
Όλη αυτή η κατάσταση έφερε τις πελατειακές σχέσεις, τον παραγοντισμό και τη διαφθορά στο συνδικαλιστικό κίνημα. Με τον τρόπο αυτόν, η δημοκρατία έχασε ένα από τα τρία της βάθρα που είναι ο συνδικαλισμός. Την ίδια ακριβώς πορεία ακολούθησε και το φοιτητικό κίνημα το οποίο μετά το 2000 είναι ανύπαρκτο.
Οι παθογένειες που προέκυψαν από τον εκφυλισμό του φοιτητικού κινήματος και κυρίως ο παραγοντισμός των φοιτητοπατέρων ήταν η αιτία της κατασυκοφάντησης ενός από τους πιο δημοκρατικούς νόμους παγκόσμια. Η δύναμη των φοιτητών στα συμβούλια αγνοήθηκε τελείως από τους ίδιους τους φοιτητές και αν εξαιρέσουμε τη συμμετοχή τους στο πρυτανικό συμβούλιο δεν συμμετείχαν σε κανένα άλλα συμβούλιο. Η συμμετοχή στο πρυτανικό συμβούλιο ενίσχυε τον παραγοντισμό κάποιον φοιτητών οι οποίοι σε λίγο θα γίνονταν βουλευτές και υπουργοί.
Όλα αυτά βοήθησαν όλους εκείνους οι οποίοι έβλεπαν τον νόμο-πλαίσιο σαν εμπόδιο στα παιχνίδια εξουσίας και άρχισαν να μιλούν για έναν απαράδεκτο νόμο. Πιστέψτε με κανένας από όλους αυτούς δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ γιατί οι φοιτητές δεν συμμετείχαν ή με ποιον τρόπο μετείχαν στα συμβούλια. Εκείνο που τους έκαιγε ήταν η παρέμβαση των φοιτητών στις εκλογές των πρόσωπων διοίκησης. Και στο θέμα αυτό αν μερικές φορές δημιουργήθηκαν άσχημες καταστάσεις (συναλλαγές και διαφθορά) οφείλονται στους καθηγητές και στους φοιτητοπατέρες των κομμάτων και όχι στο σύνολο των φοιτητών.
Σήμερα φτάσαμε στο αντίθετο άκρο: οι φοιτητές δεν έχουν καμία συμμετοχή πουθενά στο πανεπιστήμιο, θεσμικά δεν μπορούν να πουν τη γνώμη τους πουθενά και για τίποτα. Η γνώμη του ζητείται μόνο σε κάτι γελοίες κατ’ όνομα διαβουλεύσεις, με τη συμπλήρωση εντύπων τα οποία αποτελούν άλλοθι για ειλημμένες ήδη αποφάσεις. Επίσης τέλος και οι εκλογές!
Ο πρύτανης επιλέγεται από ένα αμφιλεγόμενο συμβούλιο και στη συνέχεια ο πρύτανης ορίζει τους αντιπρυτάνεις του. Όλα αυτά σημαίνουν το τέλος της δημοκρατίας στα πανεπιστήμιά μας. Κάποιοι χρόνια τώρα λαχταρούσαν τον πλήρη έλεγχο των πανεπιστημίων. Είναι αυτοί που είχαν λυσσάξει για την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου. Το πανεπιστημιακό άσυλο είναι ένα σύμβολο. Στην Ελλάδα που ανακάλυψε τη δημοκρατία και το άσυλο, το να μην μπορεί να μπει η αστυνομία στο πανεπιστήμιο ήταν ένα ιερό σύμβολο. Κανένα, μα κανένα, πρόβλημα δεν υπήρχε για δήθεν ποινικούς εγκληματίες που κατέφευγαν εκεί. Ήμουν αντιπρόεδρος του ΤΕΙ για 7 χρόνια, στις μια-δυο φορές που χρειάστηκε καλέσαμε κανονικά την αστυνομία. Η κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου είναι συμβολική, όπως συμβολική είναι και η δημιουργία της πανεπιστημιακής αστυνομίας και σηματοδοτεί το τέλος της δημοκρατίας στο ελληνικό πανεπιστήμιο.
Πανεπιστήμιο χωρίς δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει και αυτό θα αποδειχτεί περίτρανα για άλλη μια φορά. Μιλάμε για ένα πραγματικό πανεπιστήμιο που να αποτελεί πηγή νέων ιδεών, στο οποίο γίνεται έρευνα για την ανάπτυξη της χώρας και που είναι φυτώριο δημιουργίας ενεργών και σκεπτόμενων πολιτών. Ένα πανεπιστήμιο χωρίς δημοκρατία το μόνο που κάνει είναι να στηρίζει την εκάστοτε εξουσία τροφοδοτώντας τη με πειθήνιους απολιτίκ τεχνοκράτες, οι οποίοι νοιάζονται μόνο για τον εαυτό τους. Τέλος να είμαστε σίγουροι ότι όλα αυτά, αν δεν τα αλλάξει σύντομα η πανεπιστημιακή κοινότητα, θα οδηγήσουν σε νέα Πολυτεχνεία…